Οι πυροβολισμοί αυτοί έριξαν τον κόσμο σ’ ένα σκοτεινό βάραθρο. Κανείς εκείνη την στιγμή δεν μπορούσε να φαντασθεί το τι θα ακολουθούσε. Άλλωστε η Ευρώπη το 1914 ζει μέσα σε μια απίστευτη αφροντισιά, ο τελευταίος πόλεμος (γαλλογερμανικός) έγινε το 1870 – 71, ο μακρινός θόρυβος των μαχών μεταξύ Ιαπωνίας και Ρωσίας το 1905 και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912 – 13 δεν συγκίνησαν ιδιαίτερα κανέναν.
Στη Γερμανία δεν υπάρχουν φλέγοντα κοινωνικά προβλήματα, το ασημένιο μάρκο διατηρεί την αγοραστική του αξία και υπεράνω όλων των Γερμανών ωσάν να είναι ένα πλάσμα διάφορο από τους κοινούς θνητούς, στέκει σε μεγάλη απόσταση η Αυτού Μεγαλειότης ο Γουλιέλμος ο Β’ ελέω Θεού Γερμανός Αυτοκράτωρ και βασιλεύς της Πρωσίας.
Η Ευρώπη ζει με ένα αίσθημα πλήρους ασφάλειας. Ο Βασιλιάς Γεώργιος ο Ε’ της Μ. Βρετανίας επισκέπτεται το Παρίσι, ο Γερμανός διάδοχος διαμένει στο Τσόπποτ και ο τσάρος Νικόλαος με τη σύζυγο του αναπαύονται στο Τσαρσκόγιε Σέλο. Η Αυστροουγγαρία τέλος εξακολουθεί να υπάρχει και να κρατά την θέση της μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων της γης. Δέκα λαοί, Πολωνοί, Τσέχοι, Σλοβάκοι, Ούγγροι, Ρουμάνοι, Ουκρανοί, Ιταλοί, Σλοβένοι, Κροάτες και Σέρβοι ζουν κάτω από το ίδιο στέμμα. Βέβαια συχνά δημιουργούνται αναταραχές, ακόμη όμως και οι πιο φανατικοί εθνικιστές δεν έχουν σκοπό να αποσπασθούν και να σχηματίσουν ανεξάρτητα κράτη.
Οι όποιες προστριβές και εντάσεις αποτρέπονται με την εφαρμογή ορισμένων μεταρρυθμίσεων. Ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ δεν είναι ο άνθρωπος που μπορεί να εφαρμόσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις, δεν θέλει να μεταβάλλει τίποτε μέσα στο κράτος του, σε αντίθεση με τον διάδοχο του θρόνου Φερδινάνδο Φραγκίσκο, ο οποίος με την επιμονή και την πολιτική του ικανότητα θα κατορθώσει μια μέρα να εξομαλύνει όλες τις εθνικές διαφορές μέσα στην αυστροουγγρική μοναρχία.
Όταν όμως συμβεί αυτό τότε η προπαγάνδα για τη δημιουργία μια μεγάλης Σερβίας δεν θα ασκεί πια καμία έλξη. Για το λόγο αυτό ο Φερδινάνδος Φραγκίσκος έπρεπε να πεθάνει πριν ανέλθει στον θρόνο να εφαρμόσει τα μεταρρυθμιστικά του σχέδια. Την αφορμή για το ξέσπασμα του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου πολλοί την αποδίδουν στο γεγονός της δολοφονίας του διαδόχου Φρανκίσκου, αλλά η δολοφονία μάλλον ήταν απλώς η ευκαιρία που περίμεναν οι φιλοπόλεμοι. Άλλωστε στην Αυστρία υπάρχουν δύο άνθρωποι των οποίων οι σκέψεις εδώ και χρόνια στρέφονται γύρο από έναν προσεχή πόλεμο. Ο Γενικός Επιτελάρχης κόμης Φράντς Κόντραντ από το 1912 συνιστά επίμονα στον αυτοκράτορα έναν πόλεμο με τη Σερβία και με την άποψη του επιτελάρχη συμφωνεί και ο υπουργός των εξωτερικών Μπέρτχολδ. Ο δε Γερμανός Αυτοκράτορας στις 5 Ιουλίου τάσσεται χωρίς πολύ σκέψη στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας. Τον επερχόμενο όμως πόλεμο έβλεπε ως ευκαιρία και η Ρωσία που είχε τα δικά της σχέδια και μέρος του σχεδίου ήταν και η μυστική συμφωνία με την Βουλγαρία τον Δεκέμβριο του 1909. Η συμφωνία αυτή μιλούσε για τα υψηλά ιδεώδη των σλαβικών λαών επί της Χερσονήσου του Αίμου, και τα υψηλά αυτά ιδεώδη σήμαιναν κατ’ ουσίαν στην αφαίρεση από τους Τούρκους των Στενών των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου. Όμως όλοι οι Ρώσοι πολιτικοί, και ο υπουργός των εξωτερικών Ισβόλκι. ξέρουν πολύ καλά πως αυτός ο σκοπός δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν πρώτα δεν εξουδετερωθούν η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία. Μόνη της η Ρωσία δεν είναι σε θέση να καταβάλλει Γερμανία και Αυστροουγγαρία, χρειάζεται συμμάχους και στην πρώτη γραμμή ως σύμμαχος έρχεται η Γαλλία η οποία κατά τον γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870 -71 αναγκάσθηκε να παραχωρήσει την Αλσατία και την Λωραίνη.
Την ίδια περίοδο οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας είναι πολύ τεταμένες, λόγω του πρόσφατου πολέμου και των διωγμών που ασκούν οι Τούρκοι κατά των Ελλήνων στην Θράκη την Μικρασία και τον Πόντο με την καθοδήγηση και προτροπή της Γερμανίας. Το ξέσπασμα του Ευρωπαϊκού Πολέμου που σε λίγο θα επεκταθεί τόσο ώστε να ονομασθεί Παγκόσμιος δεν θα αργήσει και οι δύο ευρωπαϊκοί συνασπισμοί προσπαθούν να προσεταιρισθούν τις Βαλκανικές χώρες.
Οι δυνάμεις της συνεννόησης Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία (Αντάντ) ευνοούν μια συμμαχία μεταξύ Σερβίας, Βουλγαρίας, Ελλάδας εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων και της Τουρκίας, η οποία από τον Οκτώβριο του 1914 είχε βγει στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Η Γερμανία προτιμούσε τη συμμαχία της Βουλγαρίας και την ουδετερότητα της Ελλάδας. Από το 1915 αρχίζει η πίεση της Αντάντ προς την Ελλάδα με σωρεία αιτιάσεων, αξιώσεων και προσφορών, με σκοπό να αλλάξει η αρχική της απόφαση για ουδετερότητα. Προσφέρει σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις στα παράλια της Μ. Ασίας, αν έβγαινε στον πόλεμο με τις δυνάμεις της Αντάντ, αργότερα δε και την Κύπρο, ενώ δελεάζει με τον ίδιο τρόπο και την Βουλγαρία, παραχωρώντας της την Καβάλα. Η προπαγάνδα που διενεργείται από την Αντάντ μ’ αυτόν τον τρόπο και σε συνδυασμό με τα ήδη κορυφωθέντα πολιτικά πάθη στην Ελλάδα θα διαιρέσει ανεπανόρθωτα τους Έλληνες και θα οδηγήσει στον εθνικό διχασμό. Τον Οκτώβριο του 1915 η Βουλγαρία θα συμμαχήσει με τις κεντρικής δυνάμεις και θα κηρύξει επιστράτευση για να επιτεθεί εναντίον της Σερβίας που είναι σύμμαχος της Αντάντ. Η Σερβία και η Ελλάδα συνδέονται ήδη με αμυντική συμφωνία αμοιβαίας υποστήριξης. Έτσι κηρύσσεται επιστράτευση και στην Ελλάδα. Στο μεταξύ, οι Άγγλοι και Γάλλοι για να πιέσουν την Ελλάδα αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη φέρνοντας σε δύσκολη θέση την ελληνική κυβέρνηση. Η Βουλγαρία επιτίθεται στη Σερβία, τον Ιανουάριο του 1916 ο νικημένος σερβικός στρατός μεταφέρεται στην Κέρκυρα την οποία έχουν καταλάβει οι Γάλλοι. Από την Κέρκυρα ο αναδιοργανωμένος σέρβικος στρατός θα μεταφερθεί στη Μακεδονία χωρίς την συγκατάθεση της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης. Στις 27 Νοεμβρίου 1915 ο Γερμανός υπουργός των εξωτερικών επιδίδει στον πρέσβη της Ελλάδας στο Βερολίνο Διακοίνωση με την οποία ζητούσε από την Ελλάδα τα ίδια δικαιώματα και προνόμια που έχουν και οι εχθροί της Γερμανίας, Γαλλία και Αγγλία.
Στο μεταξύ κι άλλες ενέργειες των Συμμάχων που αποτελούσαν κατάφωρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας επιδεινώνουν τη σχέση Ελλάδας – Αντάντ και δίνουν στου γερμανοβουλγάρους τη δικαιολογία να αντιδράσουν μεταφέροντας έτσι τον πόλεμο στο ελληνικό έδαφος.
Παρασκευή πρωί 13 Μαΐου 1916 γερμανοβουλγαρικός στρατός περνάει την ελληνική μεθόριο. Βαδίζουν σε φάλαγγα πορείας και όχι σε τάξη μάχης για να παραλάβουν και όχι να καταλάβουν το οχυρό Ρούπελ. Έτσι ακριβώς όπως είχαν κάνει πριν από λίγες ημέρες και οι Αγγλογάλοι οι οποίοι είχαν καταλάβει το Ντοβά Τεπέ κοντά στη Δοϊράνη πάνω στη σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης –Σερρών. Στο μεταξύ οι Αγγλογάλλοι επεμβαίνουν δυναμικά στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας, ενώ στη Μακεδονία η κατάσταση επιδεινώνεται. Οι Βούλγαροι εισβάλλουν στην Ανατολική Μακεδονία και βιαιοπραγούν εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού.
Στις 29 Αυγούστου 1916 το Δ’ Σώμα Στρατού παραδίδεται αμαχητί στους Γερμανούς και μεταφέρεται «φιλοξενούμενο» στην γερμανική πόλη Γκαίρλιτς σαν συνέπεια της εντολής που είχε δοθεί από την ελληνική κυβέρνηση να μην προβάλλονται εμπόδια στις επιχειρήσεις των γερμανοβουλγάρων στη Μακεδονία. Έτσι παραδίδεται την επόμενη ημέρα και η Καβάλα στους Βουλγάρους. Το ποτήρι έχει πια ξεχειλίσει. Μετά την εκδήλωση του κινήματος της Εθνικής Άμυνας σχηματίζεται από τον Ελευθέριο Βενιζέλο προσωρινή κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη και οργανώνονται ένοπλες δυνάμεις που θα πολεμήσουν με τις Συμμαχικές στο Μακεδονικό Μέτωπο. Η ολοένα κλιμακούμενη επέμβαση των Αγγλογάλλων καταλήγει στην απομάκρυνση του Βασιλιά Κωνσταντίνου και η προσωρινή κυβέρνηση επιστρέφει στην Αθήνα, σχηματίζει νέα κυβέρνηση και κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας και Βουλγαρίας σαν σύμμαχος πλέον της ΑΝΤΑΝΤ.
Η νέα κυβέρνηση του Βενιζέλου συγκεντρώνει με επιστράτευση στρατό, ο οποίος εντάσσεται στο μεγαλύτερο μέρος του στο συμμαχικό στρατό που πολεμούσε στη Μακεδονία. Εκεί ο Ελληνικός Στρατός θα θριαμβεύσει εναντίον των γερμανοβουλγάρων, στις 17 Μαΐου 1918 στην επική μάχη του Σκρα και στις 18 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου στη μάχη της Δοϊράνης. Ο αγώνας θα συνεχιστεί μέχρι την συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας. Πρόδρομος της μάχης του Σκρα αλλά και ένας τρόπος αξιολόγησης του αξιόμαχου του ελληνικού στρατού από τους συμμάχους, ήταν η μάχη του «Ραβινέ» που έγινε την 1 Μαΐου 1917. Ο λόφος Ραβινέ βρίσκεται λίγο πιο πάνω από το χωριό Χαμηλό του δήμου Παιονίας.
Η περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου – όρος Περιστέρι, κοιλάδα Εριγώνα, όρος Βόρας, λίμνη Δοϊράνη, Στρυμόνας ποταμός – αποτελούσαν από το 1917 ένα σταθεροποιημένο μέτωπο στην Μακεδονία, που είχε οχυρωθεί ισχυρά από τον Γερμανοβουλγαρικό στρατό. Από τα 269 Τάγματα που διέθετε η συμμαχική στρατιά τα 90 ανήκαν στην ελληνική στρατιά. Ο στρατηγός Γκυγιωμά που διαδέχθηκε τον στρατηγό Σαράιγ στο βαλκανικό μέτωπο, ένας στρατιωτικός προικισμένος αντελήφθη ότι με την στασιμότητα που είχε μεταβληθεί σε μόνιμη κατάσταση στο Μακεδονικό μέτωπο, χάνονταν πολύτιμος χρόνος. Η ενίσχυση από το άλλο μέρος που του έδιναν οι 9 ελληνικές μεραρχίες δεν έπρεπε να παραμείνει ανεκμετάλλευτη.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΚΡΑ
Κύριος στόχος της επίθεσης ήταν το συγκρότημα του Σκρα στις ανατολικές προσβάσεις της Τζένας. Επρόκειτο για ένα συγκρότημα οχυρό εκ φύσεως που με τα γενόμενα σ’ αυτό οχυρωματικά έργα είχε καταστεί σχεδόν απόρθητο. Η επίθεση την οποία ανέλαβαν εξ ολοκλήρου 3 Μεραρχίες, του στρατού της Εθνικής Άμυνας, άρχισε το πρωί της 16ης Μαΐου με προπαρασκευή πυροβολικού που διάρκεσε έως τις 7 το βράδυ. Την νύκτα γινόταν αραιή απαγορευτική βολή για να μην επιδιορθωθούν από τον εχθρό οι ζημιές που είχαν γίνει. Το πρωί της 17ης Μαΐου από τις 4.30 ξανάρχισε ο βομβαρδισμός και λίγο αργότερα ήρθε η στιγμή της εφόδου. Ακάθεκτα ορμούν τα Ελληνικά Τάγματα. Περνούν σαν σίφουνας τον φραγμό του βουλγάρικου πυροβολικού. Εντός 10 λεπτών το τάγμα Παπαγιάννη καταλαμβάνει εξ εφόδου την κορυφή του Σκρά. Τα άλλα τάγματα φθάνουν επίσης πολύ γρήγορα τους πρώτους αντικειμενικούς σκοπούς των. Τόσο γρήγορα μάλιστα που το Αγγλογαλλικό πυροβολικό νομίζει ως εχθρικά τα ελληνικά τάγματα που έβλεπε επάνω στα οχυρωματικά και βάλλει εναντίον των.
Οι Έλληνες όμως δεν σταματούν την προέλαση τους. Η κραυγή «αέρα» γεμίζει τα εχθρικά οχυρά. Ολόκληρο το συγκρότημα κατελήφθη με μια μοναδική και υπέροχη ελληνική έφοδο. 80 Αξιωματικοί, 700 οπλίτες νεκροί και 1.000 τραυματίες ήταν οι ελληνικές απώλειες. Η νίκη ήταν καθαρώς ελληνική, γιατί εκτός από έναν λόχο Γάλλων φλογοβόλων, όλα τα τμήματα που ενήργησαν την έφοδο ήταν ελληνικά. Η νίκη του Σκρα, οφειλόμενη κυρίως στην απαράμιλλη ανδρεία του ελληνικού στρατού επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την βουλγαρική κυβέρνηση, η οποία έκανε μυστικές βολιδοσκοπήσεις στο Παρίσι και ζητούσε να πληροφορηθεί με ποιους όρους οι σύμμαχοι θα ήταν διατεθειμένοι να δεχθούν την συνθηκολόγηση της. Είχε υπόψιν της να ζητήσει την προσάρτηση της Ανατολικής Μακεδονίας με την Καβάλα κι ένα μεγάλο μέρος της σερβικής Μακεδονίας. Όταν οι Βούλγαροι έκαναν τις βολιδοσκοπήσεις ο Κλεμανσώ κάλεσε τον στρατηγό Γκυγιώμ να καταθέσει στον Ανώτατο συμμαχικό συμβούλιο τη γνώμη του πάνω στο ζήτημα αυτό κι ο Γκυγιώμ τάχθηκε αμέσως κατά των βουλγαρικών προτάσεων. Τελικά στις 5 Οκτωβρίου 1918 η βουλγαρική Βουλή, δέχθηκε όλους τους όρους του στρατηγού Ντ΄ Εσπεραί και υπέγραψε το οριστικό κείμενο της ανακωχής.
Είχε προηγηθεί στις 30 Οκτωβρίου η ανακωχή της Τουρκίας από τον Άγγλο ναύαρχο Κάλθορπ, ερήμην των Γάλλων αντιπροσώπων. Την επομένη μέρα η Γαλλική κυβέρνηση αναγνώρισε τα γενόμενα και στις 13 Νοεμβρίου ο συμμαχικός στόλος εισέπλευσε στην Προποντίδα, μαζί με τους εισέπλευσε και το θρυλικό θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ το οποίο αγκυροβόλησε μπροστά από την Αγία Σοφία. Την 11 Νοεμβρίου και 0.30 ο Γερμανός υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου Ερτσεμπέρκερ γνωστοποιεί στον στρατάρχη Φος ότι είναι έτοιμος να υπογράψει το κείμενο της ανακωχής.
Η πατρίδα μας εξ αιτίας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βίωσε τον καταστροφικό εθνικό διχασμό, ένα διχασμό που την οδήγησε 4 χρόνια μετά στην Μικρασιατική καταστροφή. Το όραμα της «Μεγάλης Ιδέας» είχε χαθεί. Δυστυχώς και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν για την πατρίδα μας διπλά καταστροφικός, η εθνική μας αμαρτία, η διχόνοια μας οδήγησε αυτή την φορά στον αδελφοκτόνο σπαραγμό. Σήμερα η χώρα μας ακροβατεί και πάλι σε ένα τεντωμένο σχοινί, στη μόνιμη οικονομική κρίση έχει προστεθεί και η προκλητική πολιτική της Τουρκίας που εκμεταλλεύεται τις διεθνείς συγκυρίες και αμφισβητεί τα πάντα. Ευθύνη όλων και κυρίως όμως των πολιτών μας να αποτρέψουμε κάθε ενέργεια που θα μας οδηγήσει σε έναν νέο Διχασμό.
Όταν τελείωσε ο παγκόσμιος πόλεμος του 1914 ήταν βαθειά η πεποίθηση και γενική σχεδόν η ελπίδα ότι η ειρήνη θα βασίλευε στον κόσμο. Η φράση: «Αυτός ο πόλεμος ήταν το τέλος των πολέμων» ήταν στα στόματα όλων και είχαν ληφθεί πράγματι μέτρα για να γίνει πραγματικότητα. Δυστυχώς ύστερα από μόλις 22 χρόνια η ανθρωπότητα έζησε ένα νέο αιματοκύλισμα. Πρωταγωνίστρια και σ’ αυτόν τον πόλεμο η Γερμανία του Χίτλερ.
Υ.Γ.: Οι συνολικές απώλειες σε νεκρούς επί συνόλου 65 εκατομμυρίων κινητοποιηθέντων ανδρών, ανήλθαν σε 8 εκατομμύρια, οι τραυματίες σε 21 εκατομμύρια, πολλοί δε από αυτούς μερικά ή ολικά ανάπηροι.
Βιβλιογραφία: Η ιστορία του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου εκδοτικός οίκος «Φιλολογική» Θεσσαλονίκη 1962
«Οχυρό Ρούπελ» Βασίλειος Νικόλτσιος Αναστασία Χαδιά Θεσσαλονίκη, Τηλ. 2310 415020
«Εκδόσεις Διχασμός» Εκδόσεις Φυτράκη
