Είναι μια έκθεση που πρέπει να τη δουν μικροί και μεγάλοι, διότι είναι λίγες οι φορές που η ιστορία γράφεται με πρωταγωνίστρια τη γυναίκα και αυτή η έκθεση είναι μια από αυτές.
Εκτός από το φύλο, ωστόσο, του πρωταγωνιστή ή των πρωταγωνιστών της ιστορίας, παίζει ρόλο και το φύλο των αφηγητών ή των συγγραφέων. Για το ζήτημα αυτό θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις. Πολλές φορές, όταν η ιστορία γράφεται ή παρουσιάζεται από άνδρες - ακόμη και αν αυτή αφορά γυναίκες - δίνεται με καθαρά έμφυλο στερεοτυπικό τρόπο. Όσον αφορά την έκθεση αυτή καθαυτή, είναι υπερπλήρης και παρουσιάζει τις γυναίκες στον πόλεμο τόσο ως νοσοκόμες, δασκάλες και πλέκτριες μάλλινων ειδών για τους φαντάρους - τις εργασίες που έχουν τονιστεί περισσότερο από όλους τους ιστορικούς ως "γυναικείες" - όσο όμως και ως αποχιονίστριες δρόμων στα κακοτράχαλα βουνά, ως οπλισμένες "στρατιωτίνες", ως αντάρτισσες του ΕΛΑΣ, ακόμη και ως οπλαρχηγούς! Παρ' όλα αυτά, οι πολιτικοί άνδρες που άνοιξαν την εκδήλωση -διότι μόνο άνδρες μίλησαν σε μια εκδήλωση που αφορά γυναίκες- στάθηκαν στους χαιρετισμούς τους μόνο στη στερεοτυπική «γυναικεία φύση» των Ελληνίδων στον πόλεμο, αναπαράγοντας σωρεία έμφυλων προκαταλήψεων. Δεν σημαίνει ότι κατ’ ανάγκη υπήρχε πρόθεση σ’ αυτό. Το έχουμε πει πολλές φορές και θα το επαναλαμβάνουμε: ζούμε σε έναν κόσμο έμφυλα, άνισα και στερεοτυπικά δομημένο, με βαθιά ριζωμένες στον κοινωνικό χώρο αντιλήψεις περί της κατασκευής και των χαρακτηριστικών των φύλων, οι οποίες αναπαράγονται καθημερινά τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες.
Όμως, εάν θέλουμε πραγματικά αυτές οι εκδηλώσεις να διαδραματίσουν το ρόλο τους και να βάλουν το λιθαράκι τους για την ισότητα, οφείλουμε να τις πάμε λίγο παρακάτω. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, να εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο στη σημασία της γυναίκας Ελληνίδας στον πόλεμο και να αναλογιστούμε πώς οι θυσίες και οι αγώνες εκείνων των γυναικών -από όποιο μετερίζι και αν δόθηκαν- συνέβαλλαν στη σημερινή θέση της γυναίκας στην κοινωνία. "Είναι σημαντικό να καταλάβουμε τί έχει συμβεί προηγουμένως στις άλλες γυναίκες, για να καταλάβουμε τί μπορεί να συμβεί και σε εμάς", έχει πει η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη, όταν έκανε την εξαιρετική ιστορική έρευνα για τις γυναίκες στην Αντίσταση. Και αυτό, η αλήθεια είναι, πως μόνο οι ίδιες οι γυναίκες μπορούν να το εξιστορήσουν με ακρίβεια.
Οι γυναίκες μέσα από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα που έδιναν τα χρόνια του πολέμου, έδιναν ταυτόχρονα, με τον τρόπο τους, και έναν κοινωνικό αγώνα. Διότι μέχρι τότε το να κυκλοφορεί μια γυναίκα μόνη της στο δρόμο την κατέτασσε αυτόματα στην κατηγορία "πόρνη". Οι γυναίκες στον πόλεμο του '40 όμως βγήκαν από το σπίτι, όχι ως γυναίκες αλλά ως Ελληνίδες πατριώτισσες για να πολεμήσουν τον κατακτητή. Η μαζική αυτή έξοδος των γυναικών στον δημόσιο χώρο – έστω και σε ακραίες συνθήκες όπως αυτές του πολέμου – δημιούργησε νέα δεδομένα, ζυμώσεις και διεκδικήσεις, υπονομεύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το ιδεολογικό οικοδόμημα των συντηρητικών, "Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια". Και κάπως έτσι κατάφεραν και βγήκαν από τα σπίτια τους, έφτιαξαν γυναικείες οργανώσεις και τον Μάη του '46 έγινε το πρώτο Πανελλαδικό Συνέδριο Γυναικών στην Αθήνα, με 671 αντιπροσώπους, που εκπροσωπούσαν 120.000 γυναίκες από όλη την Ελλάδα. Και πάλι κάπως έτσι, μετά από κάποια χρόνια διεκδίκησαν και το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, το δικαίωμα στην εργασία, το δικαίωμα στην αμοιβή, κοκ.
Επειδή, λοιπόν, σήμερα υπάρχουν ακόμη πολλά δικαιώματα που διεκδικούν οι γυναίκες, όπως αυτό στην ίση εργασία, στην ίση αμοιβή, στην ίση σύνταξη, στις ίδιες δυνατότητες ανέλιξης με τους άνδρες, στην κυριαρχία του σώματός τους, κοκ, δεν μας αρκούν οι έπαινοι, τα βραβεία και οι εκθέσεις. Θέλουμε τη θέση που μας αξίζει στην κοινωνία, αυτή του 51% του πληθυσμού και του δικαιώματος να εξιστορούμε εμείς οι ίδιες τις ιστορίες μας.
