Αλλά στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους αυτά τα υποβρύχια γίνονται πλωτοί πυρηνικοί κίνδυνοι, γεμάτα με θανατηφόρα, αναλωμένα πυρηνικά καύσιμα. Πού πάνε, λοιπόν, τα πυρηνικά υποβρύχια για να πεθάνουν; Σε μερικά από τα πιο παράξενα βιομηχανικά νεκροταφεία στον πλανήτη που εκτείνονται από τον Βορειοδυτικό Ειρηνικό των ΗΠΑ μέσω του Αρκτικού Κύκλου στον Στόλο του Ειρηνικού της Ρωσίας με ορμητήριο το Βλαδιβοστόκ.

Αυτά τα νεκροταφεία έχουν πολλές μορφές. Στο «βρώμικο» άκρο του φάσματος η θάλασσα του Κάρα, βόρεια της Σιβηρίας, είναι ουσιαστικά μια πυρηνική χωματερή, με πυρηνικούς αντιδραστήρες και καύσιμα σκορπισμένα σε βάθος 300 μέτρων στον βυθό. Εδώ οι Ρώσοι φαίνεται ότι συνέχισαν ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 την απόθεση των πυρηνικών υποβρυχίων με τον ίδιο τρόπο όπως των πετρελαιοκινήτων: ρίχνοντάς τα στον ωκεανό.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα σχετίζεται με τον παροπλισμό των πυρηνικών υποβρυχίων και την αφαίρεση των διαμερισμάτων των αντιδραστήρων. Οταν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκινούσε η «μαζική» παραγωγή πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, κανένας δεν φανταζόταν τα προβλήματα που θα ανέκυπταν έπειτα από μισό αιώνα. Την εποχή εκείνη η κρατούσα άποψη ήταν ότι μετά το τέλος της ωφέλιμης ζωής τους τα πυρηνικά υποβρύχια θα βυθίζονταν στη θάλασσα. Η άποψη αυτή συνέχισε να επικρατεί και τη δεκαετία του '60, ενισχυμένη μάλιστα, καθώς τα πεδία των υποθαλάσσιων πυρηνικών δοκιμών, περιοχές ήδη φορτισμένες με ραδιενέργεια, αποτελούσαν ιδανικά «νεκροταφεία».

Αλλά στα χρόνια που ακολούθησαν οι συνθήκες άλλαξαν και σε επιστημονικό και σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Ετσι στα τέλη της δεκαετίας του 1980 οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ενωση βρέθηκαν αντιμέτωπες με το μεγάλο πρόβλημα. Οι Αμερικανοί είχαν την πολυτέλεια, λόγω της καλύτερης κατάστασης της οικονομίας τους, να διαμορφώσουν ένα συστηματικό, αν και αμφιλεγόμενο σε ό,τι αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, πρόγραμμα παροπλισμού και διάλυσης των πυρηνικών υποβρυχίων.

Η πρώτη φάση του παροπλισμού ξεκινά με δεξαμενισμό του σκάφους και αφαίρεση του χρησιμοποιημένου καυσίμου του αντιδραστήρα και του οπλισμού, των ηλεκτρονικών και των άλλων συστημάτων. Οι εργασίες αυτές εκτελούνται σε ένα από τα έξι ναυπηγεία του αμερικανικού Ναυτικού που είναι εγκεκριμένα για εκτέλεση εργασιών σε πυρηνοκίνητα σκάφη. Στη συνέχεια στο σκάφος εκτελούνται εργασίες στεγανοποίησης και προετοιμασία για «αποθήκευση εν υγρώ», δηλαδή πρόσδεση σε προβλήτα, για χρονικό διάστημα 15 ετών. Ακολουθεί η μεταφορά των σκαφών στο Puget Sound Naval Shipyard, στο Μπρέμερτον της Πολιτείας της Ουάσιγκτον, στο οποίο ξεκίνησε το Puget Sound, το πρόγραμμα ανακύκλωσης πυρηνοκίνητων πλοίων και υποβρυχίων (Nuclear Ship and Submarine Recycling Program). Στο Puget Sound κόβεται η άτρακτος έτσι ώστε να αφαιρεθεί το διαμέρισμα του αντιδραστήρα με την προστατευτική θωράκισή του. Στη συνέχεια το διαμέρισμα του αντιδραστήρα μεταφέρεται με φορτηγίδες μέσω ποταμού στο Hanford Nuclear Reservation, όπου όλα τα ανάλογα διαμερίσματα θάβονται σε τάφρους.

Το Ναυτικό των ΗΠΑ και οι ειδικοί του υπουργείου Ενέργειας εκτιμούν ότι το περίβλημα μολύβδου των αντιδραστήρων θα παραμείνει ασφαλές για περίπου 600 χρόνια προτού αρχίσουν να εμφανίζονται οι πρώτες ρωγμές, ενώ διαρροή ραδιενέργειας στο περιβάλλον ίσως εμφανισθεί έπειτα από μερικές χιλιάδες χρόνια.

Στη Ρωσία δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα διάλυσης. Τα ρωσικά υποβρύχια που παροπλίζονται βρίσκονται δεμένα σε προβλήτες στις ναυτικές βάσεις. Η έλλειψη των απαραίτητων χρημάτων, ο μεγαλύτερος αριθμός τους σε σχέση με τα αμερικανικά, το γεγονός ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν δύο αντιδραστήρες και η υπέρβαση των δυνατοτήτων αποθήκευσης των ραδιενεργών αποβλήτων και του χρησιμοποιημένου καυσίμου έχουν οδηγήσει σε μια δύσκολη κατάσταση.

Ετσι ένα τμήμα της μιλιταριστικής κληρονομιάς του Ψυχρού Πολέμου κρύβεται, με ύπουλη μορφή, στα κουφάρια των υποβρυχίων που αργοσαπίζουν σε προβλήτες στη Βορειοδυτική Ρωσία, στο νεκροταφείο αντιδραστήρων στο Χάνφορντ της Ουάσιγκτον, στη θάλασσα του Κάρα, αλλά και σε όλες τις θάλασσες του κόσμου όπου κάποτε κινήθηκαν ή κινούνται πυρηνοκίνητα υποβρύχια και πλοία.