Σάββατο, 20 Απριλίου 2024, 12:08:36 μμ
Πέμπτη, 28 Σεπτεμβρίου 2017 21:07

Ιλαρά. Σκέψεις για μια επιδημία

Γράφει ο Τάσος Ναούμης. παιδίατρος. Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 

Ήταν θέμα χρόνου για να συμβεί. Η ιλαρά έκανε και πάλι την εμφάνιση της στην χώρα μας και ένα πλήθος από ερωτήματα και από προβλήματα εμφανίζονται στην επικαιρότητα. Πρώτα από όλα, υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για μια από τις λεγόμενες ‘’παιδικές’’ ασθένειες; η ιλαρά δεν είναι μια αποκλειστικά  παιδική ασθένεια, καθότι προσβάλει με σφοδρότητα οποιοδήποτε  ανεμβολίαστο άτομο και οποιασδήποτε ηλικίας,  συναντήσει στο πέρασμα της.


Η αρρώστια έχει πολυήμερη και βασανιστική διαδρομή και μοιάζει με  μια επίμονη βαριά γρίπη με εξανθήματα. Επειδή δεν  υπάρχει θεραπεία, η ασθένεια ‘‘κάνει τον κύκλο της’’ ανενόχλητη. Γίνεται κατανοητό για ποιον λόγο αυτοί που πέρασαν ιλαρά δεν διατηρούν χαρούμενη ανάμνηση από την ασθένεια και δεν είναι τυχαίο  που ο λαός της έδωσε το όνομα ιλαρά, από την λέξη ιλαρός δηλαδή εύθυμος, χαρωπός (κατ’ ευφημισμόν βεβαίως). Η δε έκφραση ‘’έβγαλα την ιλαρά’’ δηλώνει συνήθως ότι κάποιος ταλαιπωρήθηκε.  
Η ιλαρά συχνά συνοδεύεται από επιπλοκές με ωτίτιδα (7-9%), λαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα ή  πνευμονία (1-6%) και ακόμη χειρότερα  από οξεία εγκεφαλίτιδα  (1 ανα 1000 νοσούντες). Η θνητότητα είναι υψηλή ( 1-3 θάνατοι ανά 1000 περιστατικά στις ΗΠΑ) και αφορά κυρίως ενήλικες ηλικίας μεγαλύτερης των 20 ετών, μικρά παιδιά μικρότερα των 5 ετών, όσους υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία,  όσους έχουν ανοσοανεπάρκεια (πχ AIDS) και όσα παιδιά υποσιτίζονται (αφορά τις εμπόλεμες ζώνες και τον τρίτο κόσμο όπου η ιλαρά αποτελεί σημαντικότατη  αιτία  παιδικού θανάτου). Η ιλαρά μπορεί να προκαλέσει σπανιότερα εγκεφαλική βλάβη (4-11 περιστατικά /100.000 κρούσματα) που εμφανίζεται περίπου δέκα (!) χρόνια μετά από την ασθένεια, παρουσιάζεται με μείωση των νοητικών λειτουργιών, άνοια και τελικά καταλήγει σε θάνατο.  
Δεν υπάρχει λοιμώδες νόσημα που να μεταδίδεται τόσο εύκολα όσο η ιλαρά. Την προ των εμβολίων εποχή, εμφανιζόταν ανά 2-5 έτη με επιδημίες προσβάλοντας σχεδόν το σύνολο του παιδικού πληθυσμού. Στην ηλικία των 20 ετών 90 % των ανθρώπων είχε ήδη νοσήσει(!).
 Οι επιδημίες ιλαράς αποτελούσαν και αποτελούν  σοβαρότατο πρόβλημα δημοσίας υγείας και δικαιολογούν  απολύτως την προσπάθεια  θωρακίσεως της κοινότητος, που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με εκτεταμένο και μαζικό εμβολιασμό. Για να υπογραμμίσουμε την ανησυχία που δείχνουν οι αρχές για την προστασία του πληθυσμού από την  ιλαρά,  αξίζει να θυμηθούμε ότι ο  πρώτος μαζικός εμβολιασμός  που έγινε στα στρατόπεδα προσφύγων του νομού Κιλκίς,  έγινε με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτιτίδος, ακριβώς για να αποτρέψει την εμφάνιση τέτοιων επιδημιών.  
Το εμβόλιο κατά της ιλαράς απεδείχθη ιδιαίτερα αποτελεσματικό και ασφαλές.  Πράγματι τα εμβολιαστικά προγράμματα  που ξεκίνησαν  σε Ευρώπη και Αμερική (την δεκαετία του 60 και 70) είχαν σαν αποτέλεσμα την εξαφάνιση της ιλαράς  από τις αναπτυγμένες χώρες όπως  και από την Ελλάδα. Ο στόχος της εξαφανίσεως της ιλαράς από τον πλανήτη έμοιαζε εφικτός  διότι  υπήρχαν και υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις επιτυχίας: 1) ο ιός μεταδίδεται αποκλειστικά από άνθρωπο σε άνθρωπο και δεν παρεμβαίνουν ζώα  και πτηνά στην διασπορά του (όπως στην γρίπη). 2) Ο ιός  της ιλαράς είναι σταθερός και δεν αλλάζει με τον χρόνο (δεν  μεταλλάσσεται) γεγονός που καθιστά τον εμβολιασμό αποτελεσματικό (το αντίθετο συμβαίνει με τον ιό της γρίπης που συνεχώς αλλάζει). 3) Με το  εμβόλιο της ιλαράς υπάρχει εμπειρία μισού αιώνα και δεν υπάρχουν αμφιβολίες για την ασφάλεια του.  
Το υπουργείο υγείας ανακοίνωσε επισήμως  την 7η Σεπτεμβρίου, ότι  υπάρχει στην χώρα επανεμφάνιση ιλαράς με μορφή καλοκαιρινής επιδημίας σε εξέλιξη. Είναι γνωστό ότι ανάλογες επιδημίες παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια  και στις ΗΠΑ και στις ευρωπαϊκές χώρες (ενημερωτικές  αφίσες στα αεροδρόμια το υπενθυμίζουν). Ήταν θέμα χρόνου να ξεσπάσει επιδημία και σε μας. Μήπως πρόκειται για αποτυχία του εμβολίου; Όχι!   Αποκλειστική και μόνη αιτία είναι το γεγονός ότι δεν εμβολιαζόμαστε συστηματικά και μαζικά. Το φαινόμενο αφορά  γενικώς όλα τα εμβόλια και το εμβόλιο ιλαράς ειδικότερα.
Πρώτη και κύρια αιτία είναι ότι εξακολουθούν να υπάρχουν ομάδες πληθυσμών που ξεφεύγουν από το εθνικό δίκτυο υγείας. Το 75% των πρώτων 166 κρουσμάτων  ιλαράς που ανακοινωθήκαν φαίνεται ότι ήταν Ρομά, δηλαδή άτομα που ζουν μακριά από κρατικές υγειονομικές δομές, που συχνά μετακινούνται, που δεν αντιλαμβάνονται ούτε την σημασία των εμβολίων ούτε την αξία του ατομικού βιβλιάριου υγείας (που συχνά έχουν χάσει).
Δεύτερη αιτία είναι η ίδια η …επιτυχία του εμβολίου  δηλαδή η μέχρι πρότινος απουσία ιλαράς, που όμως επετεύχθη χάρις στα εμβόλια! Ισχύει δε το εξής παράδοξο. Ο Έλληνας , επηρεασμένος από την τηλεόραση, αισθάνεται απειλούμενος από ιούς που δεν υπάρχουν στην Ευρώπη όπως  από  τον ιό Ζίκα και τον ιό Εμπολα. Την ιλαρά δεν την γνωρίζει, δεν την φοβάται, θεωρεί ότι ανήκει στην ιστορία και επομένως είναι για αυτόν μια ανύπαρκτη  απειλή.
Τρίτη αιτία είμαστε εμείς  οι γιατροί που υποβαθμίζουμε την αναγκαιότητα των εμβολίων ενώ θα έπρεπε  να είμαστε πρωτοπόροι και παραδείγματα για μίμηση εμβολιαζόμενοι με συνέπεια. Είναι απλό.  Οι γιατροί θεωρούμε ότι οι ασθένειες αφορούν όλους τους άλλους και ότι εμείς είμαστε προστατευμένοι από πάσαν νόσον (ο καπνιστής γιατρός που δίνει συμβουλές διακοπής του τσιγάρου είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα).  Πόσοι γιατροί κάνουν κάθε 10 χρόνια εμβόλιο αντιτετανικό (για την ατομική τους προστασία);  πόσοι γιατροί και πόσες νοσοκόμες είναι εμβολιασμένες για ηπατίτιδα Β (στην οποία είναι επαγγελματικά εκτεθειμένοι);  πόσοι γιατροί  και πόσες νοσοκόμες έκαναν το εμβόλιο Η1Ν1 την εποχή της πρώτης επιδημίας και πόσοι εμβολιάζονται για γρίπη κάθε χρόνο (για να μην διασπείρουν τον ιό στους ασθενείς τους); πόσοι νέοι γιατροί και νέες νοσοκόμες  έχουν κάνει τις δυο απαιτούμενες δόσεις ιλαράς πριν αρχίσουν την εκπαίδευση τους στα νοσοκομεία;  Ήδη αναφέρονται κρούσματα ιλαράς σε ιατρικό προσωπικό νοσοκομείων της χώρας.
Το χειρότερο είναι ότι  υπάρχουν  γιατροί (οι ομοιοπαθητικοί), που απαγορεύουν στους ασθενείς τους να εμβολιάζονται. Όπως υπάρχουν και γιατροί που αποτρέπουν τον εμβολιασμό των εφήβων με το εμβόλιο του καρκίνου της μήτρας,  γεγονός που αποπροσανατολίζει τους ανθρώπους που λαμβάνουν αντιφατικά μηνύματα ως προς την απόλυτη αναγκαιότητα των εμβολίων: εμβολιαστείτε λέει η πολιτεία, μην εμβολιάζεσθε λένε αυτοί.
Τέταρτη αιτία είναι η κουλτούρα  εναλλακτικών θεραπειών Στα εναλλακτικά σχήματα περιλαμβάνονται  και ευφάνταστες θεραπείες που υποτίθεται ότι ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού (στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία τέτοια θεραπεία στον κόσμο), καθιστώντας τα εμβόλια δήθεν αχρείαστα. Επίσης κυκλοφορούν επικίνδυνες αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες αφήνουμε τον οργανισμό να πολεμήσει μόνος του τα μικρόβια δηλαδή επιτρέπουμε σε επικίνδυνα  μικρόβια να σκοτώνουν ανθρώπους, όπως έκαναν  στον μεσαίωνα.
Πέμπτη αιτία είναι ο πόλεμος που γίνεται ειδικά κατά του εμβολίου της ιλαράς με βασική κατηγορία ότι προκαλεί αυτισμό.  Όλα ξεκίνησαν με μια αναφορά το 1998 που άφηνε να πλανάται  η υπόνοια ότι ίσως το εμβόλιο να προκαλεί αυτισμό. Για τους μαχόμενους κατά των εμβολίων, η υπόνοια έγινε αμέσως βεβαιότητα και η βεβαιότητα έγινε ακλόνητο επιχείρημα κατά του εμβολίου της ιλαράς και κατά των εμβολίων γενικώς.  Στην επιστημονική κοινότητα  όμως, η υπόνοια έδωσε το έναυσμα για ερευνητικές εργασίες που κατέληξαν το 2014 οριστικά και αμετάκλητα στο συμπέρασμα ότι το εμβόλιο ιλαράς (MMR) δεν προκαλεί αυτισμό. Η αρχικώς διατυπωθείσα υπόνοια απεδείχθη τελικά ότι δεν ήταν ένα απλό λάθος αλλά ήταν μια οργανωμένη απάτη τεραστίων διαστάσεων. Ο εμπνευστής της έχασε την άδεια ασκήσεως της ιατρικής και έμπλεξε σε δικαστικές περιπέτειες.  Η ζημιά όμως για την δημόσια υγεία ήταν και παραμένει ανεπανόρθωτη. Το internet θα συνεχίσει να κατακλύζεται από το ανακυκλωμένο ψέμα περί αυτισμού και θα επηρεάζει τους νέους  γονείς στο να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους.  
Οι αντιλήψεις για  εναλλακτικές θεραπευτικές πρακτικές  εντάσσονται σε μια φιλοσοφική στάση ζωής η οποία αποδέχεται με απόλυτη φυσικότητα  και με θρησκευτική πίστη  ότι τα εμβόλια αφού αποτελούν παρέμβαση των εταιριών επάνω στο σώμα μας, δεν μπορεί παρά να βλάπτουν την υγεία και ότι ο αυτισμός προκαλείται πράγματι από το εμβόλιο της ιλαράς. Το  internet δεν είναι παρά το μέσον που ενισχύει και μεταφέρει αυτές τις αντιλήψεις σε όλο τον κόσμο.  Αυτές είναι  οι αντιλήψεις  που εμποδίσαν τον  σωστό εμβολιασμό των παιδιών στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ και προκάλεσαν τις επιδημίες στις ανεπτυγμένες υγειονομικά χώρες. Για την επιδημία στην Ελλάδα είναι ακόμη πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα για τι φταίει.   Στην χώρα μας  δεν πρέπει να είναι πολλά τα άτομα που αρνούνται τους  εμβολιασμούς.  Στο Κιλκίς  αποτελούν προς το παρόν μια ελάχιστη μειοψηφία. Περισσότεροι είναι οι γονείς που αν και παραμένουν προβληματισμένοι,  εμβολιάζουν τελικά σωστά τα παιδιά τους.   
Ο εμβολιασμός είναι πρωτίστως πράξη ευθύνης. Ευθύνης προς τον εαυτό μας  αλλά και προς τους συνανθρώπους μας.  Ας εξετάσουμε τα πραγματικά δεδομένα για να καταλάβουμε καλυτέρα την έννοια της ευθύνης.  Υπάρχουν άτομα που αν και το θέλουν δεν προβλέπεται ή δεν επιτρέπεται να εμβολιαστούν για συγκεκριμένους λόγους υγείας.   Τα άτομα αυτά προστατεύονται χάρη στα εμβόλια που γίνονται στα μέλη της οικογένειας τους και στο φιλικό τους περιβάλλον, δημιουργώντας έτσι γύρω τους μια ασπίδα προστασίας (ανοσίας).  
Πιο συγκεκριμένα για την ιλαρά ανεμβολίαστα παραμένουν  (σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών της Ελλάδος) τα βρέφη ηλικίας μικρότερης των 12 μηνών (δηλαδή περίπου 90.000 βρέφη). Αυτά μπορεί και πρέπει να τα προστατεύει η εμβολιασμένη οικογένεια που τα περιβάλει.  Μετά από  τα πρώτα γενέθλια πρέπει να λαμβάνουν όλα τα βρέφη την πρώτη δόση του εμβολίου. Από αυτά τα βρέφη περίπου 5% δεν αποκτά προστασία (στατιστική αποτυχία της πρώτης δόσεως) επομένως έχουμε τον 2ο χρόνο της ζωής άλλα 4-5000 παιδιά που χρειάζονται για την προστασία τους ένα οικογενειακό περιβάλλον εμβολιασμένων. Το ίδιο συμβαίνει και στην ηλικία των 3 και 4 ετών. Αρα έχουμε αλλά 10000 παιδιά απροστάτευτα.  Όλα αυτά θα προστατευτούν οριστικά και δια βίου  κάνοντας μια  δεύτερη δόση που μέχρι πρότινος προβλεπόταν να γίνει στην ηλικία των 4 ετών. Αυτό σημαίνει ότι στις ηλικίες 2, 3 και 4 ετών  έχουμε  περίπου 15.000 παιδιά εμβολιασμένα μεν, απροστάτευτα δε, εν αναμονή της 2ης δόσεως που θα πρέπει να προστατευθούν  από τον τοίχο ανοσίας που τους προσφέρει η εμβολιασμένη οικογένεια.  
Εάν σε αυτά τα 90000+15000 παιδιά, που είναι απροστάτευτα, προσθέσουμε και τους ανεμβολίαστους Ρομά και τους αμελείς ενήλικες που δεν εμβολιάστηκαν και τα παιδιά που δεν έλαβαν τις δυο δόσεις (από αμέλεια των γονέων συνήθως), τότε  συγκεντρώνεται ένας όχι ευκαταφρόνητος αριθμός ατόμων κάθε ηλικίας που είναι υποψήφια να κολλήσουν ιλαρά και να την μεταδώσουν σε συγγενείς και φίλους συντηρώντας την υπάρχουσα επιδημία.  Σε αυτόν τον πληθυσμό πρέπει να προσθέσουμε όσους ευάλωτους έχουν ανοσοανεπάρκεια ή κάνουν χημειοθεραπεία και δεν επιτρέπεται να εμβολιαστούν καθώς  και τον άγνωστο αριθμό ατόμων  που συνειδητά αποφεύγουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους ‘’από άποψη’’.  Οι τελευταίοι αποτελούν ένα κλασικό παράδειγμα αντικοινωνικής συμπεριφοράς, προς αποφυγήν.  
Συμπερασματικά, τα εμβόλια  προστατεύουν τους ανθρώπους από την ιλαρά και εμμέσως  προστατεύουν και  τους ευάλωτους ανεμβολίαστους που υπάρχουν στον περίγυρο τους. Η επιδημία θα πλήξει μόνο τους ανεμβολίαστους οι οποίοι  κινδυνεύουν και να νοσήσουν και να θέσουν σε κίνδυνο τον εαυτό τους και να θέσουν σε κίνδυνο την ζωή των  ανεμβολίαστων ευπαθών ατόμων του περιβάλλοντος τους.  
Είναι απολύτως εγωιστικό το να εμμένουν οι ‘’ψαγμένοι’’ στην λανθασμένη άποψη σύμφωνα με την οποία προστατεύουμε τους ανθρώπους όταν… δεν τους εμβολιάζουμε. Όλα τα ιατρικά δεδομένα συνηγορούν στο εντελώς αντίθετο.       
Όπως σε καιρό πολέμου χρειάζονται  όπλα και διάθεση για μάχη  και όχι θεωρητικές και άγονες  συζητήσεις υπέρ της ειρήνης, έτσι και στις επιδημίες χρειάζονται όπλα δηλαδή εμβόλια και όχι  θεωρητικές συζητήσεις  για έναν άλλο τρόπο ζωής χωρίς εμβόλια.  Ήδη έχουν ανοίξει τα οικογενειακά σεντούκια και βγαίνουν τα ξεχασμένα βιβλιάρια υγείας που αποκαλύπτουν εμβολιαστικές ελλείψεις σε όλες της ηλικίες. Η φετινή επιδημία προσέφερε τουλάχιστον αυτό το θετικό αποτέλεσμα. Μας επιβεβαίωσε  ότι τελικά οι συστάσεις των αρμοδίων φορέων υπέρ των εμβολίων απεδείχθησαν σωστές και μας υπενθύμισε ότι ήρθε ο  καιρός για να εμβολιαστούμε σωστά,  χωρίς όμως να ξεχνάμε τον εμβολιασμό των Ρομά και των προσφύγων.  
Ο εμβολιασμός δεν είναι μόνο πράξη ευθύνης είναι και πράξη αγάπης, αγάπης προς τον εαυτό μας, προς τα παιδιά μας και τους συνανθρώπους μας.