Παρασκευή, 29 Μαρτίου 2024, 7:06:04 πμ
Κυριακή, 02 Δεκεμβρίου 2018 13:22

Οι Πεντεκαίδεκα Μάρτυρες - Πολιούχοι και προστάτες του Κιλκίς (β’ μέρος)

Ευλαβικό αφιέρωμα, Κωνσταντίνος Ν. Βαστάκης, Θεολόγος τέως Λυκειάρχης.

 

8. Ή δράση των Μαρτύρων στην Τιβεριούπολη:
«Η Τιβεριούπολη (νυν Στρώμνιτσα) έχει μια πανάρχαια και λαμπερή ιστορία με την αδιάκοπη και δημιουργική παρουσία του Ελληνισμού. Ως περιοχή στην απώτατη αρχαιότητα, ανήκε στο χώρο των Παιόνων. Αργότερα που δημιουργήθηκε το Μακεδονικό κράτος και αυξήθηκε η δύναμη και η επιρροή του, έγινε φόρου υποτελής στους Μακεδόνες.

Το αρχαιότερο όνομα της πόλεως ήταν Αιστραίον ή Αστραίον ή Άστρον. Αργότερα ονομάσθηκε Καλλίπολις λόγω της πανοραμικής θέσεως, στην οποία ευρίσκετο. Μετέπειτα ονομάσθηκε Τιβεριούπολις από το όνομα κάποιου αυτοκράτορα με το όνομα Τιβέριος, που διέμενε πολλές ημέρες σ’ αυτή.
Στα νεότερα χρόνια ονομάσθηκε Στρούμνιτσα ή Στρώμνιτσα από το όνομα του ποταμού Πόντου (παραπόταμο του Στρυμόνα) τον οποίο οι Βούλγαροι ονόμασαν Στρούμιτσα, δηλαδή μικρό Στρυμόνα (Στρούμα).
Η Τιβεριούπολης (Στρώμνιτσα) λόγω της θέσεως της αποτελούσε ανέκαθεν και κυρίως επί Τουρκοκρατίας κέντρο συγκεντρώσεως και διαμετακομίσεως πολλαπλών προϊόντων της ευφωροτάτης πεδιάδας της, της λεγόμενης "μείζονος κοιλάδος της Στρωμνίτσης", αλλά και των πέριξ προς Θεσσαλονίκην, Σερβίαν – Αυστρίαν και Σέρρες περιοχών. Η απόσταση μεταξύ Τιβεριουπόλεως (Στρώμνιτσας) και Θεσσαλονίκης είναι περί τα 104 χιλιόμετρα. Σ’ αυτή την πόλη βρέθηκαν οι πρώτοι τέσσερις από τους Δεκαπέντε Μάρτυρες κατά τις αρχές του δεύτερου μισού του 4ου μ.Χ. αιώνα.
Ο Θεοφύλακτος συνεχίζοντας την αφήγηση του, μας πληροφορεί ότι «ο Τιμόθεος τοποθετήθηκε επίσκοπος στην εκκλησία της Τιβεριούπολης το λυχνάρι, που το έβαλαν πάνω στο λυχνοστάτη. Ο Κομάσιος που ήταν προτήτερα στρατιώτης και ένας από τους καλύτερους στρατιώτες, απέρριψε εκείνη τη ζώνη, σε όσους είναι προσηλωμένοι στα γήινα και στη δόξα, που συνοδεύει τους ασεβείς. Σήκωσε, λοιπόν το Σταυρό του Χριστού και ντύθηκε καλά το μοναχικό σχήμα, που είναι τα όπλα του φωτός και κήρυττε το λόγο του Θεού στα χωριά της Τιβεριούπολης. Ο Ευσέβιος επίσης και αυτός ανήκε στην τάξη των μοναχών. Κήρυττε το λόγο της αληθείας και πιο πολύ με τα έργα του κέρδιζε τους περισσότερους γιατί κατηγορούσε τη φιλαργυρία ως την ρίζα όλων των κακών και στους φτωχούς έδινε με χαρά και απλότητα και από αυτά τα λίγα που είχε. Και με ένα λόγο ήταν πατέρας των ορφανών, βοηθός των χηρών, μειλίχιος, ήρεμος και για να το πούμε με ένα λόγο μαθητής του Χριστού. Ο Θεόδωρος πάλι ήταν και αυτός βέβαια ένας από τους τριακόσιους δέκα οκτώ αγίους, μακάριους και θεοφόρους πατέρες, που συνήλθαν στη Σύνοδο της Νίκαιας συμπληρώνοντας και αυτός τον αριθμό των μακαρίων πατέρων. Γιατί είχαν αξιωθεί και το αξίωμα και το χάρισμα του επισκόπου. Αυτός υπέδειξε το φως της ευσεβούς και ορθόδοξης πίστης ακόμη και τους κατοίκους της Τιβεριούπολης (Μετάφραση Π. Βλαχάκος).
Κοντά στους τέσσερις πρώτους προστέθηκαν ακόμη οι ιερείς Πέτρος, Ιωάννης, Σέργιος, Θεόδωρος και Νικηφόρος, οι διάκονοι Βασίλειος και Θωμάς, οι μοναχοί Ιερόθεος, Δανιήλ και Χαρίτων και ο λαϊκός Σωκράτης, στρατιώτης.
Αυτοί μετέτρεψαν την κατοικία τους σε αγγελική πολιτεία. Μελετούσαν νύχτα – μέρα σύμφωνα με το νόμο του Θεού τα ιερά γράμματα. Με το φως της γνώσεως εφώτιζαν όλους όσους κατοικούσαν εκεί και εθεράπευαν τις ψυχικές τις ασθένειες, αλλά και τα σωματικές τους παθήσεις. Ό,τι λοιπόν παρέλαβαν δωρεάν το έδιναν δωρεάν σ’ όσους είχαν ανάγκη και μια ανταμοιβή απαιτούσαν μόνο, που άξιζε τα πάντα, την πίστη στο Χριστό. Εν τω μεταξύ ο λόγος της διδασκαλίας τους απλώθηκε πολύ γρήγορα και η φήμη τους έφθασε μέχρι και τη Θεσσαλονίκη.
Τα νέα από την Τιβεριούπολη έμαθαν και οι δύο διοικητές της Θεσσαλονίκης Ουάλης και Φίλιππος, φανατικά ειδωλολάτρες και πιστοί εκτελεστές των προσταγμάτων του Ιουλιανού. Άκουσαν μάλιστα, ότι κανένας δεν έμεινε γύρω από την Τιβεριούπολη να είναι ειδωλολάτρης, αλλά όλοι έγιναν προσκυνητές και μαθητές του Χριστού.

9. Ουάλης και Φίλιππος στην Τιβεριούπολη: Γεγονότα:
Μόλις έμαθαν τα νέα από την Τιβεριούπολη οι Ουάλης και Φίλιππος θύμωσαν πολύ. Αρχικά σκέφθηκαν να στείλουν στρατιώτες σκληρούς στο χαρακτήρα και κακούς, για να μεταπείσουν τους Δεκαπέντε και όσους τους ακολουθούσαν στην πίστη του Χριστού, ειδάλλως να τους υποβάλουν σε σκληρή βασανιστήρια και τέλος να τους θανατώσουν με ξίφος. Μετά άλλαξαν γνώμη και αποφάσισαν να πάνε οι ίδιοι αυτοπροσώπως όπως και έκαναν. Όταν έφθασαν στην Τιβεριούπολη έδειξαν από την αρχή την αγριότητα τους και οι άνθρωποι εκεί κατατρόμαξαν διότι εφημολογείτο ότι ήσαν στο άκρον σκληροί. Αμέσως διέταξαν να συλλάβουν τους Δεκαπέντε και να τους φέρουν μπροστά τους. Αυτοί κάθισαν σε περίοπτη θέση για να προκαλεί περισσότερο το φόβο η θέα τους και για να μπορεί να ακούεται καλά η ομιλία τους και έτσι μίλησαν: «Σας λέμε ότι, ολόκληρη η υφήλιος πειθαρχεί στο θείο και βασιλικό πρόσταγμα το οποίο είναι να πιστεύουν στους Θεούς που μας παρέδωσαν οι αρχαίοι σοφοί και σ’ αυτούς και ανεγείρουμε ναούς και να ιδρύουμε βωμούς να προσφέρουμε θυσίες και να αποδίδουμε και τις υπόλοιπες τιμές και να μην αποδεχόμαστε κάποια θρησκευτική καινοτομία, ούτε να δίνουμε προσοχή σε νεώτερο θεό. Πως εσείς μόνοι, σαν να βρίσκεσθε έξω από την οικουμένη μας, βρήκατε κάποιους σοφότερος από τους αρχαίους εξαιρετικούς ανθρώπους ή κάποια μεγαλύτερη δύναμη ή κερδίσατε περισσότερη σοφία από τον αυτοκράτορα μας, στον οποίο όλοι οι σοφοί του παραχωρούν τα πρωτεία, και θεωρήσατε φλυαρίες τις μαρτυρίες των σοφών για τους θεούς, περιφρονήσατε τα βασιλικά προστάγματα και "έναν άνθρωπο» που γεννήθηκε στην Παλαιστίνη από μια φτωχή γυναίκα – τι και να παντρεύτηκε με έναν ξυλουργό – και έπειτα σταυρώθηκε μαζί με τους ληστές, αυτών λοιπόν τον πιστεύετε ως θεό και βασιλιά και νομίζετε ότι είσθε ευσεβείς με το να του αποδίδετε κάθε τιμή; Πως συμβαίνουν αυτά; Απολογηθείτε (Μετάφραση Π. Βλαχάκος).
Οι Δεκαπέντε υπόδικοι απάντησαν με θάρρος, ευγλωττία και αδιάσειστα επιχειρήματα με έναν μακροσκελή απολογητικό λόγο αρχίζοντας ως εξής: Έπρεπε, ηγεμόνες οι απαντήσεις στην ερώτηση σας να κριθούν από αντικειμενικούς δικαστές γιατί έτσι θα αποδέχονταν πιο καθαρά η αλήθεια. Επειδή όμως έχουμε τους ίδιους ως κατήγορους και δικαστές, είναι φανερό σ’ εμάς αυτό που πρόκειται να συμβεί, να παραμερισθεί η αλήθεια από το ψέμα. Ακόμη και έτσι ωστόσο δεν θα σιωπήσουμε (μετάφραση Π. Βλαχάκου).
Και συνέχισαν οι Άγιοι την απολογία τους, προεξάρχοντος του Πέτρου, με αμείωτο θάρρος. Εξήγησαν γιατί πιστεύουν ακράδαντα στο Χριστό, στον αληθινό θεό και γιατί απορρίπτουν τους ψεύτικους θεούς των ειδωλολατρών. Και ενώ συνέχιζαν με χειμαρρώδη λόγο, οι ηγεμόνες διέκοψαν τον ειρμό του λόγου και είπαν: γιατί παρότι μια φορά σας δόθηκε η άδεια να απαντήσετε στην ερώτηση μας γίνατε ρήτορες, λες και δείχνετε τη δύναμη του λόγου σας σε θέατρο και όχι σαν να παρίστασθε σε δίκη μπροστά στο φοβερό βήμα του δικαστηρίου; Ομολογείτε ότι θα θυσιάζετε στους αθάνατους θεούς ή όχι; Απαντήστε» (μετάφραση Π. Βλαχάκου).
Ποτέ, απάντησαν οι μάρτυρες να μη θυσιάσουμε στους δαίμονες και τα είδωλα τους, αφού ο Χριστός ο Θεός μας απάλλαξε από την δουλεία των δαιμόνων.
Όταν λοιπόν έτσι απάντησαν οι άγιοι σύντομα μαζί και απότομα ερεθίστηκε το θηρίο του θυμού του Ουάλη και του Φιλίππου. Και επειδή ήταν βιαστικοί για τη διευθέτηση του δημοσίων υποθέσεων στη Θεσσαλονίκη και δεν μπορούσαν να παραμείνουν πολύ στην Τιβεριούπολη αποφάσισαν αμέσως το θάνατο των αγίων με ξίφος (μετάφραση Π.Β.).

10. Η εκτέλεση των Πέντεκαίδεκα Μαρτύρων
Μόλις ανακοινώθηκε η απόφαση για τα βασανιστήρια και τη θανατική εκτέλεση δια ξίφους οι δήμιοι ανέλαβαν το μακάβριο έργο τους μπροστά σε όλον τον κόσμο. Έτσι οι Άγιοι «ξεκίνησαν για το τελευταίο ευτυχισμένο ταξίδι, λέγει ο Θεοφύλακτος, που οδηγεί στους ουρανούς και στην αιώνια ατελεύτητη και απέραντη ζωή. Ένοιωθαν ανείπωτη χαρά και φανέρωναν την ψυχική τους κατάσταση με την εξωτερική τους λάμψη… Ένα πράγμα μόνο τους στεναχωρούσε, η θεληματική τυφλότητα (των τυράννων) και ο κλονισμός της πίστης σε πολλούς αδύναμους γιατί προχώρησαν τις δίκες με αυτόν τον τρόπο. Η πράξη βέβαια της παράνομης δίκης αποδεικνύεται ότι είναι το θεμέλιο της τυραννίας και της αδικίας… Ένας λοιπόν από τους Αγίους που τον έλεγαν Πέτρο, εξ αιτίας αυτών, που γίνονταν πύρωσε η καρδιά του από θεϊκό ζήλο και αντιστάθηκε στους τύραννους. Φώναξε: «Παραβάτες των έργων και εχθροί της αλήθειας πως φορέσατε το προσωπείο των δικαστών και σκηνοθετήσατε το σκηνικό του δικαστηρίου και χάνεται χωρίς αιτία το αίμα των δικαίων για τους οποίους δεν αποδείχθηκε τίποτε, που να αξίζει το θάνατο, αλλά μάλλον όλες οι πράξεις τους αξίζουν τιμές και στεφάνια»;
Με αυτά τα λόγια ο Άγιος Πέτρος άναψε φωτιά οργής στις ψυχές των τυράννων. Αυτοί «τότε, λοιπόν προστάζουν τον άγιο να βγάλει τα ρούχα του, να ξαπλώσει κατά γης και να τον χτυπήσουν άσχημα με ραβδιά, έπειτα να του κόψουν τα χέρια και τελικά να τον θανατώσουν και αυτόν με ξίφος. Όταν λοιπόν έγιναν αυτά έριξαν εκείνα τα χέρια στα σκυλιά για να τα φάνε. Μια γυναίκα όμως, τυφλή από τη γέννησή της, που έτσι τυχαία βρισκόταν εκεί, όταν αναφέρθηκε ότι το δεξί χέρι του Πέτρου έπεσε στα πόδια της, το πήρε και το φρόντισε. Και αφού το τύλιξε με το μαντίλι του κεφαλιού της και έφτασε στο σπίτι της όσο πιο γρήγορα μπορούσε, δεν ήξερε με ποιον τρόπο να φροντίσει το εύρημα. Και τι δεν έκανε: Το φιλούσε, το αγκάλιαζε, το τοποθετούσε στα μάτια της. Και αμέσως, τα μεγάλα τα θαύματα Σου Χριστέ μου, άνοιξαν αμέσως τα μάτια της, είδε το φως, και με μεγάλη φωνή κήρυττε τη δύναμη του Χριστού και των Αγίων. Και συνέχεια δοξολογούσε το Θεό, που έκανε, όπως αναφέρει η Γραφή, και σπουδαία και εξαιρετικά αναρίθμητα θαύματα» (μετάφραση Π. Βλαχάκου).
Μετά από λίγες ημέρες η γυναίκα αυτή μετέφερε το άγιο λείψανο και το απόθεσε στον ιερό Ναό του Καλλινίκου μάρτυρος Αναστασίας. Τελικά το χέρι αυτό σήμερα ευρίσκεται στον περικαλλή Ναό των Αγίων Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων.
Μετά τη θανάτωση των Αγίων στις 28 Νοεμβρίου δια ξίφους τα σώματα τους έμειναν άταφα για να γίνουν τροφή στων σκυλιών και άλλων σαρκοφάγων ζώων, αλλά αυτά δεν επείραξαν καθόλου τα τίμια λείψανα.
Μετά την αναχώρηση των τυράννων από την Τιβεριούπολη για τη Θεσσαλονίκη οι χριστιανοί περισυνέλεξαν τα λείψανα των Αγίων και τα τοποθέτησαν το καθένα μέσα σε ξεχωριστή λάρνακα και πάνω σ’ αυτά έγραψαν το όνομα του καθενός και ποια ήταν η ζωή του και το αξίωμά του. Τα πολλά θαύματα που γίνονται από τα τίμια αυτά λείψανα συνετέλεσαν τα μέγιστα στην εξάπλωση της πίστεως και στα υπόλοιπα μέρη της Δύσης. Έτσι η Τιβεριούπολης έγινε λαμπρός πυρσός, που άπλωνε το φως της πίστης στις άλλες δυτικές πόλεις.

11. Η τύχη των ιερών λειψάνων
Μετά από μερικά χρόνια επέδραμαν στην περιοχή οι «Άβαροι, οι οποίοι προξένησαν μεγάλες καταστροφές και ανθρωποκτονίες. Αυτοί κατεδάφισαν πολλά κτίρια καθώς και τον ναό των Αγίων Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων, με αποτέλεσμα οι λάρνακες με τα ιερά λείψανα να παραχωθούν κάτω από τα χαλάσματα του ναού.
Μετά από τους Αβάρους ήλθαν οι Βούλγαροι που τότε ήταν ακόμη ειδωλολάτρες, έθνος βάρβαρο και σκληρό. Κάποτε όμως ανέλαβε την εξουσία ο Βόρις, ο οποίος ασπάσθηκε το Χριστιανισμό, ήλθε σε επαφή με τον αυτοκράτορα Μιχαήλ και αυτός ο Βόρις έδωσε εντολή στον κόμη Ταριδήνα να ανοικοδομήσει μεγαλοπρεπή ναό των Αγίων Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων στη Βραγαληνίτσα και να ανασκάψει τα χαλάσματα του ναού στην Τιβεριούπολη να βρει τις λάρνακες και τα λείψανα των Αγίων και να τις μεταφέρει στο νέο ναό της Βραγαληνίτσας. Έτσι και έγινε, παρ’ όλες τις παρακλήσεις, τις διαδηλώσεις και τις διαμαρτυρίες των Τιβεριουπολιτών. Στο νέο ναό τα τίμια λείψανα των Αγίων έγιναν πηγή αναρίθμητων θαυμάτων

12. Επιλεγόμενα:
Για τον «Βίο και την πολιτεία» των Πεντεκαίδεα Μαρτύρων έχουν γραφεί αξιόλογα βιβλία καθώς και σχετική εορτάσιμη Ακολουθία, με σκοπό να ψάλλεται κατά την ημέρα της Εορτής τους 27 (το βράδυ) και 28 (το πρωί) του μηνός Νοεμβρίου. Επειδή οι εν λόγω Άγιοι είναι προστάτες της πόλεως του Κιλκίς ο εορτασμός της μνήμης τους έχει πανηγυρικό χαρακτήρα. Η πρώτη Ακολουθία αποτελεί ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάσιλα, ο οποίος διετέλεσε Μητροπολίτης Τιβεριουπόλεως.
Η Ακολουθία αυτή τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1744 στη Μοσχόπολη της Βορείου Ηπείρου. Μετατύπωση της εν λόγω Ακολουθίας έγινε το 1830 στον Γαλατά Κωνσταντινουπόλεως από τον Γρηγόριο Βυζάντιο, ο οποίος ήταν προηγουμένως Μητροπολίτης Τιβεριουπόλεως και εν συνεχεία Μητροπολίτης Ανδριανουπόλεως.
Πρόσφατα εκυκλοφόρησε νέα Ασματική Ακολουθία των Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων την οποία συνέθεσε ο Μητροπολίτης Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ. Αυτή περιλαμβάνει και τα εξής νέο Απολυτίκιο των Αγίων, σε Ήχο Α΄:
«Πεντεκαίδεκα άνδρας, πολυάθλους τιμήσωμεν
Τιβεριουπόλεως πάσης τα αρχαία καυχήματα
Ομού δε και προστάτας του Κιλκίς
Τους σκέποντας λαόν τον ευσεβή
Τον τιμώντα την επέτειον και οστά
Αυτών, και αναμέλποντα:
Δόξα των ενισχύσαντι υμάς
Δόξα των στεφανόσαντι
Δόξα τω ενεργούντι δι’ υμών
Πάσιν ιάματα»
Το παλαιό Απολυτίκιο των Αγίων εψάλλετο σε Ήχο Γ' κατά το «Θείας πίστεως» ή κατά το «Μέγαν εύρατο» και είχεν ως εξής:
«Μέγα καύχημα η Τιβερίων
Και οχύρωμα τους Ιεράρχας
Ιερείς τε και Λευϊτας κατέχουσα
Ούτοι δαιμόνων
αποσοβούντες φάλαγγας
ρώσιν δωρούνται
Πιστοίς οι Πεντεκαίδεκα»

Ο αείμνηστος Αρχιμανδρίτης πατήρ Γερμανός Κομνηνός είχε συντάξει και το εξής Απολυτίκιο των Αγίων στις 23 -11- 2003
Ήχος Α"
«Πεντεκαίδεκα Μάρτυρες αξιόγαστοι,
Της Στρωμνίτσης προστάται και πολιούχοι Κιλκίς,
Μεγαλύνομεν Υμάς και μακαρίζομεν
Ότι εδείχθητε τρανώς,
νικηταί των ασεβών
Του Πνεύματος τη δυνάμει
Και νυν πρεσβεύσατε τω Κυρίω
Ελεηθήναι τας ψυχάς ημών»

Αξίζει να σημειωθεί ο περικαλής ναός των Πεντεκαίδεκα Ιερομαρτύρων στο Κιλκίς αναγέρθηκε επίι αειμνήστου Μητροπολίτου Χαρίτωνος Συμεωνίδη και περατώθηκε επί ιερατείας του αειμνήστου εφημερίου πατρός Σταματίου Χατζοπούλου.
Είθε να είμαστε άξιοι να έχουμε τη χάρη τους και την προστασία τους