Αυτά τα συναισθήματα είχαν την δυνατότητα να αισθανθούν και τα χιλιάδες ελληνόπουλα που ήλθαν να δουν το «Αβέρωφ» που όπως και τότε έτσι και τώρα, είναι η έκφραση του νικηφόρου ελληνισμού.
Παραμονές του πολέμου (Α. Βαλκανικός 1912) ο ελληνικός στόλος είχε ενισχυθεί σημαντικά από τέσσερα μεγάλα αντιτορπιλικά που είχαν ναυπηγηθεί από τα αγγλικά ναυπηγεία, αρχικά για την Αργεντινή, τα οποία όμως αγοράσθηκαν εσπευσμένα από την Ελλάδα. Στα πλοία αυτά δόθηκαν ονόματα «Αετός», «Λέων», «Πάνθηρ» και «Ιέραξ».
Τα πλοία αυτά ενώθηκαν με τον ελληνικό στόλο μόλις στις 18 Οκτωβρίου του 1912. Επίσης λίγο πριν την έναρξη των εχθροπραξιών επιτεύχθηκε, η άμεση παράδοση από τα γερμανικά ναυπηγεία άλλων δύο μεσαίων αντιτορπιλικών. Ένα νέο σημαντικό απόκτημα του ελληνικού στόλου ήταν και το υποβρύχιο «Δελφίν» που είχε παραγγελθεί στα ναυπηγεία της Τουλών το 1910 και κατέπλευσε στο Ναύσταθμο στις 5 Οκτωβρίου 1912. Ήταν το πρώτο που χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις σ’ όλο τον κόσμο. Ο ελληνικό στόλος είχε στη δύναμη του και άλλα πλοία πιο παλιά, όπως τορπιλοβόλα, κανονιοφόρα, οκτώ μικρά αντιτορπιλικά, οπλιταγωγά, βοηθητικά και τρία παλιά θωρηκτά το «Σπέτσαι", «Ύδρα» και το «Ψαρρά».
Το Αιγαίο Πέλαγος αποτελούσε για την οθωμανική αυτοκρατορία τον κυριότερο δρόμο μεταφοράς και επικοινωνίας ανάμεσα το ασιατικό και το ευρωπαϊκό της τμήμα. Η κυριαρχία των Βαλκανικών χριστιανικών συμμάχων πάνω σ’ αυτόν τον υδάτινο δρόμο θα απέκοπτε τον τουρκικό στρατό από τη μεγάλη του πηγή σε άνδρες και εφόδια, την Ασία. Για το λόγο αυτό κυρίως, δηλαδή για τον ισχυρό στόλο της, κρίθηκε αναγκαίο από τη Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο να συμπεριληφθεί στη Συμμαχία και η Ελλάδα, παρ’ όλα τα προβλήματα που θα δημιουργούσε με τις εδαφικές διεκδικήσεις της. Ο ελληνικό στόλος ήταν αξιόμαχος και ικανός να εκτελέσει την αποστολή του. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα του εκτός των πλοίων, ήταν η ναυτική παράδοση της χώρας, η άρτια εκπαίδευση των πληρωμάτων και η αποτελεσματική διοίκηση του από τον Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος την ίδια ημέρα που κηρύχτηκε ο πόλεμος (5 Οκτωβρίου 1912) είχε προαχθεί σε υποναύαρχο.
Ένα όμως επιπλέον σημαντικό πλεονέκτημα ήρθε να προστεθεί τώρα στα υπόλοιπα πλεονεκτήματα του στόλου μας η νέα ναυαρχίδα του, το θωρηκτό εύδρομο «Αβέρωφ», η πιο αξιόμαχη και εκσυγχρονισμένη μονάδα που χρησιμοποιήθηκε στις θαλασσινές επιχειρήσεις των βαλκανικών πολέμων.
Το θωρηκτό «Αβέρωφ» αρχικά το είχε παραγγείλει στα ναυπηγεία του Ορλάντο (Λιβόρνο Ιταλίας) η ιταλική κυβέρνηση από την οποία και το αγόρασε η Ελλάδα, πληρώνοντας περίπου 25.000.000 χρυσές δραχμές από τις οποίες τα 8 εκατομμύρια ήταν από το κληροδότημα Γ. Αβέρωφ. Για την αγορά του ενδιαφέρθηκε και η Τουρκία, όμως οι επιδέξιοι χειρισμοί της κυβέρνησης Κυριακούλη Μαυρομιχάλη με υπουργό Ναυτικών τον πλοίαρχο Δαμιανό τής στέρησαν τη δυνατότητα να το αποκτήσουν.
Το κυριότερα χαρακτηριστικά αυτού του υπερσύχρονου για την εποχή του πολεμικού πλοίου, ήταν: Μήκος 140 μ., πλάτος 22 μ., βύθισμα φορτωμένο 7,5 μ., μέγιστη ταχύτητα 23,5.
Η θωράκιση του σκάφους του είχε πάχος 20 εκ. στο μέσο και 8 εκ. στα άκρα, 20 εκ. στους πύργους των 190 χιλ. και το οχυρό του κυβερνήτη. Η θωράκιση του καταστρώματος του είχε πάχος 4 εκατοστά. Το πυροβολικό του αποτελούσαν 4 ταχυβόλα πυροβόλα των 234 χιλ. σε δύο πύργους, ένα στην πρώρα και ένα στη πρύμνη και 8 ταχυβόλα των 190 χιλ. στους τέσσερις δίδυμους πύργους, από δύο σε κάθε πλευρά ου πλοίου. Το «Αβέρωφ» κατέπλευσε στο Φάληρο και γνώρισε αποθεωτική υποδοχή. Η ελληνική σημαία υψώθηκε στο «Αβέρωφ» το Μάιο του 1911. Από τότε το εθνικό αυτό πλοίο, με διαλείμματα μέσα στο χρόνο συνδέθηκε με τους μεγαλειώδεις σταθμούς της ιστορίας μας. Με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου το Αβέρωφ ξεκίνησε την ιστορική και νικηφόρα πορεία του, αποπλέοντας από τον Ναύσταθμο στις 5/18 Οκτωβρίου 1912 με τον πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο να το ξεπροβοδίζει με αυτά τα λόγια που απηύθυνε στο πλήρωμα: «Η Πατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να αποθάνητε υπέρ αυτής. Αυτό θα ήταν το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε».
Οι πρώτες επιχειρήσεις του στόλου ξεκίνησαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 4ης Οκτωβρίου 1912, με την είσοδο των κανονιοφόρων στον Αμβρακικό κόλπο χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τα τούρκικα πυροβολεία της Πρέβεζας. Άμεσος όμως στόχος ήταν η κατάληψη της Λήμνου και η χρησιμοποίηση του Μούδρου ως κύριου ορμητηρίου του Ελληνικού στόλου. Η κατάληψη της Λήμνου ολοκληρώθηκε στις 8 Νοεμβρίου και άρχισε η μετατροπή του όρμου Μούδρου σε πολεμική βάση, έτσι ο ελληνικός στόλος με ορμητήριο τη Λήμνο μπορούσε να περιπολεί συνεχώς μπροστά στα Δαρδανέλλια.
Οι Τούρκοι έχασαν ένα σοβαρό στρατηγικό πλεονέκτημα, ο στόλος τους δεν μπορούσε πλέον να μπαινοβγαίνει στα Στενά. Στις 3 Δεκεμβρίου 1912 το Αβέρωφ με τα άλλα παλαιά θωρηκτά του ελληνικού στόλου αντιμετώπισαν τον τουρκικό κοντά στην έξοδο των Στενών των Δαρδανελλίων. Στις 9.35 το πρωί το Αβέρωφ με μεγάλη ταχύτητα επιτέθηκε στον τούρκικο στόλο με επιδέξιους χειρισμούς βρέθηκε μπροστά και πάνω στη πορεία των τούρκικων θωρηκτών. Ο Κουντουριώτης προηγουμένως είχε υψώσει το σήμα ότι καθιστά την κίνηση του ανεξάρτητη από το υπόλοιπο στόλο και άρχισε την καταδίωξη των τούρκικων θωρηκτών, στην οποία τον ακολούθησαν τα «Σπέτσες», «Ύδρα» και «Ψαρά». Στις 10.25 ο τούρκικος στόλος κατόρθωσε να διαφύγει και να κρυφτεί στα Στενά, αφήνοντας έτσι τον ελληνικό να κυριαρχεί στο Αιγαίο.
Ένα μήνα αργότερα στις 5 Ιανουαρίου 1913 ο ελληνικός στόλος, πάλι με την ναυαρχίδα του το «Αβέρωφ» κατανίκησε τον τούρκικο στην ναυμαχία της Λήμνου.
Η ναυμαχία της Λήμνου ολοκλήρωσε το έργο της ναυμαχίας της «Έλλης» εξασφαλίζοντας την απόλυτη κυριαρχία του ελληνικού στόλου το Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο. Με τις δύο αυτές ναυμαχίες ο τουρκικός στόλος είχε σχεδόν διαλυθεί και φυσικά δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε επιχειρήσεις στη θάλασσα.
Η ιστορία όμως του «Αβέρωφ» δεν σταματά εδώ. Στην περίοδο 1918 – 1922 ήταν και πάλι πρωταγωνιστής σε δύο γεγονότα. Με πρώτ6ο όταν αγκυροβόλησε στην Κωνσταντινούπολη απέναντι από την Αγία Σοφία.
Η Μεγάλη Ιδέα του έθνους φαινόταν να ολοκληρώνεται. Αλίμονο όμως, αντί για την ολοκλήρωση ήρθε η συρρίκνωση του ελληνισμού, η Μικρασιατική καταστροφή. Το «Αβέρωφ» τώρα παραπλέει τα μικρασιατικά παράλια και με τα κανόνια του εμπόδιζε τον τούρκικο στρατό να προσβάλλει τον υποχωρούντα ελληνικό και τους αλλόφρονες Μικρασιάτες.
Τα χρόνια πέρασαν και πριν καλά καλά επουλωθούν οι πληγές και οι καταστροφές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήρθε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και το «Αβέρωφ» γίνεται για τρίτη φορά η ναυαρχίδα του ελληνικού Στόλου, αυτή τη φορά την υπηρεσία των Συμμάχων, και με αφετηρία την Αλεξάνδρεια, προστάτευσε τις νοηπομπές των Συμμάχων. Τον Σεπτέμβριο του 1944 απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια για την Ελλάδα από τον Πόρο παρέλαβε τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου και τους υπουργούς και στις 17 Οκτωβρίου 1944 αγκυροβόλησε τον Φαληρικό όρμο, την ελεύθερη πια Ελλάδα. Έκτοτε παρέμεινε παροπλισμένο στον Πόρο και την δεκαετία του 1980 μεθορμίστηκε στο Φάληρο γενόμενο ναυτικό μουσείο, σύμβολο ηρωϊσμού, θρύλων και νικών.
Τα χρόνια πέρασαν, το πλοίο θρύλος διασχίζει (ρυμουλκούμενο) το Αιγαίο για να βρεθεί για πρώτη φορά μάλιστα και σε μέρες ιστορικές για τη Θεσσαλονίκη, στο λιμάνι της. Και οι Θεσσαλονικείς και οι Μακεδόνες προσέτρεξαν για να αγγίξουν τα άλμπουρα, τα κανόνια του, να αγγίξουν το πλοίο που τόσο συνέβαλλε στους απελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδας μας.

* Γεώργιος Αβέρωφ: Εθνικός ευεργέτης από το Μέτσοβο (18.18.1899). Το 1840 μετανάστευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ασχολήθηκε με το εμπόριο και πολύ γρήγορα απόκτησε μεγάλη περιουσία. Βοήθησε την ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας ιδρύοντας ελληνικά γυμνάσια, παρθεναγωγεία, νοσοκομεία και άλλα κοινωφελή έργα. Αν και μακριά από την πατρίδα του, ποτέ του δεν την ξέχασε. Ξεκίνησε βοηθώντας οικονομικά το Μέτσοβο με 1,5 εκατομμύριο δραχμές, για την ίδρυση σχολείων, νοσοκομείων κ.τλ. Βοήθησε στην αποπεράτωση του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου και ανεγέρθηκαν οι αδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ μπροστά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Με δικές του δαπάνες ανεγέρθηκαν η Σχολή Ευελπίδων, του Εφηβείου (φυλακές Αβέρωφ) προσέφερε ένα εκατομμύριο για την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου το οποίο αποπερατώθηκε μετά το θάνατο του πάλι με δική του προσφορά. Όταν πέθανε κληροδότησε 2.500.000 χρυσές δρχ. το κράτος με τα οποία ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Αβέρωφ», 500.000 στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο, 500.000 την ελληνική κοινότητα Αλεξάνδρειας και 1.000.000 για την αποπεράτωση του Παναθηναϊκού Σταδίου. Η Ελλάδα τιμώντας τον Γ. Αβέρωφ ανέγειρε τον ανδριάντα του στην είσοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου.