Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι  του 1912-1913 είναι πόλεμοι απελευθερωτικοί. Ο στρατός μας ελευθέρωσε ανθρώπους που για 500 και πλέον έτη διατήρησαν με πίστη και δύναμη άσβεστη την εθνική  τους συνείδηση.
Η μάχη του Κιλκίς και η νίκη του ελληνικού στρατού την  21η Ιουνίου 1913 στον ιερό αυτό τόπο εναντίον δυνάμεων που εποφθαλμιούσαν τον Ελληνικό Βορρά,  αποτελούν ορόσημα  στη νεότερη ιστορία μας.
Οι Βούλγαροι μετά το τέλος του Α' βαλκανικού Πολέμου  έχοντας  σημαντική διπλωματική κάλυψη κυρίως από την Αυστρία,   επεδίωκαν την επέκταση των ορίων τους μέχρι εκεί που προέβλεπε η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878 την οποία προσπάθησαν να νεκραναστήσουν, αξιώνοντας κυρίως  τη Θεσσαλονίκη από τους Έλληνες και το Μοναστήρι από τους Σέρβους. Με τις συνεχείς προκλήσεις τους, έστρεψαν ανοικτά πλέον  εναντίον τους  Έλληνες και Σέρβους,  οι οποίοι οδηγήθηκαν αυτή τη φορά  σε συμμαχία  εναντίον των Βουλγάρων  με συνθήκη που υπογράφηκε μεταξύ τους στις 19 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη.
Η Βουλγαρική ηγεσία  έφερε βαρέως  ότι η Θεσσαλονίκη   απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό και  επεδίωξε  μετά τον Οκτώβριο του έτους 1912, να εκμεταλλευτεί την παρουσία της σε αυτήν με στρατιωτική φρουρά,  την οποία  η Αθήνα, από συμμαχικό πνεύμα μέχρι τότε διαπνεόμενη, της επέτρεψε να διατηρήσει για μικρό χρονικό διάστημα. Η βουλγαρική αυτή φρουρά αυξανόταν καθημερινά  κρυφά   μέχρι που έφθασε τη δύναμη ταξιαρχίας.  
Προς επίτευξη του στόχου τους οι Βούλγαροι επιτίθενται ξαφνικά και χωρίς κήρυξη πολέμου στη Σερβία. Κατακτούν στις 17 Ιουνίου του 1913  το Γευγελή και στην Ελλάδα τις Ελευθερές. Με απώτερο στόχο τη Μακεδονία και με  απαρχή την οριογραμμή Κιλκίς  - Λαχανά, καταλαμβάνουν αρχικά τα υψώματα των Μανδρών, Λειψυδρίου και Γυναικοκάστρου.
Μονόδρομο πλέον για τους Έλληνες και τους Σέρβους αποτελεί  η αντεπίθεση.
Στις 19 Ιουνίου αρχίζει η προέλαση του ελληνικού στρατού προς τα βόρεια με επίκεντρο το Κιλκίς και το Λαχανά. Στις 9.00π.μ. ο ελληνικός στρατός  συναντά τα πρώτα εχθρικά τμήματα στις Μάνδρες όπου τραυματίζεται θανάσιμα ο ταγματάρχης Φωκίων Διαλέττης. Η κατάληψη των γύρω υψωμάτων ολοκληρώνεται στις 15.30μ.μ και η καταδίωξη του εχθρού συνεχίζεται μέχρι το απόγευμα. Στην Πικρολίμνη μάχεται με σθένος ο αντισυνταγματάρχης πεζικού Αντώνιος Καμάρας
Στις 20 Ιουνίου δεύτερη μέρα της μάχης, ξεκίνησε επίθεση σε όλο το μέτωπο μετά από εντολή του Γενικού Στρατηγείου.
Οι μεραρχίες του κέντρου προχωρούν προς το Κιλκίς με  εξαιρετική δυσκολία διότι η άμυνα των Βουλγάρων η οποία προέβαινε σε συνεχείς αντεπιθέσεις  υπήρξε ιδιαίτερα  ισχυρή και αποφασιστική. Καταλαμβάνεται ο σιδηροδρομικός σταθμός στην Κρηστώνη και τα γύρω υψώματα. Η 2 η Μεραρχία καταλαμβάνει  τα υψώματα του χωριού Ποταμιά, η 3η το Λεβεντοχώρι, τον Βαπτιστή και τη Μεγάλη Βρύση και η ταξιαρχία ιππικού τις Καστανιές και το Χωρύγι.
Στον Λαχανά η 1η Μεραρχία υπό τον Στρατηγό Μανουσογιαννάκη προχώρησε πιο γρήγορα προς τα νότια και πέτυχε να κυριεύσει και 6 εχθρικά κανόνια.
Το Κιλκίς όμως παραμένει απόρθητο. Η αντίσταση των Βουλγάρων το δειλινό της 20ης Ιουνίου είναι αξεπέραστη. Το ελληνικό πεζικό μόνο με τις λόγχες κατάφερε να τους βγάζει από τα χαρακώματά τους και οι απώλειες ήταν  τεράστιες.
Η νέα εντολή  από το Γενικό Στρατηγείο ήταν να κυριευθεί οπωσδήποτε το Κιλκίς πριν σκοτεινιάσει.
Η 2 η Μεραρχία με τον στρατηγό Καλάρη επιχειρεί νυκτερινή επίθεση. Η νύχτα που ακολουθεί είναι ατέλειωτη. Τα χωράφια φυτεμένα με σιτάρι φλέγονται από τις λάμψεις των πυροβόλων και τα πτώματα στους γύρω λόφους αμέτρητα. Οι μεραρχίες μας με απαράμιλλο σθένος μάχονται ασταμάτητα εξαπολύοντας γενική επίθεση και  οι Έλληνες στρατιώτες ορμούν στα πεδία των μαχών με τα βλήματα να σφυρίζουν πάνω από τα κεφάλια τους . Ηρωικά τραυματίζονται  θανάσιμα ο συνταγματάρχης Αντώνιος Καμπάνης και ο  αντισυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Καραγιαννόπουλος.
Μετά από μία νύχτα ατέλειωτη ανείπωτου ηρωισμού και τιτάνιας προσπάθειας εκ μέρους των Ελλήνων στις 9.40 το πρωί της 21 ης Ιουνίου ο Καλλάρης αναφέρει στο Γενικό Στρατηγείο « Αναγγέλω Νίκην Κιλκίς ….». Στις 11.20 το πρωί, εισήλθε το πρώτο τάγμα  στο Κιλκίς το οποίο ήδη καιγόταν από τις εκρήξεις πυρομαχικών στα οποία έθεσαν πυρ οι Βούλγαροι υποχωρώντας . Περί τις 12.00 το μεσημέρι η αιματοβαμμένη ελληνική σημαία περήφανα κυματίζει στο λόφο του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου  ενώ η πόλη μυρίζει μπαρούτι, καμμένη ανθρώπινη σάρκα και μοιάζει φάντασμα...
 Ο Βουλγαρικός Στρατός για τον οποίο καλλιεργήθηκε ο μύθος του αήττητου επιτέλους συνετρίβη και η ήττα των Βουλγάρων κατά το Διασυμμαχικό Πόλεμο είναι πλέον οριστική.  
Τα θύματα πολλά και από τις δύο πλευρές.  
Στη  μάχη  αυτή και για  την ελευθερία μας θυσιάστηκαν 32 αξιωματικοί, 744 οπλίτες, και τραυματίσθηκαν 17 αξιωματικοί και 3821 οπλίτες. Οι απώλειες του εχθρού, αν κρίνει κανείς από τον μεγάλο αριθμό των πτωμάτων που βρέθηκαν στην περιοχή, ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερες  από τις δικές  μας.  
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τις  συνθήκες κάτω από τις οποίες έλαβαν χώρα οι συγκρούσεις, τις περιέγραψε με διθυραμβικό λόγο,  πλήθος ξένων ανταποκριτών εξυμνώντας  για μία ακόμη φορά τον ηρωισμό  και την ανδρεία των Ελλήνων.
Πέραν του νικηφόρου αποτελέσματος των ελληνικών όπλων και της ελληνικής ανδρείας πρέπει να αποδίδεται διαχρονικά φόρος τιμής και ευγνωμοσύνης προς όλους τους αγωνιστές που θυσιάσθηκαν για την Πατρίδα καθώς και  στην τότε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία που άριστα συνεργάσθηκαν  σε πνεύμα  σύμπνοιας  ωθώντας τον Ελληνισμό σε θριάμβους μοναδικούς.          
Από την ένδοξη αυτή μάχη του Κιλκίς  - Λαχανά  μεταξύ ημών και των Βουλγάρων την πιο φονική μάχη όχι μόνο των βαλκανικών πολέμων αλλά και της νεότερης ελληνικής ιστορίας, κρίθηκε αποφασιστικά η μοίρα και η περαιτέρω πορεία της πατρίδας μας. Στις 28 Ιουλίου υπογράφηκε συνθήκη ειρήνης στο Βουκουρέστι. Η συνθήκη αυτή με την οποία τελείωσε ο Β' βαλκανικός πόλεμος αποτελεί σταθμό στην ελληνική ιστορία.
 Χάρη στη νίκη του ελληνικού στρατού και στους αιματηρούς αγώνες του Β' βαλκανικού Πολέμου η Μακεδονία, η 'Ηπειρος, τα νησιά του Αιγαίου ακόμη και η Κρήτη και η Θράκη  ενώθηκαν επιτέλους οριστικά με το ελληνικό κράτος. Η Ελλάδα βρέθηκε διπλασιασμένη σε έκταση και πληθυσμό.
Γίνεται επομένως εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχουν πολλές λαμπρές στιγμές στην ιστορία μας που ουδείς είναι  σε θέση να αποδώσει τη σημασία και το μεγαλείο αυτών σε όλη τους τη διάσταση .
Τα 104 χρόνια που σήμερα γιορτάζουμε από την ιστορική αυτή νίκη σε συνδυασμό με τις δύσκολες στιγμές που περνά και πάλι η πατρίδα μας,  επιτάσσουν και επιβάλλουν σε όλους μας να έχουμε  περισσότερο από ποτέ  άλλοτε,  ομοψυχία και μνήμη ιστορική. Η εθνική μας υπόσταση, η εδαφική μας ακεραιότητα και η ανεξαρτησία δεν μας χαρίστηκαν αλλά αποτελούν  θυσίες των μακροχρόνιων αγώνων των Ελλήνων τις οποίες επιβάλλεται να σεβαστούμε και να διαφυλάξουμε.
Οφείλουμε να σηκώνουμε με περηφάνια τη σημαία μας ψηλά. Να είμαστε πρωτοπόροι και όχι να επαιτούμε επ' ονόματι της ιστορικής μας παρακαταθήκης.