Σε όλες τις αγροτικές συνήθειες και ιδέες των λαών σε ολόκληρο τον κόσμο, τα αρχαία κατάλοιπα του παγανισμού εξακολουθούν να λειτουργούν σαν ζωντανές δυνάμεις. Υπάρχει όμως μια αλήθεια παραδεκτή από όλους τους ιστορικούς θρησκειολόγους λαογράφους. Ο Χριστιανισμός κατόρθωσε να υπερφαλαγγίσει και να αφομοιώσει αυτές τις πανάρχαιες συνήθειες.
Ο Χέρτσμπεργκ, για παράδειγμα, γράφει: «Αφού λοιπόν μετά μεγάλης επιτιειδιότητος κατόρθωσαν κατά μικρόν οι Χριστιανοί να μετατυπώσωσιν χριστιανικώς  τα αρχαία ελληνικά έθιμα, εποιήσαντο τέλος εν ευρυτάτη εκτάσει την παραχώρισιν, δι’ ης πλείστοι όσοι θρησκευτικοί τύποι της Εθνικής λατρείας, ήθη και έθιμα διατηρούνται υπό νέα ονόματα υπό χροιάν Χριστιανικήν…ούτω ο λαός ελάτρευσεν αρχαίας θεότητας υπό νέα ονόματα…τα πρωτεία κατέχει η Θεομήτωρ και οι Άγιοι εις ους πρωίμως προσέφερεν λατρείαν ως εις πραγματικάς θεότητας».
Την άποψη αυτή υποστηρίζουν και πολλοί δικοί μας όπως ο Ν. Πολίτης, Κ. Παπαρηγόπουλος, Κ. Ρωμαίος κ.ά.
Έτσι δημιουργήθηκαν οι νεότερες θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια, ξαναζωντάνεψαν πανάρχαιες τελετουργίες και θεσμοί λαικής λατρείας. Επειδή αυτό έγινε το πρώτο από κατοίκους της υπαίθρου με συγκεκριμένη οικονομική και κοινωνική ζωή, πολλές γιορτές Αγίων  συμπέφτουν με λατρευτικά έθιμα που ταιριάζουν στον αγροτικό βίο της υπαίθρου.
Με αυτή την πλευρά θα ασχοληθεί το αφιέρωμα αυτό, πλευρά  που έχει μεγάλο ενδιαφέρον από όλους, είτε θρησκευόμενους, είτε μη θρησκευόμενους.

Η λατρεία της Παναγίας:
«Η Μητέρα του Θεού», «η Μεγάλη Μάνα της Χριστιανοσύνης» μπορεί να ταυτιστεί με την Μεγάλη Μάνα των αρχαίων την Δήμητρα. Για τον λόγο αυτό, εκτός από τους θρησκευτικούς υμνωδούς που την είπαν Παμακάριστο, αμόλυντη, άχραντη κ.λ.π. και ο λαός μας της έδωσε άπειρα κοσμητικά επίθετα και ιδιότητες όπως, Γιάτρισα, Γλυκοφιλούσα, Παντάνασσα, Κοσμοσώτειρα κ.λ.π. και σύνδεσε το όνομά της και με πολλές παραδόσεις εθνικές, όπως η Άλωση της Πόλης.
Η Παναγιά για τους αγροτικούς πληθυσμούς της Θράκης, είναι προστάτιδα της Γεωργίας, όπως η αρχαία Δήμητρα, και ταυτίζεται με αληθινή αγρότισσα. Έτσι, για παράδειγμα,  τα Εισόδια της Θεοτόκου στις 21 Νοέμβρη είναι γιορτή-σταθμός για τη χειμερινή σπορά.
Σήμερα σε  όλες τις περιοχές της Ελλάδας η Παναγία γιορτάζεται με διάφορους τρόπους, λιτανείες, πανηγύρια, κουρμπάνια κ.λ.π.

Ο Αγ. Τρύφωνας
Οι τρεις πρώτες ημέρες του Φλεβάρη που είναι αφιερωμένες  στον Αγ. Τρύφωνα, την Υπαπαντή και τον Αγ. Συμεών, που ο λαός μας τις λέει με μια λέξη Συμόγιορτα, γιορτάζονται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στη Θράκη.
Ιδιαίτερα ο Αγ. Τρύφωνας, ο Αγ. Τρύφος όπως τον λέμε και αλλιώς οι Θρακιώτες, που γεννήθηκε στη Λάμψακο της Φρυγίας το 246 μ.Χ. και κάποια περίοδο μετακινήθηκε σε περιοχές της Αν. Ρωμυλίας και της Αν. Θράκης, που είχαν καλλιέργεια αμπελιών. Είναι φύλακας και προστάτης της αμπελουργίας και των περιβολιών γι αυτό στις εικόνες τον παρασταίνουν να κρατάει κλαδευτήρι.. Έτσι τιμόταν με ιδιαίτερες τελετές, ειδικά στις περιοχές της Αν. Ρωμυλίας, όπου ανθούσε η αμπελουργία, όπως στη Στενήμαχο, στα Άνω Βοδενά και την Κούκλαινα, στο Μελένικο, τη Ζώπολη (Σωζόπολη-Απολλωνία), την Αγχίαλο, τη Μεσηβρία, αλλά και σε περιοχές της Αν. Θρακης, όπως αυτή των Σαράντα Εκκλησιών και της Ραιδεστού. Μπορούμε να πούμε ότι ο Αγ. Τρύφος πήρε τη θέση που είχε στην αρχαιότητα ο Διόνυσος.

Στην Αγχίαλο και τη Ζώπολη, οι αμπελουργοί, και οι κηπουροί με τα «εσνάφια» τους τελούσαν στην εκκλησιά αγιασμό και αρτοκλασία με κόλλυβα. Τον αγιασμό αυτόν δεν τον έπιναν, μα ούτε τον έφερναν στα σπίτια τους, μον’ ράντιζαν τ’ αμπέλια τους.
Στη Στενήμαχο έσφαζαν το «κουρμπάνι»  που ήταν συνήθως μοσχάρι η βόδι και μοίραζαν το κρέας σ’ όλη την κοινότητα. Ύστερα από τη λειτουργία στη μεγάλη πλατεία της πολιτείας έκαναν αγώνες πάλης για να τιμήσουν τον άγιο.
Και σήμερα γίνονται πολλές εκδηλώσεις προς τιμή του Αγ. Τρύφου, σε περιοχές της Ελλάδας όπου ήρθαν σαν πρόσφυγες Ανατολικορωμυλιώτες αμπελουργοί αφήνοντας τις κατάφυτες από αμπέλια πατρίδες τους για να έρθουν να εγκατασταθούν στις νέες τους πατρίδες, φέρνοντας μαζί τους καινούργιες αμπελοοινικές τεχνικές και τρόπους λατρείας του Αγίου. Μάλιστα ο «κύκλος» των λαϊκών δρώμενων για την αμπελουργία  συνεχίζεται στις 6 Αυγούστου που «κόβονται» τα πρώτα σταφύλια και κάθε αμπελουργική οικογένεια πηγαίνει «τσαμπιά» στην εκκλησία για να ευλογηθούν και με τη διαδικασία της παραγωγής κρασιού και τσίπουρου με τα «πατητήρια» και τα «καζάνια» και καμιά φορά να τραγουδούν «Κάθε στιγμή που φεύγει δε θα γυρίσει πια και τα καλά του κόσμου βρίσκονται ς’ τα βουτσιά», στους κάδους δηλαδή της οινοποίησης...

 Κρασιά
Είναι γνωστή η αμπελουργία της  Αν. Θράκης (Σαράντα Εκκλησιές) και της Α. Ρωμυλίας (Στενήμαχος, Μελένικο, Ζώπολη, Αγχίαλος). Εκατομμύρια οκάδες σταφύλια γινόταν κρασιά πολλών ειδών. Έτσι κρασιά έπινε ο κόσμος και είχε πάντα στο τραπέζι του. Το κρασί ήταν απαραίτητο θερμαντικό, όπως πάλι ορεκτικά και θερμαντικά ήταν πριν το φαγητό και τα είδη των ρακιών όπως η μαστίχα η μπάτα το τσίπουρο κλπ. Τα κρασιά στη Θράκη ήταν πολλών ειδών, αλλά το λαϊκότερο ήταν ο μπογιαμάς που γινόταν από μαύρο σταφύλι. Είχε χρώμα βαθύ μαύρο και ήταν δυνατό. Ο κόσμος αγαπούσε το κρασί και το έπινε ως συμπλήρωμα της τροφής του. Γι' αυτό είχε και εκλεκτά κρασιά διατηρημένα σε βαρέλια και πολλά σπάνια και πολλών ετών σφραγισμένα που ήταν τόσο δυναμωτικά ώστε οι γιατροί τα συνιστούσαν για φάρμακο.

Ο Άγιος Τρύφωνας τιμάται και στη γειτονική Βουλγαρία σαν προστάτης των αμπελιών και των αμπελουργών, στις περιοχές που κατοικούσαν οι Ανατολικορωμυλιώτες, από τους οποίους πήραν τη γιορτή και τις συνήθειες. Στις 14 Φλεβάρη  γίνεται η γιορτή του κρασιού του Τρύφωνα Ζαρέζαν. Επίσης την πρώτη ημέρα του τρύγου διοργανώνουν γιορτές σε όλες τις περιοχές που παράγουν κρασί. Είναι παγκόσμια γνωστά τα ποιοτικά κρασιά Γκέμζα, Μέλνικ (Μελένικο), Μαυρούντ (σαν τον δικό μας μπογιαμά), Τράκια (Θράκη) και Παμίντ.
Οι αγρότες της Θράκης το ίδιο τιμούσαν και την Υπαπαντή και τον Άγιο Συμιό προστάτη για τις βαρούμενες (έγκυες).

Η Παράδοση αναφέρει πως ο Αγ. Συμιός σαν πήγε να κλαδέψει τ’ αμπέλι του, το κλαδευτήρι του έκοψε τη μύτη και από τότε έμεινε «σημειωμένος».

Στο επόμενο: Έθιμα και λαική λατρεία, που συνδέονται με άλλους Αγίους.

Πηγές-βιβλιογραφία:
1.Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου: Συμπόσια Λαογραφίας.
2. Κώστα Θρακιώτη: Λαϊκή Πίστη και Λατρεία στη Θράκη.
3. Π. Παπαχριστοδούλου: Αρχείο Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού – Θρακικά.