Γράφει ο Κώστας Πινέλης
Ενενήντα χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τη γέννηση του Μάνου Χατζηδάκη. Όπως ο ίδιος έγραψε στο βιογραφικό του σημείωμα σε πρώτο πρόσωπο: «Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη του 1925 στην Ξάνθη τη διατηρητέα κι όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες...» Η μητέρα του ήταν Θρακιώτισσα από την Αδριανούπολη της βορειοδυτικής Θράκης, κόρη του Κωνσταντίνου Αρβανιτίδη, και ο πατέρας του Κρητικός από το Μύρθιο του Ρεθύμνου.
«Ενενήντα χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου, του αλησμόνητου ποιητή της καρδιάς μας, που με τη μουσική αλλά και το στίχο του αγγίζει πάντα τις πιο ευαίσθητες χορδές των συναισθημάτων μας, που «τολμούν» να εκδηλωθούν χωρίς δισταγμό γιατί έχουν ισχυρό «σύμμαχο» τις μελωδίες, την ομορφιά του άφθαρτου, την αλήθεια...»
Του πιο προοδευτικού «Δεξιού», γιατί αυτός που (κατά το γνωστό) είχε πει «…εγώ πάντως κομμουνιστής δεν είμαι», ήταν πιο αριστερός από…άλλους, ξέρετε εσείς ποιους, τους τάχα μου, που πέρασαν από όλους του χώρους από δεξιά, κέντρο κ.λ.π.
Η πολιτιστική του προίκα, παιδί της εποποιίας της Εθνικής Αντίστασης, της ΕΠΟΝ στην οποία συμμετείχε, καθώς και η απόφασή του να μη συμβιβαστεί με την εξουσία και τις απαιτήσεις της, τον ώθησαν στη δημιουργία ενός πολύτιμου υλικού, ενός έργου που, ανεξάρτητα από τις μετέπειτα δηλωμένες πολιτικές απόψεις και προθέσεις του, είναι πολύτιμο υλικό για την αισθητική αντίληψη του λαού και για την πολιτιστική καλλιέργειά του
Ο Μάνος Χατζιδάκις εκτός από πρωτοπόρος καλλιτέχνης, είχε ανοιχτό και πρωτοπόρο πνεύμα με διορατικότητα όραμα. Ας παραθέσουμε κάποιες από τις απόψεις του:
Ο Μάνος Χατζηδάκις για τον Φασισμό»
… «Αυτό το “τέρας”! Άλλοτε καμουφλαρισμένο και άλλοτε ξεδιάντροπα προκλητικό έχει γιγαντωθεί, έχει αποκτήσει πολλές μορφές. Τα πλοκάμια του απειλούν θεούς και δαίμονες»…. «Όποιος δε φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει…
…«Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση -εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του.»…
…«Ο εθνικισμός είναι κι αυτός νεοναζισμός», λέει ο Χατζιδάκις…
Αξεπέραστη η παρομοίωσή του: «Ο πατριωτισμός των φασιστών έχει τόση σχέση με την πατρίδα, όση σχέση μπορεί να έχουν με τον πατριωτισμό τα άλογα επειδή συμμετέχουν στις παρελάσεις»...
…Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι. Οι μισητοί δολοφόνοι, που βρίσκουν όμως κατανόηση από τις διωκτικές αρχές λόγω μιας περίεργης αλλά όχι και ανεξήγητης συγγενικής ομοιότητος. Που τους έχουν συνηθίσει οι αρχές και οι κυβερνήσεις σαν μια πολιτική προέκτασή τους ή σαν μια επιτρεπτή αντίθεση, δίχως ιδιαίτερη σημασία που να προκαλεί ανησυχία. (…)».
«Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος»…
Ο Μάνος Χατζηδάκις για την 28η Οκτωβρίου»
«Γιατί είπε το «Όχι» ο Μεταξάς αφού θαύμαζε τον άξονα και κυβερνούσε με τον τρόπο του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού; Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά, οι πιέσεις, οι Άγγλοι, τα ανάκτορα κλπ. Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί: Και αν λέγαμε ναι; Πάλι στα ίδια θα ήμασταν. Ένα δυο χρόνια υπό συμμαχική επιστασία – μήπως δεν ήμασταν πέντε και δέκα χρόνια κάτω από αυτούς; - και ύστερα μέσα στη συμμαχία και τέλος στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Άσε και εκείνη την μεταπολεμική ψευδαίσθηση που μας την καλλιεργούσαν και οι πρώτες μεταπολεμικές κυβερνήσεις ότι ήμασταν και οι πρωταγωνιστές του πολέμου, οι περιούσιοι των συμμάχων. Πιστεύαμε στο τέλος σαν τον Καραγκιόζη πως εμείς σκοτώσαμε τον καταραμένο όφι. Μεθύσαμε από δόξα που μόνοι μας χαρίσαμε στους εαυτούς μας. Για άλλη μια φορά νίκησαν οι Χίτες, οι κουτσαβάκιδες, οι ταγματασφαλίτες, οι βασανιστές και οι μέλλοντες Μιχαλόπουλοι και οι Κουρήδες. Αυτή είναι η 28η Οκτωβρίου».
Ο Μάνος Χατζηδάκις για την Ευρωπαϊκή Ένωση
«Ετοιμαζόμαστε για μια άλλου είδους σκλαβιά τώρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τι νομίζετε ότι είναι; Είμαστε πραγματικά ένα κράτος που θα μπορούμε να επιβάλλουμε άποψη; Θα γίνουμε επαρχία στην οποία θα μας διοικεί η Ευρώπη και θάχουμε την ψευδαίσθηση ότι συνδιοικούμεθα…
…Λοιπόν αυτή δεν είναι μια σκλαβιά τουλάχιστο με τα κριτήρια που είχαμε επί Τουρκοκρατίας;…
…Υπάρχει καμιά εγγύηση σωστής αναπτύξεως εδώ μέσα στον τόπο αυτό; Ποτέ!...
…Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε, ούτε να ελευθερωθούμε. Διότι θα είναι μια επιλογή μας, ενώ επί Τουρκοκρατίας έγινε με υποταγή μας. Αυτή είναι η διαφορά.
(Η δήλωση αυτή του Μάνου Χατζηδάκι έγινε το 11990, παραμονές της ψήφισης της Συνθήκης του Μάαστριχτ!)
