Οι Έλληνες προηγούνται της αυγής της ιστορίας στο γεωγραφικό χώρο της Μολδαβίας, δηλαδή την περίοδο του μύθου. Κατά τους αρχαίους χρόνους κατοικούνταν από Δάκες και Γέτες, συγγενικά με τους Θράκες φύλα, ενώ στη Ρωμαιοκρατία αποτελούσε μαζί με τη γειτονική Βλαχία την επαρχία της Δακίας. Από το 1712 ως το 1821 οι σουλτάνοι τοποθετούσαν σ’ αυτήν Έλληνες ηγεμόνες. Στη Μολδαβία πρωτοκηρύχθηκε η ελληνική επανάσταση τον Φεβρουάριο του 1821. Το 1851 οι δύο χώρες Βλαχία και Μολδαβία ενώθηκαν για να αποτελέσουν αργότερα το βασίλειο της Ρουμανίας. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ανακηρύχθηκε το 1991 ανεξάρτητο κράτος. Μια περιοχή της ονομάζεται Γκαγκαουζία και οι κάτοικοι της Γκαγκαούζοι. Από το 1994 η Μολδαβική κυβέρνηση αναγνώρισε την εγκαθίδρυση ειδικού καθεστώτος αυτονομίας στις περιοχές της Γκαγκαουζίας.
Οι Γκαγκαούζοι εμφανίζονται σταδιακά στις ιστορικές αναφορές μόνο μετά τα μέσα του 18ου αιώνα, ζώντας μέσα στα όρια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε τρεις κυρίως περιοχές της Βαλκανικής Χερσονήσου.
Η πρώτη και σημαντικότερη είναι η Δοβρούτσα, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, ανάμεσα στη Βάρνα και Κωνστάντζα. Η δεύτερη είναι η Θράκη στα νοτιοανατολικά της Αδριανουπόλεως, η τρίτη στην ιστορική κωμόπολη της Μακεδονίας τη Νέα Ζίχνη Σερρών και γύρω από αυτήν. Στα τέλη του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου αιώνα οι Γκαγκαούζοι μεταναστεύουν μαζικά βορείως του δέλτα του Δούναβη, στο νότο της περιοχής της Βεσσαραβίας, μαζί με Βούλγαρους και άλλους χριστιανούς από τα Βαλκάνια. Βασική αιτία της μετανάστευσης ήταν η μαζική συμμετοχή τους στους Ρωσσοτουρκικούς πολέμους στο πλευρό πάντα των ομόδοξων τους Ρώσων. Οι Γκαγκαούζοι της Μολδαβίας σήμερα ανέρχονται στις 170.00 μερικές δεκάδες χιλιάδες, ζουν στη Βουλγαρία και περίπου 40.000 στην Ουκρανία. Οι Γκαγκαούζοι της Θράκης το 1923,  όταν η συνθήκη της Λωζάνης παραχώρησε τα χωριά τους στην Τουρκία, μετακινήθηκαν στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι ζουν κυρίως στην Ορεστιάδα ενώ οι υπόλοιποι κυρίως σε νομούς της Θράκης και Μακεδονίας, με πιο γνωστό το χωριό Χρυσοχώρα των Σερρών. Τους Γκαγκαούζους άλλοι τους θέλουν απόγονους ντόπιων Βαλκάνιων Ορθοδόξων Χριστιανών, κυρίως Ελληνικής και Βουλγαρικής καταγωγής, άλλοι τους θέλουν απόγονους τουρκόφωνων Ελλήνων από τη Μικρά Ασία που εγκαταστάθηκαν στα Βαλκάνια, και άλλοι να τους συσχετίζουν με διάφορες τουρανικής καταγωγής νομαδικές φυλές, και κάποιοι τους θεωρούν σαν απόγονους εκχριστιανισμένων Τούρκων (πολύ τραβηγμένη θεωρία). Αξίζει να σημειωθεί ότι στις λαϊκές τους παραδόσεις, προσπαθούν να εξηγήσουν την ιδιαιτερότητα τους με βάση τη ρήση “Τη γλώσσα μας την δώσαμε στους Τούρκους, αλλά την πίστη μας δεν τη δώσαμε...”.
Τα γλωσσικά ιδιώματα των Γκαγκαούζων αποτελούν στην ουσία απλά διαλέκτους της τουρκικής γλώσσας. Οι Γκαγκαούζοι που ζουν στην Ελλάδα έχουν δεδομένη την ελληνική συνείδηση. Μετά το 1930 η Ρουμανία κυρίως από το φόβο ενδεχόμενου εκβουλγαρισμού τους και με τη συνεργασία της τότε φίλης και συμμάχου της Τουρκίας άρχισε μια διαδικασία εκτουρκισμού τους. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ο μόνος εξωτερικός παράγοντας που έδειξε έμπρακτα σημαντικό ενδιαφέρον για τους Γκαγκαούζους της Μολδαβίας είναι η Τουρκία. Από τότε μέχρι σήμερα προσφέρει οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια στις περιοχές τους και παράλληλα επιχορηγεί επιδιώκοντας ξεκάθαρα να επηρεάσει ένα μεγάλο μέρος των πολιτιστικών και εκπαιδευτικών τους εκφράσεων και δραστηριοτήτων. Εκμεταλεύεται την οικονομική τους κρίση και βασιζόμενη στη γλωσσική ομοιότητα δαπανά μεγάλα ποσά προκειμένου να τους ωθήσει στον Τουρκισμό. Εκκλησιαστικά οι Γκαγκαούζοι της Μολδαβίας υπάγονται στο Πατριαρχείο της Μόσχας, με τη θρησκευτική τους ορολογία να αποτελείται κυρίως από ελληνικές λέξεις όπως Άγιος, Παναγία, σταυρός, βαφτίς, στιεφονός, κλισιά, ποπάς, μετάνη, τριήμουρ, γιορτού κ.α. Υποδηλώνουν μέχρι και σήμερα την στενή ιστορική σύνδεση με τη Βυζαντινή κληρονομιά του χώρου των Βαλκανίων.
Λόγων των ιστορικών συγκυριών έχουν χάσει σε ένα μεγάλο βαθμό την αντίληψη των ιστορικών τους δεσμών με το βυζαντινό κόσμο και τη Ρωμιοσύνη, αλλά και το ενδεχόμενο να ταυτιστούν με τον Νεοελληνισμό· επίσης δεν διαφαίνεται αν και σε πιο βαθμό είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν τις προσπάθειες για σύνδεση τους με τον τουρκισμό παρ’ όλες τις συστηματικές και οικονομικά δελεαστικές προσπάθειες της Τουρκίας.
Να γιατί η παρουσία του “ΑΕΡΟΠΟΥ” και η προσφορά τους αξίζουν τον έπαινο και τη στήριξη μας.

Βιβλιογραφία: “Γκαγαούζοι, οι άγνωστοι Ρωμιοί της Μολδαβίας” Αλέξανδρου Ν. Δημητ. Εκδόσεις “Ερωδιός”.