Μετανάστης  (μεταναίω = αλλάζω κατοικία και  νάστης=οικιστή)  είναι αυτός που φεύγει εθελοντικά από την πατρίδα του για οικονομικούς λόγους. Συνώνυμη  είναι η λέξη ξενιτεμένος. Μετανάστες ήταν οι Έλληνες που έφυγαν για να δουλέψουν στην Γερμανία και την Σουηδία την δεκαετία του 60, μετανάστες ήταν και οι χιλιάδες Αλβανοί που κατέκλυσαν την  χώρα μας την δεκαετία του 90. Από τους 7,3 δισεκατομμύρια κατοίκους του πλανήτη, οι 232.000.000 είναι μετανάστες  και αντιπροσωπεύουν το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Επομένως οι μετανάστες είναι λίγοι, η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων ζεί και εργάζεται στην χώρα όπου γεννήθηκε.
Πόσοι είναι οι πρόσφυγες; Μόλις μερικά εκατομμύρια. Το 2014 καταμετρήθηκαν 3.900.000 Σύριοι, 2.600.000 Αφγανοί, 1.282.00 Σουδανοί και  1.100.000 Σομαλοί πρόσφυγες. Το πρόβλημα των Σύριων προσφύγων μας αφορά ιδιαιτέρως, καθότι στην προσπάθεια τους να προσεγγίσουν την κεντρική Ευρώπη διέρχονται από την χώρα μας.  1.9000.000  Σύριοι βρίσκονται στην Τουρκία, 1.1000.000 στον Λίβανο, 629.000 στην Ιορδανία, 348.000 στην Ευρώπη, 249000 στο Ιράκ, 132.000 στην Αίγυπτο και οι υπόλοιποι σε άλλες χώρες. Είναι φανερό ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες φιλοξενούνται σε φτωχές γειτονικές χώρες και ότι η χώρα που φιλοξενεί τους περισσότερους πρόσφυγες παγκοσμίως (Σύριους κυρίως) είναι η Τουρκία. Ο Λίβανος είναι η χώρα με την μεγαλύτερη πυκνότητα προσφύγων, καθώς αντιστοιχεί 1 πρόσφυγας σε κάθε 4 κατοίκους.
Από την αρχή της χρονιάς περισσότεροι από 530.000 πρόσφυγες  έχουν ήδη διασχίσει την  Μεσόγειο (396.000 μέχρι τις 2 Οκτωβρίου το Αιγαίο).  Η αδιάφορη αρχικά Ευρώπη παρατηρούσε με αμηχανία την απέλπιδα προσπάθεια των καραβοτσακισμένων προσφύγων να πατήσουν σε Ευρωπαϊκή  ακτή. Ο πνιγμός  2748 ατόμων  τους πρώτους 8 μήνες του έτους,  αφύπνισε τις συνειδήσεις μας. Η  Ευρώπη προσπαθεί πλέον να βρει λύση σε ένα μείζον ανθρωπιστικό  πρόβλημα που θα λυθεί μόνο όταν σταματήσει ο πόλεμος και εφ’ όσον οι κάτοικοι αισθανθούν  ασφαλείς για να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Για το 2015 αναμένονται  1.500.000 πρόσφυγες (όχι μόνο Σύριοι) στο ευρωπαϊκό έδαφος. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί στο 0,30% των 507.000.000 κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Θεωρητικά σκεπτόμενοι, αν σε κάθε μία από τις 103.000 πόλεις της Ενώσεως τοποθετούσαμε  από τρείς οικογένειες (12 άτομα) τότε οι πρόσφυγες θα μπορούσαν να αφομοιωθούν  ταχύτατα.  
Στην πραγματικότητα η λύση δεν είναι τόσο απλή: 1)Τα τελευταία δέκα πέντε χρόνια, στην Ευρωπαϊκή Ένωση εισρέουν 1.200.000 μετανάστες ανά έτος. Σε αυτό το σταθερό μεταναστευτικό ρεύμα έρχεται να προστεθεί βιαίως και το κύμα των προσφύγων. Το δημογραφικό πρόβλημα που δημιουργείται μπορεί να είναι διαχειρίσιμο; 2) Οι πρόσφυγες δεν  διασκορπίζονται ομοιόμορφα  σε όλη την Ευρώπη αλλά συγκεντρώνονται όλοι μαζί  στα μέρη όπου ελπίζουν να βρουν δουλειά. Π.χ. 63.000 πρόσφυγες ζήτησαν άσυλο, μέσα σε δύο ημέρες, μόνο στην Βαυαρία. Μπορεί μόνη η Γερμανία να αντέξει τέτοιο δημογραφικό φορτίο;  3) Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως διαφέρουν μεταξύ τους και ως προς την οικονομική τους ευμάρεια και ως προς την νομοθεσία τους. Έτσι για παράδειγμα εξηγείται  γιατί οι πρόσφυγες προτιμούν την πλούσια Γερμανία (όπου τους επιτρέπεται να εργασθούν τρεις μήνες μετά από την κατάθεση της αιτήσεως ασύλου) και δεν προτιμούν την φτωχότερη Γαλλία (όπου τους απαγορεύεται κάθε εργασία μέχρις ότου εξετασθεί ο φάκελος τους). Η  Ελλάδα, που με τα προβλήματα της παράγει μετανάστες, δεν  είναι ελκυστική ούτε στους πρόσφυγες 4) Οι πρόσφυγες δεν προσαρμόζονται εύκολα στην νέα τους πατρίδα. Η Σουηδία για παράδειγμα, αν και  ανέπτυξε,  επί δεκαπέντε χρόνια, προγράμματα ευνοϊκά για τους πρόσφυγες, καταγράφει υψηλή ανεργία (40%)  μεταξύ των προσφύγων και σχολική αποτυχία στα παιδιά τους. Θα μπορέσουν οι νέοι πρόσφυγες να ενσωματωθούν στις χώρες υποδοχής; 5) δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι   οι πρόσφυγες είναι στην πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι. Θα τους αντιμετωπίσουμε  ως εισβολείς  ή ως δυστυχείς ανθρώπους  που έχουν ανάγκη από βοήθεια; Οι προσφυγές θα σεβαστούν τις αρχές της χριστιανικής δύσης ή θα επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες στις ευρωπαϊκές κοινωνίες;  
Ανεξάρτητα από την λύση που θα δώσει η  Ευρωπαϊκή Ένωση στο προσφυγικό πρόβλημα, η παρουσία χιλιάδων προσφύγων στην Ειδομένη  οδηγεί σε διαπιστώσεις  και συμπεράσματα:
1) Ποιός φανταζόταν πριν πέντε χρόνια ότι οι συνέπειες ενός πολέμου, που γίνεται στην μακρινή Συρία, θα έφταναν στην πόρτα μας; Τα προβλήματα  του πλανήτη γίνονται και δικά μας προβλήματα. Δεν μας προστατεύουν οι μεγάλες αποστάσεις  που μας χωρίζουν από τα πεδία των μαχών. Ότι συμβαίνει στο παγκόσμιο χωριό γρήγορα φτάνει και στην αυλή μας.  
2) Θυμηθήκαμε  και συνειδητοποιήσαμε  ότι ζούμε επάνω σε ένα πέρασμα στρατηγικής σημασίας (όχι το Κιλκίς,  αλλά η επαρχία Παιονίας).  Όλοι ανεξαιρέτως οι πρόσφυγες κινήθηκαν και κινούνται στον άξονα του ποταμού Αξιού. Την ίδια διαδρομή ακολούθησαν  (με νοτιά κατεύθυνση)  και όλοι όσοι εισέβαλαν κατά καιρούς στον Ελλαδικό χώρο.  
3) Πότε άρχισαν να μαζεύονται οι πρώτοι πρόσφυγες στην Ειδομένη ούτε που το καταλάβαμε.  Κάποια άρθρα που εμφανίστηκαν τον Μάιο – Ιούνιο στον τοπικό τύπο δεν ήταν αρκετά για να μας ξυπνήσουν. Η τηλεόραση είναι αυτή που ανέδειξε, με τις εικόνες της, το μέγεθος του προσφυγικού προβλήματος στην γειτονιά μας. Το τηλεοπτικό μέσον απέδειξε για άλλη μια φορά την απόλυτη παντοδυναμία του.
4) Ο πρόσφυγας δεν είναι πάντα  φτωχός και αδύναμος.  Οι Σύριοι, που περνούν από την Ειδομένη με τις οικογένειες τους, ανήκουν στην μεσαία τάξη της χώρας. Διαθέτουν επαγγελματικά προσόντα, δεν στερούνται χρημάτων, έχουν κινητά τελευταίας τεχνολογίας, είναι αξιοπρεπείς και δεδομένων των συνθηκών είναι καθαροί. Ο Σύρος που διασχίζει τα σύνορα  θα μπορούσε να είναι ένας από εμάς.
5) Ο  ξένος τύπος και οι  ξένες τηλεοράσεις διέλυσαν και τις τελευταίες μας αυταπάτες. Αναφέρονται σε προβλήματα προσφύγων στην Μακεδονία, μιλούν για ένταση στα  Ελληνομακεδονικά σύνορα, για συγκέντρωση  προσφύγων στα Σερβομακεδονικά σύνορα, για την βιαιότητα των Μακεδόνων αστυνομικών. Μας το φωνάζουν κατάμουτρα: το παιχνίδι του ονόματος της Μακεδονίας  το χάσαμε οριστικά. Μόνο εμείς οι Έλληνες μιλάμε πλέον για FYROM.
6) Όταν οι νόμοι είναι παράλογοι, τότε υπάρχει αδυναμία εφαρμογής τους. Το θέμα έχει ως η εξής. Ο νόμος απαγόρευε την παρουσία προσφύγων στον νομό Κιλκίς. Εντούτοις χιλιάδες πρόσφυγες παραβίαζαν συστηματικά τον νόμο κινούμενοι στον άξονα  Θεσσαλονίκης – Ειδομένης (φωτό-1).  Με μωρά  στην πλάτη και φορτωμένοι με πράγματα κινήθηκαν εξαντλημένοι μέχρι τα σύνορα. Τα πόδια τους  ήταν πρησμένα και κακοποιημένα από το περπάτημα (φωτό-2). Παρέμεναν γύρω από την γέφυρα του Αξιού μερικές ημέρες μέχρι να μπορέσουν να συνεννοηθούν με τους διακινητές για να περάσουν παρανόμως τα σύνορα. Ποιος μπορούσε να απωθήσει έξω από τα  όρια του νομού Κιλκίς  χιλιάδες ανθρώπους και ποιος θα μπορούσε να τους συλλάβει ως παράνομους;  και που θα μπορούσε να τους φυλακίσει; ευτυχώς ο παράλογος νόμος δεν εφαρμόζεται πλέον. Τα λεωφορεία τούς αποβιβάζουν νομίμως στην Ειδομένη και οι πρόσφυγες διασχίζουν νόμιμα και με ασφάλεια τα σύνορα.
7) Όπου υπάρχει ανθρώπινη δυστυχία υπάρχει και εκμετάλλευση. Δεν απουσίασαν ούτε από τον νομό μας  οι μαυραγορίτες της ελπίδας.
8) Η συσσώρευση παράνομων προσφύγων στον νομό ανέδειξε τον ουσιαστικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι εθελοντές όταν και όπου το κράτος απουσιάζει.  Απλοί πολίτες  από το Πολύκαστρο και το Κιλκίς  αντελήφθησαν  γρήγορα την τραγική κατάσταση που διαμορφώθηκε  στα σύνορα και κινήθηκαν αθόρυβα,  διακριτικά, αποτελεσματικά και με ανιδιοτέλεια. Τότε που  απουσίαζε κάθε κρατική φροντίδα και δεν υπήρχε καμία υποδομή, οι εθελοντές συγκέντρωναν ρούχα, τρόφιμα και υγειονομικό υλικό, ετοίμαζαν ζεστό φαγητό  και τα μοίραζαν σχεδόν καθημερινά στα σύνορα. Ευχαριστούμε Θωμά, Σοφία, Τούλα, Βάσω, Κική, Ευγενία, Ζωζώ και όλους  τους υπολοίπους  που δεν έχει χώρο να αναφέρω.  Διδάξατε ήθος και ανθρωπιά την εποχή που η τοπική κοινωνία βρισκόταν βυθισμένη μέσα στην άγνοια και εγκλωβισμένη στα δικά της προβλήματα.
9) Το σκηνικό ευτυχώς άλλαξε. Στα σύνορα δημιουργούνται υποδομές και δραστηριοποιούνται μη κυβερνητικές οργανώσεις( φωτό-3).  Η ευαισθητοποιημένη πλέον  κοινωνία προσφέρει αφειδώς τρόφιμα και ρούχα,  στα δε σύνορα οι Κιλκισιώτες εθελοντές  (όπως και το  τοπικό παράρτημα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού) εξακολουθούν να προσφέρουν με ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα την αγάπη και τις υπηρεσίες τους. Όσοι ενδιαφέρεστε να ενημερωθείτε ή να βοηθήσετε,  μπορείτε να αναζητήσετε στο  facebook: εθελοντές Κιλκίς Θεσσαλονίκη Σύριοι πρόσφυγες ή να πάρετε πληροφορίες από  τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό στο τηλέφωνο 23410-70146.  
      
Πηγές:  Le point,  17 Σεπτεμβρίου 2015,  Νο 2245 - Η Καθημερινή,  6 Οκτωβρίου 2015
Φωτογραφίες: Ανθή Ναούμη

ΦΩΤΟ 1: Οργανωμένη και νόμιμη διάβαση των συνόρων, διασχίζοντας έναν απερίγραπτο σκουπιδότοπο

ΦΩΤΟ 2: Μετά από πολύωρη πεζοπορία. Περιποίηση κακοποιημένων πελμάτων

ΦΩΤΟ 3: Μαζική μετακίνηση προσφύγων που παράνομα βρίσκονται στο νομό, προσπαθώντας να φθάσουν στα σύνορα