Όπως όλοι γνωρίζουμε από τα πρώιμα σχολικά μας χρόνια, υπάρχει ξεχωριστή γιορτή για τον καθένα και στις 30 Ιανουαρίου εορτάζεται από κοινού ως σχολική γιορτή. Η εορτή πέρασε από πολλά στάδια μέχρι την οριστική καθιέρωσή της στα μέσα του 11ου αιώνα επί Κωνσταντίνου του Θ΄του Μονομάχου ή του Αλέξιου του Α΄του Κομνηνού από τον Μητροπολίτη Ευχαϊτών Ιωάννη Μαυρόποδα. Οι 3 Αγιοι εμφανίζονται μαζί το 1066 στο Ψαλτήριο Θεοδώρου και σε όλη τη διάρκεια του 11ου αιώνα όλο και πιο συχνά σε εικονογραφημένα χειρόγραφα. Αναδείχτηκαν Πατέρες της Εκκλησίας και Άγιοι. Η σοφία και η δράση τους, τους έδωσε τον τίτλο των Μεγίστων Φωστήρων όπως ψέλνεται και το σχετικό τροπάριο της Εορτής τους.
Η Μνήμη των Τριών Ιεραρχών συμβολίζει μεταφορικά την Αγία Τριάδα και το ρόλο των 3 Πατέρων στη διαμόρφωση του Τριαδικού Δόγματος. Η καθιέρωσή της ως Σχολικής Εορτής εμφανίζεται μετά τον 19ο αιώνα. Σύμφωνα με την ιστορική ¨Εφη Γαζή, η τέλεση μνημοσύνου την ημέρα των 3 Ιεραρχών για τους χορηγούς σχολείων στη συνοικία Σταυροδρόμι της Κωνσταντινούπολης από τον Πατριάρχη Καλλίνικο τον Ε΄, έγινε το 1805. Άλλη μια αναφορά για την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και τον εορτασμό κατά την 30ην Ιανουαρίου της Μνήμης των ευεργετών και συνδρομητών του σχολείου από το 1812/1813. Τέλος, η Ιόνιος Ακαδημία τιμά τους προστάτες της 3 Ιεράρχες από τη σύσταση και λειτουργία της (1824-1828), και στην Οθωμανοκρατούμενη Μυτηλίνη έχουμε γιορτές των 3 Ιεραρχών από το 1859 τουλάχιστον.
Οι διαδικασίες καθιέρωσής της ως εκπαιδευτικής εορτής γίνεται από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο ( ΕΚΠΑ ) της Αθήνας σε συνεδρίαση του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου, στις 9 Αυγούστου 1841, τιμώντας τον Καθηγητή του Ιδρύματος και Ευεργέτη (xάρισε το σπίτι του στο ίδρυμα), Δημήτρη Μαυροκορδάτο. Ο πρώτος εορτασμός/ Μνημόσυνο έγινε στις 30 Ιανουαρίου 1842, ενώ, η οριστική θεσμοθέτησή της ως Εορτής έγινε το 1911 όταν το ΕΚΠΑ απέκτησε τον καινούργιο οργανισμό του και μέσα από αυτόν καθιέρωσε και τις εορτές του κι ανάμεσά τους των 3 Ιεραρχών στις 30 Ιανουαρίου. Είναι η εποχή των μεγάλων συγκρούσεων της Αυτοκεφαλίας της Ελληνικής Εκκλησίας με την Πολιτεία και ιδιαίτερα με το Πανεπιστήμιο για το οποίον πίστευε ότι θα εκτόπιζε την Εκκλησία από τα εκπ/κά πράγματα. Αντίθετα όπως επισημαίνει η ΄Εφη Γαζή η καθιέρωση της πανεπιστημιακής εορτής, που καθιέρωσε το ίδρυμα, γίνεται ο θεματοφύλακας των παραδοσιακών ελληνικών αξιών, χωρίς να θίγεται η Αυτοκεφαλία της Ελληνικής Εκκλησίας.
Δυστυχώς, σήμερα με τις διάφορες απόψεις των «ειδημόνων» ( τρομάρα τους! ) αμφισβητείται η αξία και το περιεχόμενο αυτής της Μεγάλης Γιορτής των Γραμμάτων και των Μαθητών, ενώ κλείνουν τα μάτια τους και τα αυτιά τους για τις άπειρες χαμένες ώρες διδασκαλίας, για τις επί μήνες κενές θέσεις καθηγητών στα διάφορα σχολεία της χώρας, αλλά και τις ανεύθυνες και άνευ σοβαρού λόγου καταλήψεις των σχολείων Οποία υποκρισία!!
Και για όσους ενδιαφέρονται παραθέτω το τροπάριο των 3 Ιεραρχών.
«Τους Τρεις Μεγίστους Φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητος τους την Οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασιν καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον Μέγαν και τον Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονη, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν αυτή γαρ τη Τριάδι, υπερ υμών αεί πρεσβεύουσι.
