Πριν από δέκα περίπου χρόνια, η τηλεόραση του ΣΚΑΙ παρουσίασε μια σειρά ιστορικών ντοκυμαντέρ με τίτλο “Εμείς οι Έλληνες”, καλώντας στο στούντιο διαπρεπείς πανεπιστημιακούς να τα σχολιάσουν. Σε μια τέτοια εκπομπή, ο υπερσυντηρητικός Ιωάννης Κολιόπουλος, καθηγητής της Ιστορίας στο ΑΠΘ, προέβη σε δύο ριζοσπαστικές για τον ίδιο παραδοχές: Πρώτον, πως τη σχολική Ιστορία και την πραγματική, “τις χωρίζει χάος”. Δεύτερον, ότι στη σχολική Ιστορία ευδοκιμούν οι μύθοι, αλλά “οι μύθοι δεν είναι κάτι το κακό”.
Θα μπορούσε κανείς να γράψει τόμους βιβλίων πάνω στα δύο αυτά θεωρήματα. Είναι σαφές πως η εκλαΐκευση και συντόμευση της Ιστορίας, μοιραία αποβαίνει σε βάρος της ιστορικής ακρίβειας και συχνά και της αλήθειας. Πώς να διηγηθεί για παράδειγμα κανείς στα παιδιά του Δημοτικού, ή και του Γυμνασίου ακόμα, το ότι οι πόλεις της Θεσσαλίας συμμάχησαν με τους Πέρσες κατά των Αθηναίων και των Σπαρτιατών; Πώς να τους εξιστορήσει εύκολα, το γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος ισοπέδωσε τη Θήβα αφού ήταν ο “μέγιστος των Ελλήνων”; Το γιατί ο περσικός στρατός που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος στελεχωνόταν από χιλιάδες Ελλήνων, ακόμα και από Έλληνες στρατηγούς. Το γιατί Έλληνες όπως ο Πλούταρχος ανέλαβαν ρωμαϊκά αξιώματα αφού οι Ρωμαίοι ήσαν κατακτητές μας. Το γιατί οι χριστιανοί προέβαιναν σε καταστροφές ελληνικών ναών. Το γιατί οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου επέμεναν επί αιώνες και μέχρι τέλους να δηλώνουν εθνικά “Ρωμαίοι”. Το πώς έφτασε το Πατριαρχείο να αφορίσει τους Κλέφτες του Μωρηά στα 1805. Το πώς μιλάμε για Κρυφό Σχολειό εφόσον λειτουργούσαν σχολεία επί Τουρκοκρατίας, όπως αυτά της Σμύρνης, των Μηλιών, της Δημητσάνας, της Χίου. Τον λόγο που κατά την Επανάσταση του 1821 διεξήχθησαν παράλληλα τέσσερις εμφύλιοι πόλεμοι.
Είναι πολλά και τεράστια τα ζητήματα που η σχολική Ιστορία αναγκάζεται να προσπεράσει, γιατί πολύ απλά, ένα νεαρό παιδί χρειάζεται πρωτίστως μια ταυτότητα – και η ταυτότητα αυτή δεν μπορεί να είναι αντιφατική. Εκείνο ωστόσο που δεν μπορεί να χωρέσει ένα νεαρό παιδί, μπορεί να αρχίσει να προσεγγίζει ένας μαθητής του Λυκείου. Και την ώρα που το παιδί ανοίγει τους γνωσιακούς του ορίζοντες, την ίδια ώρα ξεκινά το άγχος των πανελλαδικών, το άγχος της επαγγελματικής του επιβίωσης.
Πριν λίγες μέρες, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα νέο σύστημα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Το σύστημα αυτό, όντως απαλλάσσει τους μαθητές που δεν έχουν υψηλούς στόχους, από την καταφυγή στα φροντιστήρια – και σ' αυτό είναι θετικό. Δυστυχέστατα ωστόσο, αντί με το νέο σύστημα το Λύκειο να αναλαμβάνει τα χαμένα του εκπαιδευτικά του καθήκοντα, στην ουσία τα υποβαθμίζει ακόμα παραπάνω, επιβαρύνοντας με πρόσθετη εξειδικευμένη ύλη τους μαθητές με υψηλούς στόχους, και ξαλαφρώνοντας τους πλέον αδύναμους. Σύμφωνα με τις πρώτες ανακοινώσεις, ο μεγάλος χαμένος της νέας μεταρρύθμισης είναι το μάθημα της Ιστορίας, ακριβώς την εποχή που το μάθημα αυτό θα όφειλε να αναβαθμιστεί, μαζί με το μάθημα της Αγωγής του Πολίτη.
Την ώρα που ο φασισμός και η εθνικιστική αφέλεια απειλούν τους θεσμούς της Δημοκρατίας, το υπουργείο Παιδείας δεν είναι δυνατόν να κλείνει τα μάτια του, είτε με γνώμονα έναν ψευδώνυμο εκσυγχρονισμό, είτε στο όνομα απλά της οικονομικής ανακούφισης της λαϊκής οικογένειας. Την εποχή που το διαδίκτυο, ανεξέλεγκτο αναλαμβάνει καθήκοντα εκπαιδευτή και ενημερωτή, το Κράτος δεν είναι δυνατόν να σταυρώνει τα χέρια. Κάθε δημοκρατικό κόμμα και πολίτης, οφείλει να ανησυχήσει και να κληθεί σε εγρήγορση.
