Τα αποκαλυπτήρια αυτού του ταφικού μνημείου έγιναν στις 22.11.1993, που το έστησαν τα σωματεία “Ελληνοχριστιανική Αγωγή” Κιλκίς και “Ακαδημαϊκός Σύνδεσμος Κιλκισιωτών Θεσσαλονίκης”.
Στην ποιητική συλλογή μου “Γενέτειρα Κιλκίς” έχω χαράξει τούτους τους σχετικούς με το μνημείο και τον “δάσκαλό” μας επίσκοπο στίχους:
Τώρα αναπαύεται ήσυχα στην κορυφή του Λόφου
και σε αγναντεύει από ψηλά και διπλοκαμαρώνει
που σε υπηρέτησε πιστά με πίκρες και φαρμάκια,
που έστησε κτήρια και εκκλησίες με κόπους και θυσίες
-το Γολγοθά του ανέβηκε για σε, γενέτειρά μου.
Περισσότερα για τον μακαριστό επίσκοπο ο αναγνώστης θα βρει στη δημοσιευμένη οδό Μητροπολίτη Χαρίτωνος σ’ αυτές εδώ τις στήλες (Οδοί Κιλκίς).

2. Θεωρούμε “μνημείο” της πόλης το εγκαταλελειμμένο φορτηγό Ford με την επωνυμία “Πρωτόκλητος”, που σαπίζει στο ύπαιθρο δίπλα στο παλιό Λαογραφικό Μουσείο του Κετσετζή και πιο παλιά μουλαράδικο του Στρατού απέναντι ακριβώς από την είσοδο του υπαίθριου θεάτρου στον Λόφο του Αγίου Γεωργίου.
Ήταν ο “Πρωτόκλητος” το φορτηγό των Κατηχητικών Σχολείων της πόλης μας, που εξυπηρέτησε τα παιδιά των Κατηχητικών από το 1946 έως και το 1965 -ίσως και πέρα απ’ αυτή τη χρονιά. Κουβάλησε στην καρότσα του εκατοντάδες παιδιά σε περιπάτους, εκδρομές μικρές και μεγάλες, σε κατασκηνώσεις, κουβάλησε υλικά πολλά. Το οδηγούσε ο ίδιος ο “πάτερ Χαρίτων” -τι πρωτόγνωρο για την εποχή του να οδηγεί παπάς και μάλιστα φορτηγό.
Όταν το πρωτοαντίκρυσα γύρω στα 1994 εγκαταλελλειμένο στο μουλαράδικο, έγραψα τους παρακάτω στίχους, δημοσιευμένους στα 1998 στη συλλογή μου “Γενέτειρα Κιλκίς”.
“Έρμαιο στα χέρια των παιδιών στις παρυφές του Λόφου
κείτεται η δόξα των παιδιών στα εφηβικά μου χρόνια!
Σπασμένα του “Πρωτόκλητου” παράθυρα, λεβιέδες,
βγαλμένα απ’ την καρότσα του σανίδια· με κοιτούσε
θλιμμένος με τη μούρη του στα κάθυγρά μου μάτια.
Και σε σημείωμα από κάτω τόνιζα: “Ο Πρωτόκλητος είναι ιστορία για το Κιλκίς, δεν πρέπει να αφανιστεί”.
Πέρασαν από τότε άλλα δεκαπέντε χρόνια. Ο “Πρωτόκλητος” βρίσκεται εκεί και σαπίζει, σαπίζει, φθείρεται!

3. Στο Λόφο, στη θέση που υπήρχε το πολεμικό αεροπλάνο, στηριγμένη σε κορμό πεύκου (άκουσον, άκουσον!) βρίσκεται μια επιτύμβια στήλη μαρμάρινη, προφανώς αφιερωμένη από τα γαλλικά στρατεύματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη μνήμη Γάλλων στρατιωτών που πολέμησαν τότε στο Μακεδονικό Μέτωπο και έπεσαν νεκροί στην περιοχή του Κιλκίς. Βρέθηκε καταχωσμένη στα θεμέλια οικοδομής στον κεντρικό δρόμο της 21ης Ιουνίου, εκεί που είχε παλιά το κατάστημά του ο μακαρίτης Στέργιος Καλογιάννης. Οι διαστάσεις της στήλης είναι 1Χ0,60 μ. περίπου και στην πρόσοψή έχει χαραγμένη στα γαλλικά την εξής επιγραφή: “GLOIRE AUX SOLDATS MORTS POUR LEUR PATRIE. 1916”, που  πάνω κάτω θα πουν “Δόξα στους στρατιώτες που έπεσαν για την πατρίδα τους”.
Πάνω από την επιγραφή υπάρχει ανάγλυφη παράσταση παρασήμου σε σχήμα σταυρού.

4. Μπροστά στο Εθνικό Στάδιο υπάρχει μια τεράστια τσιμεντένια βάση, πάνω στην οποία στα χρόνια της Χούντας (1967-1974) στηριζόταν ένα μεγαλοπρεπέστατο σύγχρονο μεταλλικό μνημείο, που αργότερα κάποιοι το αφαίρεσαν. Και στη βάση την τεράστια που έμεινε και ακόμη μένει στήσανε ένα μικρό μπρούτζινο άγαλμα μιάς κόρης που την ονομάζουν Νεότητα σε ανάλογο βάθρο -όλο το συμπλέγμα επάνω στη δυσανάλογη παλιά τσιμεντένια βάση. Η κόρη έχει την κοψιά αθλήτριας, με κοντό μίνι χιτώνα, τα μαλιά της πίσω να ανεμίζουν και τα χέρια προς τα κάτω ανοιχτά. Η επιγραφή στο βάθρο “Η ΝΕΟΤΗΣ” και από κάτω Γ. ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ -προφανώς ο γλύπτης.
Γύρω γύρω από το παλιό βάθρο υπάρχει κιγκλίδωμα.

Ο Λόφος των Ηρώων
Όλος ο λόφος είναι πευκοφυτεμένος και περιφραγμένος στη βάση του και θεωρείται χώρος ιερός. Ο λόφος δεσπόζει σ’ όλο τον κάμπο που εκτείνεται στα νότια σχεδόν μέχρι την κοίτη του Γαλλικού ποταμού. Οι Βούλγαροι τον οχύρωσαν γερά και κατά την κατάληψη του Κιλκίς από τους Έλληνες στρατιώτες το πρωινό της 21ης Ιουνίου 1913 πάνω του έγινε αγώνας σώμα με σώμα. Σ’ αυτόν τον το λόφο -τρία περίπου χιλιόμετρα από την πόλη- έκριναν στα 1928 να στήσουν το Ηρώον. Με τον καιρό πέρα από τις εντάφιες πλάκες με τα ονόματα των νεκρών αξιωματικών και στρατιωτών της Μάχης στήθηκαν και κανόνια, λάφυρα της μάχης, και προτομές αξιωματικών, περιφράχτηκε ο χώρος του Ηρώου στην κορυφή του λόφου με τσιμεντένιο άσπρο κιγκλίδωμα, αρχιτεκτονικά άριστο, στη βόρεια πλευρά του, χαμηλότερα λίγο από την κορυφή κτίστηκε ωραίο Πολεμικό Μουσείο της Μάχης. Στα ριζά του λόφου από την πλευρά της πόλης αρχίζει φιδωτός δρόμος ανάμεσα σε δεντροστοιχίες με κυπαρίσσια πάνω στο λόφο που οδηγεί στην κορυφή. Στις τρεις “γωνίες” του φιδωτού δρόμου υπάρχουν προτομές αξιωματικών, οι εξής:
5. Μπρούτζινη προτομή πάνω σε βάθρο 1,50Χ0,70Χ0,40 με την επιγραφή σε ταμπέλα στην πρόσοψη του βάθρου: Δαμιανός Κωνσταντίνος, υποστράτηγος, διοικητής ΙΙΙ Μεραρχίας κατά την μάχην Κιλκίς-Λαχανά.
6. Μπρούτζινη επίσης προτομή με την επιγραφή: Μοσχόπουλος Κωνσταντίνος, υποστάτηγος, διοικητής IV Μεραρχίας κατά την  μάχην Κιλκίς-Λαχανά. Σε λεξικό που άνοιξα βρήκα γι’ αυτόν και τα εξής: Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στα 1854 και πέθανε στα 1942. Στα 1920 έφτασε στο βαθμό του αντιστρατήγου. Στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο διοικούσε πάλι την IV Μεραρχία και ήταν αυτος που κατέλαβε τα Ιωάννινα. Διετέλεσε και αρχηγός του ΓΕΣ (1916), αφού προηγουμένως διοίκησε και το Γ’ Σώμα Στρατού.
7. Άλλη μπρούτζινη προτομή με την επιγραφή: Κουτήφαρης Αντώνιος, ταγματάρχης πεζικού, διοικητής ΙΙΙ τάγματος 9ου Σ.Π. της VI Μεραρχίας, έπεσεν ηρωικώς μαχόμενος στη μάχη Κιλκίς.
Για τον Αντώνιο Κουτήφαρη έγραψα στην ομώνυμη οδό στο έργο μου “Οδοί Κιλκίς” από τις στήλες αυτές.

Η κορυφή του Λόφου
Στην κορυφή του Λόφου των Ηρώων βρίσκεται ο περίβολος με τον Ηρώον στημένο στο κέντρο του προς το βάθος και στρωμένος στον φαρδύ διάδρομό του με εντυπωσιακό άσπρο χαλίκι που ταιριάζει με το άσπρο μάρμαρο του Ηρώου και τα άσπρα τσιμεντένια κιγκλιδώματα του περιβόλου.
8. Πριν από την είσοδο στον περίβολο δεξιά και αριστερά υπάρχουν δύο κανόνια στημένα σε πέτρινα βάθρα. Τα κανόνια αυτά, όπως κι ένα τρίτο λίγο χαμηλότερα προς τα δεξιά, είναι λάφυρα της μάχης. Τα δύο πρώτα έχουν μικρή μεταλλική επιγραφή που γράφει: Ορειβατικό πυροβόλο, διαμέτρημα 8.7, προέλευση αγγλική, τύπος ΜΚ3, υπόδειγμα 1942, βεληνεκές 7.500 υάρδες.

9. Η σιδερένια καγκελόπορτα της εισόδου στηρίζεται δεξιά και αριστερά σε κολώνες-βάσεις. Η πρόσοψή τους καλύπτεται με μαρμάρινη άσπρη πλάκα σε ορθομαρμάρωση (1,50Χ0,80 μ. περίπου) με ονόματα αξιωματικών που έπεσαν στη μάχη (19-21 Ιουνίου 1913). Η αριστερή γράφει κάτω από γλυπτό κλαδί δάφνης στο μάρμαρο τα ονόματα -ύστερα από την επιγραφή “Ηρωικώς πεσόντες κατά την μάχην Κιλκίς 19-21 Ιουνίου 1913”: Καμάρας Αντώνιος, αντ/ρχης πεζικού, Κορομηλάς Ανδρέας, αντ/ρχης πυροβολικού, Κουτήφαρης Αντώνιος, ταγμ. πεζικού, Λέκκας Αναστάσιος, λοχαγός πεζ, Μακρικώστας Χαρίλαος, λοχαγός πεζ.,  Παπαζαχαρίας Σταμάτιος, υπολοχ. πεζικού, Πλατανιάς Νικόλαος, υπολοχ. πεζικού, Λέκκας Γεώργιος, υπολοχ. πεζικού, Βαχλάς Ιπποκράτης, έφεδρος υπολοχ. πεζικού, Σπηλιωτόπουλος Ιωάννης, έφεδρος υπολοχ. πεζικού, Καρούζος Ιωάννης, έφεδρος υπίατρος, Χριστοδούλου Βασίλειος, ανθυπολοχαγός πεζικού, Βαρουξής Άγγελος, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Παπαθεοφίλου Στέφανος, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Τριανταφυλλόπουλος Κωνσταντίνος, έφεδρος ανθυπολοχ. πεζικου. Κιμπούρης Βασίλειος, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Μαρκαντώνης Εμμανουήλ, ανθυπολοχαγός πεζικού, Ακρίβας Γεώργιος, ανθυπασπιστής πεζικού.
Η δεξιά πλάκα κάτω από το ίδιο κλαδί δάφνης και παρόμοια επιγραφή έχει τα ονόματα: Καμπάνης Αντώνιος, συνταγματάρχης πεζικού, Καραγιαννόπουλος Κωνσταντίνος, αντισυταγμα. πεζικού. Διαλέττης Φωκίων, ταγμ. πεζικού, Λούρος Στέλιος, λοχαγός πεζικού, Γιώτης Αναστάσιος, λοχαγός πεζικού, Στρεβινάς Ευάγγελος, υπολοχαγός πεζικού, Τζαβάρας Ιωάννης, υπολοχαγός πεζικού, Αλεξανδρόπουλος Παναγιώτης, υπολοχαγός πεζικού, Γιολδάσης Νικόλαος, υπολοχαγός πεζικού, Μελέτης Λουκάς, έφεδρος υπολοχαγός πεζικού, Καρακώστας Θεμιστοκλής, έφεδρος υπολοχαγός πεζικού, Γκάγκας Γεώργιος, ανθυπολοχαγός πεζικού, Παπαβασιλείου Δημήτριος, ανθυπολοχαγός πεζικού, Αγγελόπουλος Κωνσταντίνος, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Παπαθανασίου Σταμάτιος, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Τρίγκας Ηλίας, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Βραχλιώτης Εμμανουήλ, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Καισάριος Παναγιώτης, έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, Γιούρας Κωνσταντίνος, ανθυπασπιστής πεζικού.
Η κάθε κολώνα της καγκελόπορτας έχει επάνω της στρογγυλή μεταλική σφαίρα βαμμένη με μαύρο χρώμα.