Κυδωνιές (Κοτσαλάρ 16), Αμπελόφυτο (Μουρσαλή 8), Κλειστό (Μούσγαλη 42), Ίσωμα 60.
Χωριά προσφύγων του Πόντου, κυνηγημένοι και κατατρεγμένοι, από τις ορδές του Κεμάλ, χτίσαν τα σπίτια τους σε υψώματα των Κρουσσών. Το μόνο εφόδιο στις αποσκευές τους ήταν η δίψα για τη ζωή, όμως τι τύχη τους περίμενε…
Εκτελέστηκαν από τα στρατεύματα κατοχής των Χιτλερικών δυνάμεων την 25-10-1941 και χωρίς να ξέρουν το γιατί…
Ένα έγκλημα που κυοφορείται τόσα χρόνια σαν ένα (άγουρο) απόστημα, από την απραξία και την αδιαφορία των τοπικών και όχι μόνον αρχών. Κατ’ έτος γίνεται και όχι σε τακτικές ημερομηνίες το μνημόσυνο, υπέρ των Ελλήνων πατριωτών, που εκτελέστηκαν, στο μνημείο που βρίσκεται στο χωματόδρομο Ελληνικού – Ποντοκερασιάς, 5ο χιλιόμετρο, με μικρή συμμετοχή ατόμων, που μετριούνται στα δάχτυλα δυο χρειών, χωρίς ευρεία ενημέρωση του κοινού. Η τιμή που αποδίδεται στους νεκρούς αυτούς, δεν είναι ανάλογη με την θυσία και την προσφορά των Ελλήνων των τεσσάρων χωριών.
Κατ’ έτος εκτελείται μνημόσυνο, στο στρατιωτικό κοιμητήριο του Ν. Κιλκίς το 2ο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου και μνημονεύονται όλα τα θύματα που έπεσαν κατά καιρούς στο νομό Κιλκίς. Αυτό βέβαια, να κάλυπτε τις ανάγκες  στους απογόνους των θυσιασθέντων, θα ήταν ευχής έργον και δεν θα υπήρχαν μνημεία σε καίρια σημεία για την θύμηση και την τιμή των πεσόντων, για την ιδέα της πατρίδας και της ελευθερίας, ώστε να μην λείψει από την ιστορική μνήμη των Ελλήνων η θυσία και η τιμή στους ήρωες της πατρίδας. Επίσης θα ήθελα να υπενθυμίσω πως αυτοί οι νεκροί δεν προσφέρονται για κομματική εκμετάλλευση σε κανέναν, διότι δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα, αλλά σε όλον τον Ελληνικό λαό.
Μια καλή αρχή έγινε φέτος στην Αθήνα, και από τους εν Αθήναις Κιλκισιώτες, για την ανάδειξη αυτού του ολοκαυτώματος, που είναι: ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ και παρέμεινε, ατυχώς τόσα χρόνια στην αφάνεια, στην αδιαφορία.
Κάθε χρόνο σχεδόν, ακούμε ολοκαύτωμα στα Καλάβρυτα (1943). Δίστομο (1944).. Ναι συμφωνούμε και συγχαίρουμε τους διοργανωτές των μνημοσύνων αυτών, για την μνήμη της θυσίας των Ελλήνων πατριωτών, που θυσιάσθηκαν για να εκτονώσουν τα μη ανθρώπινα ένστικτα των Ναζί, επάνω στα αθώα σώματα των Ελλήνων. Όμως μέσα μου νοιώθω ένα κενό δυσαναπλήρωτο και ένα αίσθημα ενοχής. Η σκέψη μου πάει εδώ κοντά στα 4 χωριά των Κρουσσών, όπου έγινε το πρώτο ολοκαύτωμα, 25-1-4, και δεν αναφέρεται πουθενά αυτό το ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ. Τολμώ να πω ότι ελάχιστοι γνωρίζουν το γεγονός από τους κατοικούντες στο Νομό. Οι Γερμανοί Ναζί του Γ’ Ράϊχ, αφού συγκέντρωσαν τους κατοίκους των 4 χωριών των Κρουσσών  (120), τους οδήγησαν σε χαράδρες του όρους Κρούσσια, αφού τους κατέκαψαν γκρέμισαν και τα σπίτια τους εκ θεμελίων. Αυτά τα εγκλήματα δεν έγιναν γνωστά στο ευρύ Ελληνικό κοινό. Ίσως ο γεωγραφικός τόπος, ίσως η αδράνεια και αδιαφορία των τοπικών, ίσως, ίσως ίσως.
Ο σεβασμός των νεκρών είναι πανάρχαιος θεσμός των Ελλήνων. Οι Αθηναίοι το 406 π.Χ.  κατενίκησαν τους Σπαρτιάτες στην νομαρχία των Αργινουσών. Όμως οι Αθηναίοι στρατηγοί της ναυμαχίας δεν μερίμνησαν για την περισυλλογή των νεκρών από την θάλασσα. Η πολιτεία της Αθήνας εκτέλεσε αυτούς τους στρατηγούς, για την ασέβεια που επέδειξαν, προς τους νεκρούς (παράδειγμα και φωτεινό ορόσημο, για τις επερχόμενες γενεές).
Η πληροφορία που έχουμε από την καθ’ όλα άξια ηγεσία της αντιπεριφέρειας μας είναι ενθαρρυντική. Είμαστε πεπεισμένοι πως θα πράξει τα  δέοντα ώστε αυτοί οι νεκροί του ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΚΡΟΥΣΣΩΝ δεν θα  περιμένουν άλλο χαμένο χρόνο για τη δικαίωση και πως από την τέλεση του μνημοσύνου δεν θα λείπουν οι θεσμικοί φορείς τη πολιτείας.
ΦΑΝΑΡΙΩΤΗΣ