Βρεθήκαμε σε πόλεμο χωρίς κατάλληλα όπλα και χωρίς διάθεση να πολεμήσουμε. Υποτιμήσαμε τον εχθρό και ακόμη χειροτέρα αγνοήσαμε την παρουσία του. Και τώρα πελαγωμένοι και φοβισμένοι παρακολουθούμε ανήμποροι τις εξελίξεις. Σύμμαχος ακαταμάχητος του εχθρού ήταν και είναι το διαδίκτυο, μέσω του οποίου διακινείται η ανθρώπινη βλακεία και εξυπηρετούνται οι κάθε μορφής σκοπιμότητες και ιδεοληψίες.
Οι φυσιολογικοί άνθρωποι όταν αισθάνονται απειλούμενοι, ενστικτωδώς αυτοπροστατεύονται. Σε αυτήν την επιδημία είναι προφανές ότι οι άνθρωποι δεν αισθάνθηκαν καμία απειλή από κανένα μικρόβιο. Ο αρχικός πανικός (η εισβολή στα σούπερ μάρκες για μαζική αγορά χαρτιού υγείας) και ο αρχικός φόβος (οι εκατοντάδες θάνατοι στην Ιταλία) έδωσαν την θέση τους σε έναν αντικοινωνικό ωχαδελφισμό και σε μια αδιαφορία απέναντι στην αρρώστια και στον θάνατο. Σε μια αίσθηση παντοδυναμίας που θυμίζει ψυχισμό εφήβου. Σε μια περιφρόνηση του φυσικού νόμου που λέει ότι απέναντι στην αρρώστια είμαστε όλοι ίσοι. Στην λανθασμένη εκτίμηση ότι το κακό συμβαίνει μόνο στους άλλους. Ο ώριμος (και φοβισμένος) αρχικά πολίτης μετατράπηκε μέσα σε λίγους μήνες σε ανυπότακτο έφηβο.
Οι δημοσιογράφοι απέδωσαν αυτήν την αλλαγή συμπεριφοράς στην κούραση της κοινωνίας από την αρχική καραντίνα. Φθηνή δικαιολογία. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, πράγματι, μάς δικαιολόγησαν σαν εφήβους, που μετά από τον πολυήμερο εγκλεισμό ξεχυθήκαμε στις πλατείες αρνούμενοι να απομονωθούμε στα σπίτι μας.
Η εξήγηση είναι μάλλον διαφορετική. Αρνηθήκαμε να πιστέψουμε ή να παραδεχτούμε ότι ο κορονοιός σκοτώνει (έλα μωρέ μια γριπούλα είναι) και ότι ο αριθμός των νεκρών θα συνεχίζει να αυξάνει με γρήγορο ή αργό ρυθμό ανάλογα με την δική μας συμμόρφωση στα μέτρα. Είναι αυτή η συμμόρφωση (που ονομάζουμε ατομική κοινωνική ευθύνη) που οι αρνητές τής επιδημίας δεν άντεξαν να επωμισθούν. Αντί να πουν «εγώ θα σταματήσω την επιδημία με την υπεύθυνη στάση μου» διατυμπάνιζαν ότι «δεν υπάρχει επιδημία». Με την εγωιστική συμπεριφορά τους βοήθησαν στην εξάπλωση του μικροβίου, με τις συνέπειες που βιώνουμε σήμερα. Καθημερινά μαθαίνουμε για συγγενείς γνωστούς και φίλους που αρρώστησαν. Τα νοσοκομεία ποτέ άλλοτε δεν είχαν πλημυρίσει με τόσους πάσχοντες από το ίδιο νόσημα.
Τώρα που το υγειονομικό ηφαίστειο εξερράγη, αυτοί που με την συμπεριφορά τους διευκόλυναν την εξάπλωση του ιού έψαξαν και εντόπισαν τον ένοχο. Φταίνε τα σχολεία, φταίει ο τουρισμός, φταίνε οι αστικές συγκοινωνίες, φταίνε οι γάμοι, φταίνε τα βαφτίσια, φταίνε οι εκκλησίες, φταίνε τα εστιατόρια, φταίνε τα πάρτι, φταίνε οι άλλοι γενικώς. Έχουν σίγουρα κάποιο δίκαιο αλλά ξεχνούν εσκεμμένα: Ποιος δεν φορούσε μάσκες στα λεωφορεία; Ποιος διαδήλωνε κατά της μάσκας στα σχολεία; Ποιος δεν φορούσε μάσκες στους γάμους; Ποιος απέτρεπε τους πιστούς να φορούν μάσκα στην εκκλησία; Ποιος καθόταν με τις ώρες στις καφετερίες χωρίς προστασία; Ποιος εργαζόμενος αντί για μάσκα φορούσε στο πιγούνι του διαφανές πλαστικό; Και ποιος συμμετείχε σε διαδηλώσεις, σε πορείες, σε κομματικές συναθροίσεις και συνδικαλιστικές εκδηλώσεις εν μέσω επιδημίας; Η ατομική ευθύνη ήταν και παραμένει το κύριο όπλο κατά του μικροβίου άσχετα εάν αρνούμαστε να την ασκήσουμε.
Ανήμπορη και αμήχανη η πολιτεία προσπάθησε, συρόμενη πίσω από τις εξελίξεις, να νουθετήσει ή να απειλήσει (με χρηματικά πρόστιμα) εμάς τους αεί εφήβους.
Δυσκολεύτηκε να περάσει στους πολίτες το απλό μήνυμα: κρατάτε αποστάσεις – φοράτε μάσκα – πλένετε τα χέρια- μην συγχρωτίζεστε. Επένδυσε στην ατομική ευθύνη των πολιτών και αντιμετώπισε αδιαφορία. Έδειξε ανοχή έναντι των κομμάτων και της εκκλησίας και αντιμετώπισε ανυπακοή. Το αποτέλεσμα είναι ότι αποτύχαμε σαν κοινωνία στην αποστολή μας. Δεν αποφύγαμε το δεύτερο κύμα που μάς κτύπησε με σφοδρότητα και δεν αποφύγαμε την δεύτερη εθνική καραντίνα.
Το κρίσιμο για το μέλλον ερώτημα είναι εάν και πότε επιτέλους θα ωριμάσουμε. Εάν θα βγούμε πιο (κοινωνικά) υπεύθυνοι από αυτήν την περιπέτεια, ούτως ώστε να αποφύγουμε νέα επιδημικά κύματα και νέες καραντίνες.
Είναι δύσκολο το στοίχημα, αφού ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας δεν έχει ακόμη ξεπεράσει το στάδιο της εφηβείας. Όσοι ασχολούνται με παιδιά το γνωρίζουν: στους εφήβους δεν πιάνουν ούτε οι απειλές ούτε οι νουθεσίες. Οπότε αν δεν αλλάξουμε συμπεριφορά ας μην εκπλαγούμε όταν ξαναρχίσουν νέες περιπέτειες.