Η νίκη της προλεταριακής επανάστασης στη Ρωσία πυροδότησε το πιο σημαντικό κίνημα μαζών για την κοινωνική απελευθέρωση που γνώρισε η Ιστορία, το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα. Απέδειξε έμπρακτα ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος και ότι η εργατική τάξη μπορεί να οικοδομήσει μια ανώτερη κοινωνία, που καταργεί την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Οι Έλληνες της Τσαρικής Ρωσίας
Όπως προκύπτει από διάσπαρτες πηγές αλλά και από στατιστικά στοιχεία, ο ελληνικός πληθυσμός της Ρωσίας, κατά την περίοδο που εξετάζουμε, ανερχόταν σε πεντακόσιες χιλιάδες περίπου, που στη μεγάλη πλειοψηφία του είχε εγκατα¬σταθεί στις νοτιοανατολικές περιοχές της χώρας, όπως στην Οδησσό, τη Μαριούπολη και τα περίχωρά της, στη Χερσώνα, στην Κριμαϊκή Χερσόνησο (Συμφερόπολη, Σεβαστούπολη, Μπαλακλάβα) , στον Καύ¬κασο και αλλού, αριθμητικά δε, μεταξύ των ξένων όλων, κατείχαν τη δεύτερη θέση.
Μεταξύ των Ελλήνων υπήρξε και μια μερίδα αστών κυρίως, που με την απόβαση του Ελληνικού Εκστρατευτικού Σώματος στην Οδησσό που έστειλε ο Βενιζέλος, στη Σεβαστούπολη και αλλού πίστεψε πως θα άρχιζε η αρχή του τέλους της σοβιετικής εξουσίας, γι' αυτό, συγκαλυμμένα στην αρχή και απροκάλυπτα πλέον στη συνέ¬χεια, άρχισε να βοηθάει παντοιοτρόπως τα κατοχικά ξένα στρατεύματα και στά¬θηκε στο πλευρό τους. Μάλιστα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Αγαθο¬εργού κοινότητος Οδησσού οργάνωσε δεξίωση στις 7 Γενάρη 1919 προς τιμήν των συμμαχικών και αντεπαναστατικών στρατευμάτων στο ξενοδοχείο «Μπριστόλη» (το σημερινό Κράσναγια).
Εκτός από τους παραπάνω και αυτούς που συντάχθηκαν με τους «Λευκούς» και σαμποτάριζαν και υπονόμευσαν το σοβιετικό καθεστώς με ενέργειες όπως: σαμποτάζ στα κολχόζ με θανατώσεις ζώων, δολιοφθορές σε μηχανήματα, καταστροφές της σοδειάς, μαύρη αγορά, εμπόριο όπλων, δολοφονίες στελεχών του ΚΚΣΕ που στέλνονταν για να καθοδηγήσουν, το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων τάχθηκε με το πλευρό της επανάστασης και συμμετείχε στην προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού..
Πάντως, όσο δύσκολο και αν είναι να εξακριβωθεί επακριβώς το εύρος της συμμετοχής των Ποντίων και των άλλων Ελλήνων Θρακών, Νησιωτών Ηπειρωτών, στα επαναστατικά γεγονότα. Η πραγματικότητα είναι η πολυπληθής συμμετοχή τους.
Ο Ελληνικός πληθυσμός της Ρωσίας συνέβαλε σημαντικά σ' όλους τους τομείς της κοινωνικής και πολιτικοοικονομικής ζωής της χώρας και υπήρξε δραστήριος υπερασπιστής της νεαρής σοβιετικής εξουσίας.
Όπως και στην υπόλοιπη Ρωσία, οι Έλληνες κομμουνιστές ήταν οργανωμένοι, είτε στις (συνήθως πολυεθνικές) Κομματικές Οργανώσεις των Μπολσεβίκων, είτε στα «εθνικά τμήματα» του κόμματος, που συγκροτήθηκαν σε μια πορεία. Μέλη του Κόμματος των Μπολσεβίκων, για παράδειγμα, υπήρξαν οι Θ. Βεργόπουλος, Μ. Μανέλης, Α. Νεδελιάκης, Γ. Λουσανάκης, Ν. Πανάγου, Ξ. Μαλανδράκης, Γ. Λινάκης, Δ. Πετράκης και πολλοί ακόμη. Ο Σκαρλάτος υπήρξε μέλος της Κομματικής Επιτροπής της περιοχής Σλομπόντκα της Οδησσού. Μέλη της Ελληνικής Κομμουνιστικής Ομάδας της Οδησσού ήταν οι Π. Τομπουλίδης, Α. Ιωαννίδης, Λενάκης, Μπουργαζλής κ.ά.
Να σημειώσουμε πως οι Έλληνες κομμουνιστές της Οδησσού ήταν από τους πρώτους που μπήκαν στην πόλη με τον Κόκκινο Στρατό, ενώ οι Έλληνες εργάτες σχημάτισαν αμέσως Σοβιέτ, το οποίο εγκαθίδρυσαν στο μέγαρο του άλλοτε Ελληνικού Προξενείου.

«Σύντροφοι», έγραφε η προκήρυξη προς τους Ελληνες στρατιώτες του εκστρατευτικού σώματος που συνυπέγραφε η Ελληνική Κομμουνιστική Ομάς Οδησσού, «για να σας φέρουν εδώ, σας είπαν ότι ο Ρωσικός λαός σας προσκαλεί γιατί σας έχει ανάγκη, ότι ληστές, κακούργοι, ονομαζόμενοι "μπολσεβίκοι", σκοτώνουν και ληστεύουν τους ειρηνικούς κατοίκους... Τώρα ξέρετε ότι όλα αυτά είναι ψέματα. Σας προσκάλεσε εδώ όχι ο λαός, αλλά ο άσπονδος εχθρός του, η πλουτοκρατία, για την οποίαν όλοι οι πλούσιοι, αδιάφορο ξένοι ή ομογενείς τους, είναι φίλοι, όπως και όλοι οι πτωχοί όλων των χωρών και της δικής των χώρας είναι εχθροί μισητοί και περιφρονημένοι... Τώρα είδατε ότι οι μπολσεβίκοι είναι εργάτες και χωρικοί, ο καθεαυτό λαός... και ιδού τι λέγουν:... Ολη η εξουσία... στα χέρια του λαού, δηλαδή εις τους εργάτας, εις τους χωρικούς και τους στρατιώτας... Αδελφώνεσθε με το στρατό της Κομμουνιστικής Ρωσίας, περάστε με το μέρος εκείνων που έχουν κυβέρνηση από εργάτας, γεωργούς και στρατιώτας!... Ζήτω η παγκόσμιος κοινωνιστική επανάστασις!».9

Μέσα από τις γραμμές του επαναστατικού προλεταριάτου που ανέπτυξαν επαναστατική δράση και διώχτηκαν από το τσαρικό καθεστώς αναδείχτηκαν πολλοί κομμουνιστές ελληνικής καταγωγής κυρίως ποντιακής καταγωγής αλλά και Θρακιώτες και νησιώτες και ηπειρώτες.
Από τον μεγάλο κατάλογο να κάνουμε και προς τιμήν όλων, μια ιδιαίτερη αναφορά σε κάποιους από αυτούς.

Παν. Τομπουλίδης
Πόντιος παιδαγωγός, δάσκαλος και φλογερός μπολσεβίκος - Ερυθροφρουρός υπερασπιστής της επανάστασης στην Οδησσό. Ήταν μια σημαντική, αν και όχι πολύ γνωστή μορφή της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Οδησσό Στοιχεία για τη ζωή και τη δράση του παραθέτει στο βιβλίο του «Η πρώτη πατρίδα» ο κομμουνιστής εικαστικός – λογοτέχνης Γιώργος Φαρσακίδης. Ήταν τύπος ασκητή επαναστάτη, είχε περάσει φυματίωση και καιγότανε στη δουλειά. Εργαζόταν και σπούδαζε και προπαγάνδιζε τον κομμουνισμό με τη θέρμη και το φανατισμό του ιεροκήρυκα. Έσπερνε γόνιμο σπόρο η τετράγωνη λογική του. Ήταν μαθηματικός. Μιλούσε ήρεμα και απλά με την παχιά ποντιακή προφορά του. Ο Τομπουλίδης έπαιζε πολύ μεγάλο ρόλο στην επαναστατική ανατροφή των Ελλήνων εργαζομένων της Οδησσού και την εξουδετέρωση της αντεπαναστατικής θέσης που έπαιρνε η πλουτοκρατική ηγεσία των περισσότερων ελληνικών κοινοτήτων της Ρωσίας

Ωρίων Αλεξάκης
Γεννήθηκε τον Ιούλη 1899 στην Μπαλακλάβα της Σεβαστούπολης, στην οποία ο πατέρας του είχε μεταναστεύσει από την Κεφαλονιά. Τελείωσε το Γυμνάσιο στη Σεβαστούπολη. Την άνοιξη 1917 προσχωρεί, μόλις 18 χρονών, στο Κόμμα των Μπολσεβίκων. Το Μάη πηγαίνει αντιπρόσωπος στη Μόσχα στο Συνέδριο των μαθητών. Έγραψε μια έκκληση προς την εργατική νεολαία, που δημοσιεύτηκε στην «Ισβέστια» της Σεβαστούπολης. Γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Κιέβου. Εκπαιδεύτηκε σε Στρατιωτική Σχολή και αμέσως στη συνέχεια ο Αλεξάκης πήρε μέρος στην εξέγερση των εργατών στο «Αρσενάλ» », του μεγαλύτερου εργοστασίου της πόλης, όπου τραυματίστηκε.
Οταν ξέσπασε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Πετρούπολη (Λένινγκραντ), ο Ωρ. Αλεξάκης βρισκόταν στο Κίεβο. Εκεί ήταν που δέχτηκε και το «βάφτισμα του πυρός». Ο Αλεξάκης τραυματίστηκε στη μάχη, αλλά δεν «αποστρατεύτηκε»: Αρχικά εκλέχθηκε μέλος της Κομμουνιστικής Επιτροπής του Κιέβου, ενώ στα τέλη του 1917 στάλθηκε στην επαναστατημένη Σεβαστούπολη, όπου ανέλαβε Γραμματέας της Επαναστατικής Επιτροπής.

Ηρακλής Μεταξάς
Γεννήθηκε το 1889 στην πόλη Βατούμ της Αζαρίας, ενώ εντάχθηκε στο επαναστατικό - σοσιαλιστικό κίνημα από τα γυμνασιακά του κιόλας χρόνια, με το όνομά του να εμφανίζεται στους καταλόγους της αστυνομίας από πολύ νωρίς. Μετά τις κινητοποιήσεις την Ανοιξη του 1906
Η σοβιετική εξουσία εγκαθιδρύθηκε στο βιομηχανικό προλεταριακό κέντρο του Μπακού (Αζερμπαϊτζάν) μόλις 6 μέρες μετά την έκρηξη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης (31 Οκτώβρη 1917), «εγκαινιάζοντας» την περίοδο της «Κομμούνας του Μπακού». Ακολούθως, ο Ηρ. Μεταξάς, στέλεχος του Κόμματος των Μπολσεβίκων, θα έχει ενεργό - πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαδικασία κοινωνικοποίησης και εργατικού ελέγχου των τραπεζών, της εμπορικής ναυτιλίας, κ.λπ.

Φέντια (Θόδωρος) Αλούρδος
Εργάτης, δραστήριος συνδικαλιστής και μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων από πριν τον πόλεμο, διετέλεσε στέλεχος του υπουργείου Εμπορίου.

Βλαδίμηρος Παπαδόπουλος.
Ήταν  ποντιακής καταγωγής.  Ανέπτυξε επαναστατική δράση και διώχτηκε από το τσαρικό καθεστώς  Καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση λόγω της συμμετοχής του στο συνδικαλιστικό και επαναστατικό κίνημα. Μετείχε ενεργά στη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και το 1918 εντάχτηκε στις γραμμές του Κόμματος των Μπολσεβίκων, καθώς και στον Κόκκινο Στρατό.

Στα όργανα της σοβιετικής εξουσίας
«Οι Έλληνες πήραν δραστήρια μέρος στις κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των εργατο-αγροτικών μαζών στις περιοχές τους, αναδείχθηκαν στα τοπικά Σοβιέτ καθώς και σε άλλα όργανα της επαναστατικής / σοβιετικής εξουσίας.
Στο Σοβιέτ Εργατών Αντιπροσώπων της Οδησσού, για παράδειγμα, υπήρχαν το 1917 πέντε Ελληνες αντιπρόσωποι (το Γενάρη του 1918, ένας ακόμη Ελληνας, ο Παρ. Πινέλης, αναδείχθηκε στην Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ). Στο Σοβιέτ της πόλης του Νικολάγιεφ το 1919 υπήρχαν επίσης 3 Ελληνες αντιπρόσωποι. Το ίδιο συνέβη στο Σοχούμ, στο Βατούμ, στη Σεβαστούπολη και όπου αλλού υπήρχαν ελληνικοί πληθυσμοί. Ο Βασίλειος Καργαλάσεβ υπήρξε πρόεδρος της Επαναστατικής Επιτροπής του χωριού Βαραντσόβκα της Αρμενίας, ο Νίκος Ξανθόπουλος γραμματέας της Περιφερειακής Επαναστατικής Επιτροπής του Γκουμιστίνσκ, κ.ο.κ.»
(Κομματικά αρχεία τη Οδησσού- έρευνα: Κώστας Αυγητίδης).

Ο Πινέλης που αναφέρεται στα κομματικά αρχεία της Οδησσού ως εργατικό στέλεχος που συμμετείχε στις επαναστατικές διαδικασίες, είναι συγγενής του παππού μας ( και δικός μας να ευλογήσουμε και τα γένια μας). Όταν άρχισαν να φεύγουν οι  δικοί μας από το «δεκατέσσερο» (1914) (που έλεγε και ο παππούς μου) κάποιοι από το Βασιλικό Αν. Ρωμυλίας )σημερινό Τσάρεβο Βουλγαρίας), δεν ήρθαν στην Ελλάδα αλλά έφυγαν βόρεια προς την Κριμαία. Ο συγκεκριμένος Πινέλης ήταν από αυτούς και όπως υπολογίζω , με τα στοιχεία που μπόρεσα να συγκεντρώσω,  ήταν ξάδελφος του παππού μου και στην ίδια περίπου ηλικία. Σημερινοί απόγονοι τους στη Ρωσία είναι οι:
German (Γερμανός) Pinelis – EVGENY (Ευγένιος)  PINELIS  - Yuriy (Γιώργος) Pinelis. Professor -  Michael (Μιχαήλ) Pinelis - Susanna Pinelis - Lev (Λέων) Pinelis  34 года. Место проживания - Санкт-Петербур (Αγ. Πετρούπολη).

Πάσα (Παυλίνα) Αγγελίνα
Ήταν μια ουντάρνικα (εργάτρια εφόδου- πρωτοπόρα, δηλαδή από τις καλύτερες), ελληνικής Ποντιακής καταγωγής, από τις πρώτες γυναίκες-οδηγούς τρακτέρ, που διακρίθηκε πολλές φορές στη δουλειά της και την οργάνωση της παραγωγής, κυρίως στα δύσκολα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου κατά των ναζί, τιμήθηκε με πολλούς τίτλους και διακρίσεις (βραβείο Στάλιν, παράσημο Λένιν, ηρωίδα της σοσιαλιστικής εργασίας, κτλ) και έφτασε στο σημείο να εκλεγεί βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ.

Η στάση των Ελλήνων της κυρίως Ελλάδας, της Θράκης και της Μικρασίας
Οι Έλληνες, πλην αυτών της Ρωσίας είχαν θετική στάση απέναντι στην Οκτωβριανή Επανάσταση. έπαιξε ρόλο και το ομόδοξο του Ρωσικού λαού. Τη στάση αυτή του ελληνικού λαού την ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο τα μέτρα που εξήγγειλε η σοβιετική εξουσία, τα οποία και αφορούσαν την Ελλάδα. Ανάμεσα στα μέτρα αυτά ήταν η δημοσίευση των μυστικών διπλωματικών εγγράφων του τσαρικού υπουργείου Εξωτερικών, που αποκάλυπταν όλες τις ραδιουργίες και την πλεκτάνη των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για να ρίξουν στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο τη χώρα μας. Εντύπωση είχε προκαλέσει, εξάλλου, το γεγονός ότι η Σοβιετική Ρωσία παραιτήθηκε από το μερίδιό της στο εξουθενωτικό εξωτερικό χρέος της Ελλάδας, καθώς και από τη θέση της στο Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο -τον περιβόητο ΔΟΕ- που είχαν επιβάλει οι ξένοι τραπεζίτες για να θέσουν κάτω από την απόλυτη εξάρτηση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων όχι μόνο την οικονομία αλλά και την πολιτική της χώρας μας.
Ακόμα η σοβιετική κυβέρνηση παραιτήθηκε από τα δικαιώματά της στο Άγιο όρος, καθώς και από τις ιδιοκτησίες του τσαρικού κράτους σε διάφορα ευαγή ιδρύματα στην Ελλάδα (Ρωσικό Νοσοκομείο Πειραιά, το σημερινό Τζάννειο, Ρωσικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης κλπ).

Στο παρακάτω κείμενο της  φαίνεται η εντύπωση που έκανε η Οκτωβριανή Επανάσταση στους Θρακιώτες της Αν. Θράκης:
…. «Μωρέ καλά τους κάναν οι Μπολσεβίκοι…Καλά τους διώξανε όλους από τη χώρα τους και κουμαντάρουν τα δικά τους, μόνοι…
– Και τι θα βγει τώρα με τους Μπολσεβίκους σου, θα χορτάσουνε ψωμί; Ρώτησε ένας από τη συντροφιά, ξαπλωμένος εκεί δίπλα.
– Ναι, σίγουρα πιο πολύ από πρώτα. Ο Λένιν έδωσε αμέσως τα χωράφια στους αγρότες, τη γη στους δουλευτάδες της. Τώρα εκεί δουλεύουν όλοι το ίδιο, πλούσιοι και φτωχοί…
– Πώς δηλαδή, ρώτησε λαχανιασμένη η Αγόρω. Πώς δουλεύουν όλοι το ίδιο, δεν έχει πια πλούσιους και φτωχούς εκεί;
– Όχι, βέβαια.
– Και ποιος είναι αυτός ο Λένις, πώς τον είπες; ρώτησε η Αγόρω, κατάπληχτη από όσα άκουγε.
– Πού γίνονται αυτά; Ρώτησε ξανά, αφού έδωσε μια στα πισινά του κατσικιού που αγωνιζότανε να ξεφύγει από τα χέρια της.
– Μα στη Ρωσία, δεν τ’ ακουσες;
– Πού να τ’ ακούσω; Πρώτη φορά ακούγω για μέρος που δεν έχει πια πλούσιους και φτωχούς. Ώστε γίνεται αυτό;
– Ποιο καλέ, ρώτησε ο φαντάρος και γέλασε.
– Να, να μην έχει πλούσιους και φτωχούς ένας τόπος.
– Να που γίνεται, είπε με βεβαιότητα ο φαντάρος.
Τούτο τόδεσε σε ψιλό μαντήλι, που λένε, η Αγόρω. Κι από τότε όλο ρωτούσε γι’ αυτή τη Ρωσία, να μάθει τι γίνεται…»
(Από το διήγημα «Ο τελευταίος Τρύγος» της  Έφης Πλιάτσικα – Πανσελήνου από το Αυδήμι της Ανατολικής Θράκης για τα γεγονότα της εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης τον Οκτώβρη του 1922).
Βασικές πηγές:
-    Αυγητίδης Κώστας ιστορικός-ερευνητής με καταγωγή από τον Ακρίτα Κιλκίς: «κομματικά αρχεία της Οδησσού» - «Η στρατιωτική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη Σοβιετική Ρωσία και η Ελλάδα» (εκδόσεις «Σύγχρονη εποχή»)
-    Αγγελίδης Σ. «Οι Ελληνες του Αζερμπαϊτζάν», Θεσσαλονίκη, 2006.
-    Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ, Παγκόσμια Ιστορία, τόμος Η1-Η2, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1961.
-    Γκίκας Α. «Οι Ελληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2007.