Η Θράκη, η οποία παρά την μεγάλη προσφορά της στους αγώνες των Πανελλήνων κατά την Εθνική παλιγγενεσία, παρέμεινε υπόδουλη επί ένα περίπου αιώνα μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, διεξήγαγε σκληρούς και αιματηρούς αγώνες για να διατηρήσει την ελληνικότητά της και να ενωθεί ελεύθερη πια με την Μητέρα Ελλάδα.
Χωρίς αμφιβολία το κίνημα του Γουδί έφερε την ελληνική αστική τάξη στην εξουσία. Όπως γράφει o Γ. Κορδάτος αναφερόμενος στο Γουδί: «Η ελληνική κεφαλαιοκρατία δίνει μια οριστική μάχη με τα τζάκια και αυτή τη φορά τα βγάζει πέρα. Απ' εδώ κι εμπρός παίρνει αυτή την κυβερνητική μηχανή στα χέρια της». Στο ίδιο πνεύμα, ο Ν. Σβορώνος σημειώνει αναφορικά με το κίνημα στο Γουδί9: «Ύστερα από τόσες επισφαλείς προσπάθειες, η ελληνική αστική τάξη, έχοντας συνείδηση της νίκης της που φαινόταν αυτή τη φορά αποφασιστική, αναλαβαίνει τη διοργάνωση ενός σύγχρονου κράτους κατά τα πρότυπα της Δύσης».
Στο πλαίσιο αυτών των αναγκών της, η ελληνική αστική τάξη σύρθηκε στους βαλκανικούς πολέμους, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κι αργότερα σε τυχοδιωκτισμούς όπως η Μικρασιατική Εκστρατεία.
Από τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου η Ελλάδα βγήκε σχεδόν διπλάσια. Η εδαφική της έκταση, από τα 63.211 τ.χλμ., έφθασε με τη συνθήκη στα 120.308 τ.χλμ. και ο πληθυσμός της, από 2.631.912 έφτασε τα 4.718.221 κατοίκους. Τι σήμαινε, όμως, αυτή η εξέλιξη;
Μήπως ο ελληνικός καπιταλισμός έγινε φιλολαϊκότερος με την αύξηση της εσωτερικής του αγοράς και με το διπλασιασμό της εργατικής δύναμης, που θα μπορούσε πλέον να εκμεταλλεύεται; Το ακριβώς αντίθετο συνέβηκε. Χώρια που τρώγοντας μεγάλωσε η όρεξη της αστικής τάξης, η οποία συνέχισε την προσπάθειά της να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο την ...εθνική της αγορά, αναλαμβάνοντας τον τυχοδιωκτισμό της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Μήπως, από την άλλη, έγινε ο ελληνικός καπιταλισμός περισσότερο ανεξάρτητος από τον δυτικοευρωπαϊκό και ιδιαίτερα τον αγγλικό ιμπεριαλισμό; Κάθε άλλο. Στην πραγματικότητα, ταυτίστηκε ακόμη περισσότερο μαζί του. Κι αν βγαίνει ένα συμπέρασμα απ' όλα αυτά, είναι τούτο: Το πρόβλημα του καπιταλισμού για τους λαούς δεν είναι έλλειψη ζωτικού χώρου ή αγορών. Το πρόβλημα του καπιταλισμού για τους λαούς είναι η ίδια του η εκμεταλλευτική φύση.
Η απελευθέρωση της Θράκης έγινε στον Α παγκόσμιο πόλεμο όπου η Γερμανία ηττήθηκε και ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τη Δυτική και την Ανατολική Θράκη (1920) και τη Σμύρνη στη Μικρά Ασία.
Στις 28 Ιουλίου 1920, η Συνθήκη των Σεβρών προέβλεψε την παραχώρηση στην Ελλάδα της Δυτικής Θράκης
Το 1923, στη συνδιάσκεψη της Λοζάννης παραχωρήθηκαν στην Τουρκία η Ανατολική Θράκη και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος και συμφωνήθηκε η ανταλλαγή πληθυσμών.
Η Λευτεριά της Ανατολικής Θράκης κράτησε μόνο 2 χρόνια (1920-1922).
Ακολούθησε η Μικρασιατική καταστροφή λόγω συμφερόντων των Μεγάλων και διχασμού των Ελλήνων που οδήγησε στην αυτοκτονία.
Με τη συνθήκη της Λοζάννης του 1923 παραχωρείται με απόφαση των μεγάλων Δυνάμεων,(Αγγλία-Γαλλία-Ιταλία-ΗΠΑ) αμαχητί στους Τούρκους η Ελληνικότατη Ανατολική Θράκη των 23.971 τ.χ. (από τον Έβρο ποταμό έως την Κωνσταντινούπολη).
Στην Ελλάδα απέμεινε (δείγμα μόνο) η Δυτική Θράκη των 8.589 τ.χ., από το Νέστο μέχρι τον Έβρο (σημερινά όρια).
Οι φίλοι μας οι Γάλοι, Ιταλοί, Αμερικανοί και Άγγλοι δέχτηκαν τους όρους του Κεμάλ και καταδίκασαν τους Ανατολικοθρακιώτες σε δεύτερο ξεριζωμό, χωρίς πλέον επιστροφή. Η Ανατολική Θράκη χάθηκε αμαχητί.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για τη συνθήκη της Λοζάννης και την Ανταλλαγή Πληθυσμών στην ουσία έγινε διανομή πετρελαίων της Τουρκίας στους «ΜΕΓΑΛΟΥΣ».
Η ιστορική Θράκη, μέχρι την τριχοτόμησή της που ολοκληρώθηκε το 1922, αποτελούσε μια μεγάλη γεωπολιτική, πολιτισμική ενότητα. Μια ενότητα με κύρια χαρακτηριστικά την άμεση και λειτουργική σύνδεση των αστικών της κέντρων με τους γεωργικούς και κτηνοτροφικούς τόπους, τα λιμάνια στο Βόρειο Αιγαίο, στην Προποντίδα και στη Μαύρη Θάλασσα, τις ποταμόσκαλες κατά μήκος του πλωτού Έβρου και τους εμπορικούς σταθμούς κατά μήκος των δρόμων που οδηγούν στην κεντρική Ευρώπη, στις παραδουνάβιες χώρες, στις μικρασιατικές αγορές.
Οι πολιτικές εξελίξεις στα Βαλκάνια κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα έφεραν αρχικά τον Ελληνισμό της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρειας Θράκης) και αργότερα και τη Ανατολικής Θράκης αντιμέτωπους με τον τουρκικό εθνικισμό. Στο διάστημα από το 1870 (ίδρυση της ανεξάρτητης Βουλγαρικής Εκκλησίας-Εξαρχίας) ως το 1922 (Μικρασιατική Καταστροφή) οι Έλληνες της Θράκης εγκλωβισμένοι στους διασταυρούμενους εθνικισμούς και το παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων και της Δυτικής διπλωματίας, αλλά και απομονωμένοι από τον ουσιαστικό κορμό του Ελληνικού Κράτους, το οποίο είχε εστιάσει την προσοχή και τις δυνάμεις του στη Μακεδονία, πάλεψαν, αντιστάθηκαν στηριγμένοι κατεξοχήν στις δικές τους δυνάμεις.
Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΘΡΑΚΩΝ
ΣΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ
Εκτός απ’ τους αγώνες που έδωσαν οι Θράκες μέσα στην κύρια εδαφική περιοχή της Θράκης εναντίον των Βουλγάρων, ένοπλα σώματα πήγαν στο γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας και αγωνίστηκαν μαζί με τους ντόπιους Μακεδόνες, τους Κρήτες, Και τους άλλους αγωνιστές που ήρθαν απ’ τη υπόλοιπη στεριανή Ελλάδα (Μοραΐτες, Στερεολαδίτες, Ηπειρώτες κ.λ.π.) και πολύ α’ αυτούς έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά της Μακεδονίας.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε:
Από το Βιλαέτι της Ανδριανούπολης: από το Σκεπαστό, τον Σκοπό, τις 40 Εκκλησιές, τον Πύργο, το Ερικλέρ, το Ευκάριο κ.λ.π. Σύνολο αγωνιστών 44.
Από το Σαντζάκι της Βιζύης: από τη Σαρακίνα, από το Τουρλιά, από το Σαμάκοβο κ.λ.π. Σύνολο 27 αγωνιστές
Από το Σαντζάκι της Σωζουαγαθούπολης: από το, Αγ. Στέφανο, από το Κωστί, το Βασιλικό, το Μπροντίβο κ.λ.π. σύνολο 15 αγωνιστές.
Μακεδονομάχοι απ’ την Ξάνθη (14 Αγωνιστές), την Αλεξανδρούπολη (11 αγωνιστές μεταξύ των οποίων ο Αντώνης Λεονταρίδης ιδρυτής Αστικής σχολής, πρόκριτος, και ο Μητροπολίτης Ιωακείμ. Την Ελευθερούπολη (Πράβι),. Την Κομοτηνή (12 αγωνιστές μεταξύ των οποίων ο ιατρός Αβδής, ο Χρύσανθος Φιλιππίδης αργότερα αρχιεπίσκοπος Αθηνών.
Πρέπει να αναφέρουμε ειδικά μερικούς Μακεδονομάχους όπως:
Καπετάν Γκαίτε Τζοβαρόπουλος: Γεννήθηκε το 1882 στο Καβακλή Αν. Ρωμυλίας. Πρόσφερε πολλαπλές υπηρεσίες τόσο κατά τη διάρκεια , όσο και μετά τον επίσημο τερματισμό του Μακεδονικού Αγώνα με περιοχή δράσης τη Θεσσαλονίκη και την Ημαθία. Η πατρίδα τον τίμηση με το βαθμό του πράκτορα Α’ τάξης και το μετάλλιο του Μακεδονικού αγώνα.
Καπετάν Ανδρέας Μάκουλας: γεννήθηκε στην Στενήμαχο της Αν. Ρωμυλίας. Οπλαρχηγός με μεγάλη αποτελεσματικότητα και πολύ αγαπητός, που έδρασε στην περιοχή των Σερρών. Σκοτώθηκε στις 15 Ιούλη του 1907 κοντά στο χωριό Δοβίτσα.
Καπετάν Στέργιος Κουρούδης από το Καραγάτσι Ανδριανούπολης. Υπάλληλος σιδηροδρόμων με μεγάλη δράση υπό τις εντολές του Λάμπρου Κορομηλά.
Καπετάν Αμβρακιώτης (Γιάννης Αβράσογλου) αρχηγός σώματος στο Κιλκίς.
Βέβαια, όπως είναι κατανοητό, είναι αδύνατο να αναφερθούν όλοι οι Θρακιώτες αγωνιστές που πολέμησαν για την λευτεριά της Μακεδονίας, γι τον λόγο αυτό ας μας συγχωρεθεί εάν παραλείψαμε γνωστά ονόματα.
1. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού - Εταιρεία Θρακικών Μελετών. Παπαχριστοδούλου Πολύδωρος, 1886-1967.
2. Ο Μακεδονικός Αγώνας: τρεις τόμοι των εκδόσεων Μορφωτικός Κόσμος
Στο επόμενο θα γίνει αναφορά για την γενοκτονία των Θρακιωτών και θα κλείσει έτσι η σύντομη αναδρομή στην ιστορία της Θράκης, για να μπούμε στα θέματα του Πολιτισμού, της Λαογραφίας των ηθών και εθίμων.