Ενδεικτικά και σε συντομία αναφέρονται προσωπικότητες της Θράκης, λόγιοι και εθνικοί ευεργέτες.
Κώστας Βάρναλης: Γεννήθηκε το 1883 στον Πύργο της Βόρειας Θράκης (Ανατολική Ρωμυλία). Αφού αρίστευσε στην Αστική Σχολή Πύργου, φοιτά στα Ζαρίφεια Διδασκαλεία Φιλιππούπολης και από κει με υποτροφία σπουδάζει στη Φιλοσοφική σχολή Αθηνών και στο Παρίσι. Το 1924 διορίζεται καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο διδασκαλείο Μέσης εκπαίδευσης και ταυτόχρονα καθηγητής στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Τα έργα του εντάσσονται σε τρεις κατηγορίες: ποιητικά, πεζογραφικά, κριτικά. Είναι μεγάλος λυρικός και σατιρικός ποιητής, δυνατός και εύστοχος πεζογράφος, διεισδυτικός κριτικός.. Ο Κώστας Βάρναλης κατέχει σημαντική θέση ανάμεσα στους κλασσικούς του νεοελληνικού λόγου και πολύ εύστοχα ο Γ. Βαλέτας χαρακτηρίζει το Βάρναλη «ραψωδό της αισιοδοξίας, της πίστης στον άνθρωπο και στις Λαογέννητες δυνάμεις σε πανανθρώπινη κλίμακα». Διώχθηκε για τα αριστερά του φρονήματα
Μενέλαος Λουντέμης: Γεννήθηκε το 1906 ή κατ' άλλους το 1912 στο χωριό Αγία Κυριακή της Γιάλοβας της Χερσονήσου τυς Καλλίπολης της Αν. Θράκης και το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Μπαλάσογλου ή Βαλασιάδης. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η οικογένειά του περιπλανήθηκε αρκετά, μέχρι να εγκατασταθεί το 1923 στο χωριό Εξαπλάτανος της περιοχής Αριδαίας της Έδεσσας. Πολιτικός πρόσφυγας στην Ρουμανία μετά τον Εμφύλιο.
Πολυγραφότατος και πολυδιαβασμένος λογοτέχνης, από τους σημαντικότερους της Ελλάδας, ο επονομαζόμενος και Μαξίμ Γκόργκι της Ελλάδας. Η «πένα» του έχει αμεσότητα, λυρισμό, δύναμη και ρεαλισμό. Έργα του, όπως τα μυθιστορήματα «Συννεφιάζει», «Οι κερασιές θα ανθίσουν φέτος», «Οδός αβύσσου αριθμός μηδέν» και το μπεστ-σέλερ «Ένα παιδί μετράει τ' άστρα» διαβάστηκαν πολύ από τη νεολαία τις δεκαετίες του '50, του '60 και του '70…
Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου: Γεννήθηκε το 1884 στις Σαράντα Εκκλησίες της Ανατ. Θράκης. Τις πρώτες του σπουδές τις έκανε στη Φιλιππούπολη και στη συνέχεια σπούδασε ως υπότροφος στο πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ παρακολουθούσε μαθήματα από εξέχοντες καθηγητές στο Παρίσι. Υπηρέτησε ως καθηγητής επί 42 χρόνια. Έγγραψε Θρακικές ηθογραφίες, Αθηναϊκές ηθογραφίες και θαλασσινά διηγήματα. Η προσφορά του είναι τεράστια στη νεοελληνική διαλεκτολογία με το γλωσσικό υλικό των θρακικών ιδιωμάτων. Επίσης πολύτιμες υπηρεσίες πρόσφερε στη νεοελληνική λαογραφία με σειρά λαογραφικών κειμένων, εθίμων, παραδόσεων, τραγουδιών και παραμυθιών που δημοσίευσε στο βιβλίο του "το Θρακικό παραμύθι". Πολλά του οφείλει επίσης ο κλάδος της λαϊκής μουσικής με τις πλούσιες συλλογές λαϊκών τραγουδιών της Θράκης, των οποίων τις μελωδίες μελέτησε συγκριτικά με τη Βυζαντινή μουσική, καταδεικνύοντας τη συγγένεια τους.
Το 1934 μαζί με άλλους επίλεκτους Θρακιώτες ίδρυσε το "Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού Θησαυρού" και το 1937 την «Εταιρεία Θρακικών Μελετών». Για τον Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου ο Ν. Ανδριώτης, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σε ομιλία προς τιμή του, στις 18-11-1962 λέει: "Αναρωτιέμαι τι περισσότερο μπορεί να επιτελέσει ένας άνθρωπος στη ζωή του, για να του αναγνωρίσουμε ότι πλήρωσε ακέραιο το χρέος του προς τη μικρή και μεγάλη του πατρίδα και ως επιστήμονας και ως άνθρωπος"
Γεώργιος Βιζυηνός: Γεννήθηκε το 1849 στη Βιζύη ή Βυζώ της Ανατολικής Θράκης. Φοίτησε στην Κωνσταντινούπολη και συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία και στο Παρίσι. Είναι ο πρώτος Έλληνας ο οποίος σπούδασε συστηματικά αισθητική, νεώτερη Ψυχολογία και Φιλοσοφία στην οποία μάλιστα έκανε και διατριβή. Αγάπησε με πάθος την πατρίδα του τη Θράκη και την Ελλάδα. "Ο Γ. Βιζυηνός είναι πραγματικός εθνικός ποιητής, γιατί ανταποκρίνεται στο βαθύτερο αίσθημα του δημοτικισμού, το αίτημα να εκφραστεί το έθνος με τη γνήσια, την ατόφια μορφή του, χωρίς φτιασίδια και μιμήσεις" (Σπύρος Μελάς).
Στέφανος Θεοδ. Καραθοδωρής: γιος του καταγόμενου από την Μπόσνα Ανδριανούπολης γενάρχη των διακριθέντων διάσημων Θρακών λογίων. Ιατροφιλόσοφος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής της Κωνσταντινούπολης.
Χρυσοβέργης Κουροπαλάτης: γεννήθηκε στο τέλος του 18ου αιάνα στην Αγχίαλο της ΑΝ. Ρωμυλίας. Θεωρείται διδάσκαλος του γένους.
Γεώργιος Χρυσοβέργης: Γεννήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα στο Ρύσιο. Διδάσκαλος που συνέβαλε σημαντικά στην παιδεία και πνευματική καλλιέργεια των Θρακών.
Αναστάσιος Χουρμουζιάδης: γεννήθηκε το 1823 στο Πετροχώρι των μετρών. Καθηγητής της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ιστορικός και λαογράφος. Κατέγραψε τα Αναστενάρια με προσωπική παρουσία στα χωριά Κωστί, Μπροντίβο, Βασιλικό της Αγαθούπολης της Αν. Ρωμυλίας το 1870.
Βλάσης Γαβριηλίδης: Από τους Επιβάτες (κατ άλλους από την Αδριανούπολη) Ο πρύτανης της Ελληνικής δημοσιογραφίας.
Χρ. Βάμβας: Από τα Μάλγαρα Ιδρυτής της Γεωργικής εταιρίας, άφησε πολλά διδακτικά και λογοτεχνικά έργα.
Χρ. Τσούντας: Από την Στενήμαχο ( 1857 – 1934 ) Φημισμένος αρχαιολόγος καθηγητής Πανεπιστημίου.
Βλάσιος Σκορδέλης: γεννήθηκε το 1835 στη Στενήμαχο της Αν. Ρωμυλίας. Εκπαιδευτικός, φιλόσοφος προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες εναντίον του Πανσαβισμού των Βουλγάρων. Έγραψε μεταξύ άλλων τουν «Θούριον-Ύμνον της Θράκης».
Απ. Δοξιάδης: Από την Στενήμαχο.Ο Θρακιώτης που διακρίθηκε και στην επιστήμη του και στην πολιτική.
Κώστας Δημητριάδης: Γλύπτης από την Στενήμαχο. Αξιόλογο έργο του "Ο δισκοβόλος" (που είναι τοποθετημένος στη Ν. Υόρκη).
Αλέξανδρος Στ. Καραθοδωρής: διακεκριμένος διπλωμάτης, Υφυπουργός εξωτερικών το 1871 και από το 1874 έως το 1876 πρεσβευτής της Τουρκίας στη Ρώμη. Διετέλεσε ακόμη διοικητής της τουρκοκρατούμενης Κρήτης.
Κωνσταντίνος Στ. Καραθεοδωρής: Έλληνας διεθνούς φήμης διαπρεπής μαθηματικός, συνεργάτης του Αινστάιν. με καταγωγή από τη Βύσσα Έβρου.
Κοσμάς Μυρτίλος Αποστολίδης: Γεννήθηκε στη Φιλιππούπολη το 1869. διδάκτωρ φιλοσοφίας, ιστορικός με μεγάλη προσφορά και συγγραφικό έργο.
Λάμπρος Ενυάλης: Γεννήθηκε στη Φιλιππούπολη το 1848. διπλωμάτης με τεράστια προσφορά στον Μακεδονικό Αγώνα.
Κων/νος Κουρτίδης: γεννήθηκε το 1870 στην Αδριανούπολη και υπήρξε δάσκαλος, ιατρός, πολιτευτής και ιστοριογράφος της Θράκης. Πολιτεύτηκε με το κόμμα των Φιλελευθέρων και εξελέγη Βουλευτής, ενώ διετέλεσε και Υπουργός Θράκης. Έγραφε ιστορία της Θράκης και ιστορικές και λαογραφικές μελέτες της Ανδριανούπολης και της Θράκης.
Οικουμενικός Πατριάρχης Κύριλλος ο ΣΤ' (ο Άγιος των Θρακών): Ο Κύριλλος, κατά κόσμον Κωνσταντίνος Σερμπετζόγλου, γεννήθηκε το 1775 στην Αδριανούπολη (Ανατ. Θράκης). Την Κυριακή του Θωμά του 1821, ο Κύριλλος συλλαμβάνεται, οδηγείται στην Μητρόπολη Αδριανούπολης και απαγχονίζεται. Το πτώμα του έμεινε κρεμασμένο επί 3 ημέρες και μετά ρίχτηκε στον Έβρο ποταμό, μαζί με άλλους 32. Το περισυνέλεξε με κίνδυνο της ζωής του και το έθαψε στο σπίτι του ο Χ. Αργυρίου και το 1829 τα ιερά οστά του Κύριλλυυ μεταφέρονται στο Μητροπολιτικό Ναό Αδριανουπόλεως. Με την πτώση της Αδριανούπολης στους Τούρκους (1922) τα ιερά κειμήλια και τα οστά του Πατριάρχου μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και πολλά από αυτά βρίσκονται στο μουσείο Μπενάκη και στο Βυζαντινό. Το 1933, με ενέργειες της η Π.Ο.Θ.Σ., ο Πατριάρχης Κύριλλος ο Στ' ανακηρύχθηκε ΑΓΙΟΣ και η μνήμη του τιμάται στις 18 Απριλίου.
Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης (Παπαδράκος): Θρυλικός οπλαρχηγός των αγώνων ενάντια στους Βουλγάρους κομιτατζήδες και των βαλκανικών αγώνων.
Σοφία Βέμπο: Ελληνίδα τραγουδίστρια και ηθοποιός, γεννημένη στην Καλλίπολη.
Θρακιώτες εθνικοί ευεργέτες τον 19ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα
Σαράντης Αρχιγένης: γεννήθηκε το 1808 στη γραφική κωμόπολη των Επιβατών της προποντίδος (Ανατ. Θράκη). Φοίτησε στη μεγάλη του Γένους Σχολή και στη συνέχεια στο Παρίσι όπου σπούδασε γιατρός, αναγορευόμενος διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής των Παρισίων. Όταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, διορίστηκε καθηγητής Παθολογίας και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο.. Ο Σαράντης Αρχιγένης, παράδειγμα φιλανθρωπίας, γενναιοδωρίας, επιστήμης και φιλοπατρίας, μπόρεσε να αφήσει αθάνατο το όνομα του, ιδρύοντας στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τους Επιβάτες, το "Αρχιγένειον Παρθεναγωγείον" (1857) στο οποίο νέες σπούδαζαν δασκάλες και διέδιδαν τα ελληνικά γράμματα σ' όλη τη Θράκη, αλλά και στη Μ. Ασία, στον Πόντο, στα νησιά του Αιγαίου μέχρι και την Αίγυπτο. Το 1867 ίδρυσε, προς τιμήν της αγαπημένης του συζύγου, το "Ελένειον Εκπαιδευτήριον" στο οποίο νέοι σπούδαζαν δάσκαλοι και στη συνέχεια το 1873 το "Αρχιγένειον Νηπιαγωγείον" και το "Αρχιγένειον Ορφανοτροφείον" στα οποία διατρέφονταν και σπούδαζαν παιδιά ορφανά. Ο Σαράντης Αρχιγένης με τη ζωή και το έργο του θεωρείται ένας από τους μεγάλους ευεργέτες του Έθνους.
Γεώργιος Ζαρίφης: γεννήθηκε το 1806 στο Μέγα ρεύμα της Κωνσταντινούπολης από πατέρα έμπορο από την Φιλιππούπολη της Αν Ρωμυλίας. Ο Ζαρίφης πίστευε ιδιαίτερα στην πολιτιστική ακτινοβολία του υπόδουλου ελληνισμού, γι αυτό η μεγάλη του αγάπη και ο κύριος στόχος των ευεργεσιών του ήταν η Παιδεία. Βοήθησε λοιπόν να ιδρυθεί στο Φανάρι η Μεγάλη του Γένους Σχολή, για να αποτελέσει τη διάδοχο του περίφημου Βυζαντινού Πανεπιστημίου, του Πανδιδακτηρίου. Δικά του έργα ήταν επίσης τα νηπιαγωγεία της Προύσας και των Θεραπειών. Και το μεγάλο του έργο, τέλος, ήταν τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία της Φιλιππούπολης (1876), που αποτέλεσαν το φάρο της ελληνικής παιδείας στη βόρεια Θράκη και την Ζαρίφειον Ακαδημία Αλεξανδρούπολης.
Γρηγόριος Μαρασλής:, ο πανελληνίως γνωστός ευεργέτης για τα έργα φιλανθρωπίας και πνευματικής προόδου που χάρισε στο έθνος, γεννήθηκε το 1831 στην Οδησσό, από πατέρα Φιλιππουπολίτη και μητέρα Κωνσταντινουπολίτισσα. Βοήθησε αποφασιστικά με τις πλούσιες συνδρομές του στην ίδρυση πολυάριθμων εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων που είναι: Μαράσλειος Σχολή Φιλιππούπολης και Φαναριού, Μαράσλειο Διδασκαλείο Αθήνας (η σημερινή Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία, στην πλαγιά του Λυκαβητού), εμπορική Ακαδημία (επί της λεωφόρου Κηφισίας) και τέλος η "Μαράσλειος Βιβλιοθήκη" που είναι μια σειρά από εκλεκτά και επιστημονικά βιβλία. Το έργο του υπήρξε τεράστιο και δίκαια κατατάσσεται στους μεγάλους ευεργέτες του Έθνους.
Αδελφοί Ξενοκράτη: οι αδελφοί Κωνσταντίνος, Αθανάσιος και Πασχάλης Ξενοκράτης γεννήθηκαν στο Σαμάκοβο της περιθέρειας Σαράντα Εκκλησιών της Αν. Θράκης. Μέλη της Φιλικής Εταιρείας, πήραν μέρος στις μάχες του Δραγατσανίου και του Σκουλενίου. Η μόνη σωζόμενη σήμερα στολή ιερολοχίτη που φυλάσσεται στο Εθνολογικό Μουσείο Αθηνών είναι του Κων/νου Ξενοκράτη. Διέθεσαν όλη την περιουσία τους στην ανέγερση ιδρυμάτων όπως, το Ξενοκράτειο Νοσοκομείο στο Βουκουρέστι για τον εκεί πολυπληθή ελληνισμό, το Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο στο Μεσσολόγι, ελληνικά σχολεία και εκκλησίες στην περιοχή της γεννέτειράς τους.
Αντώνιος Λεονταρίδης: Γεννήθηκε στη Μαρώνεια της Δυτικής Θράκης. Οι περισσότεροι απόγονοί του διαμένουν σήμερα στην Αλεξανδρούπολη. Με δαπένες του έγινε η Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αλεξανδρούπολης, την μεγαλοπρεπή εκκλησία του Αγ. Νικολάου και την Μητρόπολη Αλεξανδρούπολης, πλήθος δημοτικών σχολείων, και με διαθήκη διέθεσε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του σε αγαθοεργούς σκοπούς.
Ευγένιος Ευγενίδης: Έλληνας εφοπλιστής και μεγάλος Ευεργέτης γεννημένος στο Σουφλί (κατ’ άλλους στο Διδυμότειχο) (1882-1954). Ο Ευγένιος Ευγενίδης στην αρχή διεύθυνε την σουηδική εταιρεία "Χομ Λάιν", φθάνοντας κατά την τελευταία δεκαετία του βίου του να έχει αναπτύξει και να διευθύνει όλες τις σουηδικές ναυτιλιακές γραμμές στη Μεσόγειο αναλαμβάνοντας πλέον και ο ίδιος πλοιοκτήτης.
Τον Δεκέμβριο του 1953 υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο δια της οποίας διέθεσε το υπ΄ αυτού υπερωκεάνειο "Ατλάντικ" στη γραμμή Πειραιά-Νέα Υόρκη σε επαφές με πολλούς σημαντικούς επιστήμονες της εποχής από τις οποίες επαφές και κατέληξε στη δημιουργία του γνωστού Ιδρύματος Ευγενίδου με την μεγάλη προσφορά και την έκδοση σειράς τεχνικών βιβλίων (τα γνωστά με τα βυσσινί πλαστικοποιημένα εξώφυλλα) που μόρφωσαν χιλιάδες μαθητές και σπουδαστές των κατώτερων, μέσων και ανώτερων τεχνικών σχολών και των σχολών Ε.Ν, επίκαιρα και χρήσιμα μέχρι και σήμερα.
Γεώργιος Ζαρίφης
Κωνσταντίνος Καραθοδωρή
Ο μεγάλος μαθηματικός
(1873-1950)
Στο επόμενο: Η μουσική γεννήθηκε στη Θράκη.