Η Θρακιώτικη λύρα είναι  η παλαιότερη λύρα του ελλαδικού και γενικά του Βαλκανικού χώρου. Παιζόταν σε ολόκληρη την παλιά βυζαντινή Θράκη. Είναι  αχλαδόσχημη,  τρίχορδη, με χορδές εντέρινες και κράτησε την αρχαϊκή της μορφήενώ παραλλαγές της εξελίχθηκαν σε διαφορετικού τύπου λύρας, όπως πολίτικη, μακεδονίτικη και γκαντούλκα (βουλγάρικη). Είναι το όργανο που από παράδοση μαζί με το νταούλι συνοδεύει το χορό των Αναστενάρηδων. Είναι, θα έλεγε κανείς το ιερό όργανό τους. Το άκουσμά της τους συγκινεί ιδιαίτερα, όπως εξ άλλου και κάθε άνθρωπο με παραδοσιακά ακούσματα. Για τον λόγο αυτό σήμερα υπάρχουν Θρακιώτες λυράρηδες, σχεδόν, μόνο σε μέρη όπου γίνονται τα Αναστενάρια και διάσπαρτα στον βόρειο νομό Έβρου.
Η Θρακιώτικη λύρα κατασκευάζεται από μονοκόμματο ξύλο (συνήθως μουριά ή καρυδιά). Αποτελείται από το ηχείο, το χέρι ή λαιμό και  το κεφάλι, όπου είναι περασμένα από πίσω προς τα μπρος τα κλειδιά δηλαδή τα κουρντιστήρια που λέγονται και τσουβιά. Οι χορδές ή χόρδες είναι από έντερο, ενώ το καπάκι του ηχείου είναι από τσάμι (πεύκο).
Το κούρντισμα της λύρας της Θράκης είναι το ακόλουθο: λα, ρε, σολ. η μεσαία χορδή, που είναι η χαμηλότερη σχηματίζει με τις δύο ακραίες χορδές διάστημα  5ης καθαρής.
Το δοξάρι της λύρας διατηρεί ακόμη μπορεί να πει κανείς μια από τις πρώτες φάσεις της ιστορικής εξέλιξης του τόξου  εγχόρδων οργάνων.  Οι τρίχες του δοξαριού από αλογοουρά είναι χαλαρά περασμένες και τεντώνονται κατά το παίξιμο με τα δάκτυλα του δεξιού χεριού. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι και το παίξιμο της λύρας. Τα δάκτυλα του αριστερού χεριού δεν πιέζουν από πάνω τη χορδή, όπως π.χ. στο βιολί ή στη λύρα του Πόντου, αλλά από τα πλάγια με τα νύχια. Επίσης άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι μαζί με τη χορδή όπου παίζεται η μελωδία, το δοξάρι δονεί ταυτόχρονα και τη μεσαία χαμηλότερη χορδή που ηχεί σαν ισοκράτης, δημιουργώντας έτσι την πιο απλή μορφή πολυφωνίας που συνήθως συναντάμε στην δημοτική και Βυζαντινή μουσική μας παράδοση. Ο τρόπος παιξίματος, οι χορδές από έντερο, η συγχορδία, δίνουν ένα χρώμα ήχου στη λύρα της Θράκης που δίνει την αίσθηση του «καρβουδίσματος».
Δυστυχώς σήμερα υπάρχουν λίγοι Θρακιώτες λυράρηδες, όμως τα τελευταία χρόνια, νέα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον και έτσι εμφανίζονται νέοι λυράρηδες και υπάρχει ελπίδα ότι το θαυμάσιο αυτό άκουσμα δεν θα λείψει από την παράδοσή μας.

Χοροί της Θράκης
Όπως είπαμε πολύ μεγάλη είναι η ποικιλία των ρυθμών και των χορών της Θράκης. Ας τους δούμε κατ’ αλφαβητική τάξη:
ΚΟΙΝΟΙ ΧΟΡΟΙ ΘΡΑΚΗΣ
Ζωναράδικος, Μπαΐντούσκα ή Τραμπανιστός στις τρεις, Συρτός 2/4, Συγκαθιστός 8/8 ή Μάντρα. Συγκάθισμα ή Συγκαθιάρ(ι)κο, Συρτός σε ρυθμό 7/8
ΧΟΡΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Χασάπικος Πολίτικος ή Μακελάρικος, Αντικρυστός ή Καρσιλαμάς ,Συρτός Αντικρυστός ή Ανατολίτικος ή Συρτός Καρσιλαμάς, συρτός Συλληβριανός, συρτός Πολίτικος, Ζεϊμπέκικος ή Απτάλικος, , Γκαγκαούζικος,  
ΧΟΡΟΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ Ή ΒΟΡΕΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ
Καστρινός, Τριπόδης-Ποδαράκι-Ζερβοδέξιος-Τρουπκανίτσα, Τσέστο(ς), Καριώτικος, Κοκκονίτικος,  Στις τρεις η Τρία, Λα(γ)ίσιος ή Λα(γ)ίτικος, Πώς το τρίβουν το πιπέρι Ζερβός, Σφαρλί, Τραμπανιστός, (Μ)πογτάνο, Μελίσσω, Χορός Ένα, Ντολζάτα ή Ντοροζάτο, Χορός Έξι, Κατοπτός,  Παλικαρίσιος, Τσιγκίστρα , Ίσιος,  Ζίγκλο Ιντζικίτικο ή Κιουπεκλιώτικο,  Κουκίτσα,  Στουγιάννω Καραγκιόζα , Τα 40 τα τσακνάκια, Τροΐρω, Τρεμουλιστός, Κυνηγητός ή Σαρανταδυάρι, Αντικρυστός ή Καρσιλαμάς, Καλλινίτικος ή Κανελιάτικος , Αράπικος ή χορός του μαχαιριού
Άσπρο γαρίφαλο,  Γκάιντα,  Σούστα,  Πηδηχτός ή Παλικάρια μου,  ξυσιρτός, , Σαΐτες, Χορός της πυροβασίας, αναστενάρικοι χοροί ή σκοποί.
ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
Μαντιλάτος,  Κουσευτός,  Σουφλιουτούδα,  Γιάγνη μ' Γιαννάκη μ'  Ντάχτιρτι 210 Αραδιαστείτε στο χο(υ)ρό, Λεν ήρθ' Μαής κι Άνοιξη,  Της Παπαδιάς τα παραθύρια
Κρίμα μανάμ' που μ' έκανες,  Αντάμαν παλικάρι ή Παππίσιος, Γίκνα,  Κουτσός, Τριπάτης,  Σούστα,  Λα(γ)ίσιος,  Του Μαμά τα παλικάρια,  Βαρύ χασάπικο ή χασαπιά. Ζωναράδικος Μεταξάδων, Μαραντόι.

Θεωρείται σημαντικό να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά σε δύο χορούς της Θράκης.
Συρτός χορός
Ο Συρτός χορός είναι από τους παλιότερους ελληνικούς χορούς, καθόσον είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Διατηρήθηκε στα χρόνια του Βυζαντίου κι έφθασε ως τις μέρες μας, θεωρείται δε σαν εθνικός χορός των Θρακών μα και όλης της Ελλάδας.
Ο Συρτός ξεκίνησε από τη Θράκη όπως συμφωνεί η πλειοψηφία των λαογράφων, εθνολόγων και άλλων μελετητών και στη συνέχεια διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα, και τη Βαλκανική όπου χορεύεται με διάφορες παραλλαγές και ιδιωματισμούς στα βήματα, την κίνηση τη ρυθμική αγωγή κ.λ.π.
Το ότι ο συρτός έχει Θρακιώτικη καταγωγή αποδεικνύεται από δύο κλασσικούς σκοπούς που συνοδεύουν το συρτό χορό. Τον συρτό πολίτικο και τον Συλιβριανό.
Ακόμη από το γεγονός ότι σε κανένα άλλο διαμέρισμα στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοια μεγάλη   ποικιλία συρτού χορού. Έτσι στη Θράκη έχουμε ακόμη: τον συρτό συγκαθιστό, το συρτό χασάπικο που είναι Βορειοθρακιώτικος χορός, το συρτό ίσκιο ή ίσιο, τον ξέσυρτο κ.λ.π.
Είπαμε ότι από την Θράκη ο συρτός χορός διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Έτσι έχουμε τον Καλαματιανό που επίσης χορεύεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, ο στρωτός Πωγωνήσιος στην Ήπειρο σεμνός και ταπεινός κ.λ.π.
Όταν ο συρτός χορός κινηθεί από τα δεξιά προς τα αριστερά ο λαός τον ονομάζει Ζερβό χορό. Τέτοιος χορός χορεύεται στον Πόντο, τα Δωδεκάνησα, στην Θράκη βέβαια που λέγεται και «σα πίσω».

Ο ζεϊμπέκικος χορός και οι Ζεϊμπέκοι
Οι περισσότερες από τις παρατηρήσεις, απόψεις και σημειώσεις Ελλήνων, Τούρκων και Ευρωπαίων λαογράφων, Εθνολόγων και ερευνητών έχουν αποφανθεί ότι η φυλετική, γλωσσική και πολιτιστική συγγένεια των Θρακών και των κατοίκων της Μικρασιατικής Φρυγίας είναι άμεση.
Πρώτος ο Ηρόδοτος μιλεί για τη συγγένεια των Θρακών με τους Φρύγες. Τα λεγόμενά του προσείλκυσαν την προσοχή των γλωσσολόγων που κατέληξαν στο συμπέρασμα της μεγάλης συγγένειας της Θρακικής γλώσσας προς την Φρυγική. «Η Θρακική γλώσσα είναι αυτή αύτη η πανάρχαιος Θρακοφυγική» όπως έγραψαν ο λαογράφος Π. Παπαχριστοδούλου και ο καθηγητής Κοσμάς Μυρτίλος Αποστολίδης.
Η Φρυγία είναι η περιοχή της Δυτικής Μ. Ασίας από την Προύσα μέχρι το Αιδίνιο (οι Αρχαίες Τράλλεις). Είναι η περιοχή όπου κυρίως έζησαν και έδρασαν οι Ζεϊμπέκοι.
Οι Ζεϊμπέκοι είναι Θράκες που πέρασαν στη Μ. Ασία (Φρυγία) εξισλαμίστηκαν αλλά κράτησαν τις παραδόσεις, τα έθιμα και τον τρόπο ζωής τους.
Οι βαθμοί της ζεϊμπέκικης ιεραρχίας: ο κατώτερος το κιζάνι, ο μεσαίος ο Ζεϊμπέκης και ο ανώτερος ο Εφές.
Μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν ότι οι Ζεϊμπέκοι είναι Θρακικής καταγωγής είναι και οι:  Ρίτσαρντ Σάντλερ, Μεχμέτ Ντογκάν (βασικό Μεγάλο Τουρκικό Λεξικό), ο  Χαμντί Μπέης διευθυντής του αυτοκρατορικού Μουσείου της Κωνσταντινούπολης, ο Γάλλος περιηγητής Γκουινέτ, ο επίσης Γάλλος περιηγητής Τεξιέρ, ο λαογράφος Ιωάννης Χλωρός, ο Ηλίας Πετρόπουλος, ο Τζων Βείνογλου, ο Πολυχρόνης Ενεπικίδης, ο Γ. Σκαλιέρης, ο Γιάννης Τσαρούχης που ασχολήθηκε πάρα πολύ με τον Ζεϊμπέκικο χορό, το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, το Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ηλίου, Η εγκυκλοπαίδεια Υδρία, η Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια κ.λ.π.
Οι Ζεϊμπέκηδες ήταν ιδιαίτερα φιλικοί με τους Έλληνες οι οποίοι στην κυριολεξία τους λάτρεψαν ένας δε από αυτούς ο Τσακιτζής Μεχμέτ, Εφές του Αϊδινίου, έγινε στην κυριολεξία θρύλος και τραγουδήθηκε με πάθος.
Ο Ζεϊμπέκικος χορός δεν είναι ανατολίτικος, είναι χορός Θρακικός (Τσαρούχης). Είναι χορός της ζωής, πανανθρώπινος. Εξαίρει τον ανδρισμό, την ανδροπρέπεια και την ανδρεία.

Πηγές –βοηθήματα
1.    Ίδρυμα μελετών Χερσονήσου του Αίμου: Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας
2.    Θωμάς Κοροβίνης: Οι Ζεϊμπέκοι της Μ. Ασίας.