.
 Στις αρχές του εικοστού αιώνα υπηρέτησε ως διευθυντής του σημαντικότερου κυπριακού εκπαιδευτηρίου, του Παγκύπριου Γυμνασίου ο Θρακιώτης Λέανδρος Πανδάκης.
Χρυσός κρίκος στις σχέσεις Κύπρου με την Θράκη αποτελεί η διδασκαλία στο Παγκύπριο Γυμνάσιο του μεγάλου έλληνα λαογράφου Στίλπωνα Κυριακίδη. Γεννημένος στην Κομοτηνή το 1887, αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Σερρών, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και υπηρέτησε από το 1911 μέχρι το 1914 στο Παγκύπριο Γυμνάσιο. Ανακλήθηκε στην Αθήνα όπου το 1914 διορίστηκε συντάκτης στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας και στη συνέχεια διευθυντής του Λαογραφικού Αρχείου. Από το 1926 λάμπρυνε με τη διδασκαλία του στην έδρα της λαογραφίας το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η θητεία του στην Κύπρο του έδωσε την ευκαιρία να μελετήσει τη γλώσσα, τα έθιμα και το λαϊκό πολιτισμό της Κύπρου.
Το ενωτικό κίνημα θα κυριαρχήσει στο νησί για χρόνια πολλά. Οι Κύπριοι ξεσηκώθηκαν το 1931 και το 1955-59 ζητώντας Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Στις τοπικές εφημερίδες της εποχής εκείνης των πόλεων της Θράκης μπορεί να δει κανείς την ζέση και την συγκίνηση με την οποία οι κάτοικοι τους αγκάλιασαν τον κυπριακό αγώνα.
“Η Ξάνθη δια τον αγώνα των Κυπρίων” και αναφέρει:
“Το εργατοϋπαλληλικό Κέντρον Ξάνθης δια τηλεγραφήματος προς την Εθνικήν Αντιπροσωπείαν Κύπρου χαιρετίζει μετά συγκινήσεως την άφιξιν της εις Θεσσαλονίκην, εύχεται ταχείαν την ένωσιν της νήσου μετά της μητρός Ελλάδος και δηλοί ότι θα αγωνισθή δια την πλήρη επιτυχία του αναληφθέντος έργου.
Επίσης η Ένωσις Μηχανικών – Μηχανοδηγών Βιομηχανίας – Γεωργίας Ξάνθης απέστειλε τηλεγράφημα προς την κυπριακήν αντιπροσωπείαν υπό το ανωτέρω πνεύμα”.
Το δεύτερο δημοσίευμα από την ίδια εφημερίδα του 1950 έχει τίτλο “Οι καπνοπαραγωγοί του Νέστου παρά το πλευρό των Κυπρίων” και μας πληροφορεί ότι:
“Το Διοικητικόν Συμβούλιον του Συλλόγου Καπνοπαραγωγών και Γεωργων Νέστου διά του ψηφίσματος του εκφράζει την συμπάθειαν προς ους υποδούλους αδελφούς Κυπρίους , εύχεται όπως ευοδωθή ο απελευθερωτικός αγών της ελληνικής μεγαλονήσου και δηλοί αδελφικήν συμπαράστασιν εις τον τίμιον, δίκαιον, ιερόν και εθνικόν αγώνα αυτών”.
Λίγο αργότερα ο ένοπλος αγώνας των Κυπρίων για την ένωση με την Ελλάδα συνεπήρε και τον λαό της Θράκης όπως και όλους τους άλλους Έλληνες. Απόηχος εκείνης της συγκίνησης οι δρόμοι με τα ονόματα Κυπρίων αγωνιστών στις πόλεις της Θράκης. Κυπρίων ηρώων, Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου οι κεντρικοί δρόμοι της Ξάνθης θυμίζουν την απαράμιλλη θυσία των Κυπρίων ηρώων που ανέβαιναν στην αγχόνη ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και ζητωκραυγάζοντας για την ένωση με την Ελλάδα. Ο Μιχαλάκης Καραολής, είκοσι δύο χρονών, από το Παλαιοχώρι Λευκωσίας και ο εικοσιτριάχρονος Ανδρέας Δημητρίου από τον Άγιο Μάμα Λεμεσού εκτελέστηκαν στις 10 Μαΐου 1956 με απαγχονισμό στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να παραδώσουν τις σωρούς των στους γονείς για ταφή. Τους έθαψαν στο περιφραγμένο χώρο των φυλακών που από τότε ονομάστηκε Φυλακισμένα Μνήματα. Ο Καραολής συνελήφθη σε ενέδρα ενώ ανέβαινε στο βουνό να ενωθεί με την αντάρτικη ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου . Από την φυλακή έγραφε στους φίλους του:

Τα ελληνόπουλα δεν ξέρουν
μόνο πως πρέπει να ζουν.
Ξέρουν και πώς να πεθαίνουν
Kαι πως την πατρίδα να τιμούν.
Οι νέες δοκιμασίες των Κυπρίων , η συμφορά της εισβολής και της κατοχής βρήκαν δημόσια συμπαράσταση και αρωγή από τον θρακιώτικο λαό, που γνώρισε όμοιες εθνικές δοκιμασίες και θυσίες. Φωτεινός φάρος σε μελανές ενέργειες Ελλήνων στρατιωτικών το 1974, παραμένει ο ηρωισμός του πλωτάρχη του πολεμικού ναυτικού Ελευθερίου Χανδρινού από την Κομοτηνή. Ήταν κυβερνήτης του αρματαγωγού Λέσβος, που το απόγευμα της 19ης Ιουλίου 1974 είχε παραλάβει από το λιμάνι της Αμμοχώστου τους αναχωρούντες οπλίτες της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου. Την αυγή πληροφορήθηκε από τον ασύρματο την έναρξη της τουρκικής εισβολής στις ακτές της Κερύνειας. Έπλεε στα νερά της Πάφου. Έστρεψε το καράβι προς τις κυπριακές ακτές, αποβίβασε τη δύναμη της ΕΛΔΥΚ , ενώ με τα πυροβόλα του πλοίου κτύπησε τη δύναμη των Τουρκοκυπρίων της Πάφου που προσπαθούσε να δημιουργήσει στρατιωτικό θύλακα στη νοτιοδυτική Κύπρο. Στις αρχές του 1998 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Εφέδρων Καταδρομέων Πάφου, έγιναν τα αποκαλυπτήρια τιμητικής.
Τη συγκίνηση για την Κύπρο κατέγραψαν στο έργο τους πολλοί λογοτέχνες. Ένας από αυτούς, ένας αυτοδίδακτος ποιητής από τη Θράκη, ο Άγγελος Φουκαράς, σ’ ένα ποίημα με τίτλο «Προορισμός» συγχρονίζει το πλου του καραβιού της Κερύνειας και του αρματαγωγού «Λέσβος».

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ
Καράβι φορτωμένο με πίστη και καρδιά
ανδρώσαμε να πάμε στου ηλίου τα νησιά
μα μπόρα καταιγίδα φουρτούνα στα μισά
μας σπάζει τα κατάρτια μας σπάζει τα κουπιά.
Αδιάφοροι για τούτο φωνάξαμε σκληρά:
«κι αν σπάσαν τα κατάρτια
κι αν σπάσαν τα κουπιά
μας μείνανε τα χέρια
μας μείνανε τα κορμιά».
Γαλήνεψε λίγο η θάλασσα κι αργά
Κινήσαμε τραβώντας τα χέρια για κουπιά.
Μα μπόρα καταιγίδα φουρτούνα στ’ ανοιχτά
μας βρήκε στο ταξίδι ολόιδια ξανά.
Αδιάφοροι και πάλι φωνάξαμε σκληρά:
«κι αν σπάσουνε τα χέρια
κι αν σπάσουν τα κορμιά
θα φθάση η ψυχή μας
στου ηλίου τα νησιά».

Γιώργος Γεωργής
Ξάνθη 19 Μαρτίου 1999

Σημείωση: αποσπάσματα από την ομιλία αυτή παρουσιάστηκε και σε ειδικό ένθετο στο περιοδικό ΤΕΛΕΙΑ&ΠΑΥΛΑ (Μάρτιος 1999 – τεύχος 6.)
Πηγή: www.e-istoria.com

Επιμέλεια κειμένου: Κώστας Πινέλης

Τον Ιούλιο όμως του 1974 γράφεται το αποκορύφωμα της ιστορικής αυτής σχέσης, όταν οι μαχητές της Κύπρου, οι Έλληνες καταδρομείς χάνουν της ζωή τους. Αναμεσά τους οι καταγόμενοι από το νομό Έβρου Χριστόδουλος Δοιτσίδης από την Καρωτή Διδυμοτείχου και Χρήστος Χατζόπουλος από το Ελαφοχώρι Διδυμπτείχου.  Για την ηρωική αυτή θυσία ανεγέρθηκε προς τιμήν τους μνημείο στη Λευκωσία και στη Σούδα,...