Χάρη σε αυτά, το κράτος διοικήθηκε, επεκτάθηκε διεξάγοντας πολέμους και μέσω των πολέμων απέκτησε πλούτη και νέους εξισλαμισμένους πληθυσμούς. Που έβρισκε ο Σουλτάνος τα παιδιά των χριστιανών και πως τα ενσωμάτωνε στις υπηρεσίες του;
Τα παιδιά κυρίως προέρχονταν από αντίπαλους χριστιανικούς λαούς. Οι πόλεμοι, οι λαφυραγωγικές επιδρομές και οι πειρατικές επιχειρήσεις των Οθωμανών εξασφάλιζαν πλούσια λεία σε θησαυρούς και σε σκλάβους μεταξύ αυτών και σε παιδιά. O Σουλτάνος κατακρατούσε το ένα πέμπτο από αυτά ως νόμιμο δικαίωμα επί της πολεμικής λείας (pencik). Τα υπόλοιπα τέσσερα πέμπτα των σκλάβων ήταν ο μισθός των στρατιωτών. Οι στρατιώτες πουλούσαν τα αιχμάλωτα παιδιά στα σκλαβοπάζαρα. Από τα σκλαβοπάζαρα ένα μέρος πάλι κατέληγε στον σουλτάνο, ως δώρο από τους πασάδες. Επίσης ως δώρα έφθαναν στην Κωνσταντινούπολη αιχμάλωτα παιδιά που έστελναν υποτελείς και σύμμαχοι του σουλτάνου. Όλα αυτά τα παιδιά πήγαιναν κατευθείαν στα παλάτια για εκπαίδευση.
Υπήρχαν όμως και παιδιά που τα απήγαγε ο σουλτάνος από τους δικούς του υπηκόους. Αυτήν την απαγωγή οι Έλληνες την ονομάζουμε παιδομάζωμα. Οι τούρκοι το λένε ευγενικά devşirme (μάζεμα, συγκομιδή) σαν να πρόκειται για αγροτικά προϊόντα. Στα κείμενα αναφέρεται και ως πιασμός παιδίων, ως δεκατισμός των παίδων και ως γιανιτσαρομάζωμα. Αν και ήταν λιγότερα σε αριθμό από τα παιδιά που προέρχονταν από αιχμαλωσία, το παιδομάζωμα άφησε ένα ισχυρό αποτύπωμα στο εθνικό μας υποσυνείδητο. Δεν αφορούσε όμως μόνο τους Έλληνες αλλά όλους τους χριστιανούς της αυτοκρατορίας.
Το παιδομάζωμα άρχισε πιθανότατα περί το 1330/31 επι Ορχάν, όταν οι Οθωμανοί βρισκόντουσαν ακόμη στην βορειοδυτική Μικρά Ασία. Το τελευταίο γνωστό παιδομάζωμα αναφέρεται ότι έγινε στην Νάουσα το 1705. Επομένως αυτή η πρακτική, που ήταν μορφή φορολογίας αίματος, είχε διάρκεια ζωής μεγαλύτερη από 3.5 αιώνες.
Το παιδομάζωμα αφορούσε μόνο αγόρια και όχι κορίτσια. Κυρίως παιδιά της υπαίθρου και σπανιότερα των πόλεων. Κυρίως χριστιανούς και σπανίως εβραίους. Ποτέ Αρμένιους. Αφορούσε μουσουλμάνους μόνο στα χρόνια της Οθωμανικής παρακμής. Η ηλικία των αγοριών που στρατολογούσαν κυμαίνονταν από 4 έως 20 έτη. Συνήθως ανάμεσα στα 12 και 18 έτη. Το παιδομάζωμα δεν γινόταν σε σταθερές ημερομηνίες και τόπους. Την συχνότητα, την γεωγραφική έκταση του παιδομαζώματος, την ηλικία και τον αριθμό τών απαχθέντων την καθόριζαν οι εκάστοτε ανάγκες της αυτοκρατορίας. Πχ στην Αθήνα έγινε παιδομάζωμα τα έτη 1543, 1547, 1553, 1557, 1560 ,1566. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι οι τούρκοι άρπαζαν ένα σταθερό ποσοστό παιδιών από κάθε οικογένεια, αυτό όμως ούτε επαληθεύεται ούτε όμως και αποκλείεται με βεβαιότητα. «Να μην πάρεις παιδιά από ραγιάδες που δεν έχουν πολλά. Εάν έχουν πολλά να πάρεις το ένα».
Σε κάθε επιχείρηση μάζευαν 1000-12000 παιδιά αλλά δεν ξέρουμε λεπτομερώς πότε, πού και πόσες φορές οργανώθηκε κάθε φορά παιδομάζωμα. Κατά συνέπεια είναι δύσκολο για τους ιστορικούς να υπολογίσουν πόσα παιδιά άρπαξαν συνολικά οι Οθωμανοί από τους χριστιανούς κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Τα αρχεία δεν έχουν αποκαλύψει μέχρι σήμερα τα μυστικά τους και όσοι αναφέρουν αριθμούς το κάνουν χωρίς τεκμήρια.
Η διαδικασία είναι άριστα οργανωμένη. Η απόφαση για παιδομάζωμα λαμβάνεται, στο αυτοκρατορικό συμβούλιο (divan) από τον ίδιο τον σουλτάνο. Ο σουλτάνος ενημερώνει με φιρμάνι τις αρχές των περιοχών που θα γίνει το παιδομάζωμα, τον τρόπο που θα γίνει, τον αριθμό των παιδιών και διορίζει τους υπευθύνους για την εκτέλεση της εντολής. Ο υπεύθυνος αξιωματικός καταφθάνει στην επαρχία προορισμού, συνοδευόμενος από γενίτσαρους και με την βοήθεια των τοπικών αρχών και του τοπικού μουσουλμάνου ιεροδίκη, ορίζουν τον τόπο συγκεντρώσεως των παιδιών. Η διαδικασία είναι σκληρή και δεν σηκώνει αντιρρήσεις. Όποιος αρνείται να παραδώσει το παιδί του πεθαίνει στην κρεμάλα. Οι χριστιανοί πρόκριτοι και οι ιερείς οφείλουν να παρουσιάσουν τα μητρώα βαπτίσεως που κατέχουν, για την ενημέρωση των οποίων είναι οι ίδιοι προσωπικά υπεύθυνοι. Τα παιδιά έρχονται συνοδευόμενα από τους γονείς τους. Ο απεσταλμένος του σουλτάνου ξεχωρίζει τα παιδιά που ανταποκρίνονται στην ηλικία που αποφασίστηκε. Εξετάζονται από γιατρούς και επιλέγονται τα πιο εύρωστα, τα πιο όμορφα και τα πιο υγιή. Αποκλείονται τα παιδιά που είναι κοντά, ψηλά, φαλακρά, ορφανά καθώς και τα μοναχοπαίδια και τα παντρεμένα. Τα ξυρίζουν το κεφάλι και τα ντύνουν με ειδικές στολές, οι οποίες έχουν ειδικά μεταφερθεί από την Κωνσταντινούπολη. Η νέα εμφάνιση αποθαρρύνει κάθε ιδέα για δραπέτευση. Τα ξεριζωμένα από τις οικογένειες τους παιδιά, διαγράφονται από τα φορολογικά κατάστιχα του τόπου καταγωγής, καταγράφονται σε διπλές καταστάσεις και πεζοπορώντας μεταφέρονται σε μικρές ομάδες στην Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς επιβαρύνονται για την ‘’αγορά’’ της στολής, για το ξύρισμα και για τα έξοδα διατροφής του παιδιού και των συνοδών αξιωματικών κατά το ταξίδι (θυμίζει τους εβραίους που πλήρωναν το εισιτήριο του τραίνου για την μεταφορά τους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως). Ο υπεύθυνος κάθε ομάδος κρατά ένα αντίγραφο. Το δεύτερο το κρατά ο απεσταλμένος του σουλτάνου για να ελέγξει την παραλαβή της ‘’συγκομιδής’’ κατά την άφιξη τους στην Κωνσταντινούπολη.
Το παιδομάζωμα ήταν ένας θεσμός υψίστης σημασίας για τους Οθωμανούς και προσέφερε παιδιά στον Σουλτάνο ως αποκλειστική ιδιοκτησία. Στην πρωτεύουσα τα παραλαμβάνει ο Αγάς των γενίτσαρων και αμέσως γίνεται η διαλογή είτε από τον ίδιο τον σουλτάνο είτε από τον πρωθυπουργό (vezir-I azam). Εκεί τα παιδιά χωρίζονται σε τρεις ομάδες
Α) Τα ομορφότερα και τα εμφανώς εξυπνότερα εγκλείονταν σε ειδικά σχολεία που βρίσκονται μέσα στα διάφορα σουλτανικά παλάτια. Εκεί βρίσκονται και άλλα χριστιανόπουλα που προέρχονται από δώρα στον σουλτάνο και από λεία πολέμου. Η εθνική τους προέλευση είναι ποικίλη. Πρόκειται για Έλληνες, Αλβανούς, Σλάβους, Βουλγάρους, κεντροευρωπαίους, Ρώσους κλπ. Εκεί εκπαιδεύονται για 2-8 χρόνια. Τα αποκόπτουν από κάθε αναφορά στο οικογενειακό τους παρελθόν. Γίνεται περιτομή και μύηση στο ισλάμ. Μαθαίνουν να μιλούν τουρκικά και να γράφουν και να διαβάζουν οθωμανικά. Εκπαιδεύονται στρατιωτικά και κυρίως τους εμφυσούν απόλυτη υπακοή στον Σουλτάνο.
Μετά το πέρας της εκπαιδεύσεως γίνεται νέα επιλογή και συγκεντρώνουν τα πλέον ικανά στο κυρίως ανάκτορο, στην Κωνσταντινούπολη (Yeni Saray και μετά Top Kapi) όπου αποτελούν τα ιτς ογλαν ( iç oğlan) δηλαδή αγόρια του εσωτερικού των ανάκτορων. Στην Ελλάδα μάς έμεινε από τότε η λέξη τσογλάνι, σαν βρισιά. Στο παλάτι συνεχίζουν την εκπαίδευση τους. Αποκομμένοι από τον έξω κόσμο και υπό την επιτήρηση του σουλτάνου υποβάλλονται σε σκληρή πειθαρχία με απάνθρωπη αυστηρότητα. Στόχος είναι η απόκτηση ικανοτήτων και η μέχρι θανάτου αφοσίωση στον Σουλτάνο. Πρόκειται για το καλύτερο και σπουδαιότερο σχολείο της αυτοκρατορίας. Από εκεί βγαίνει η αφρόκρεμα της διοικητικής μηχανής και της στρατιωτικής ηγεσίας. Από εκεί προέρχονται και οι περισσότεροι πρωθυπουργοί (μεγάλοι βεζίρηδες). Από το 1453 έως 1579 83 % των μεγάλων βεζίρηδων ήταν χριστιανοί που προέρχονται από την παιδοαρπαγή. Οι μωαμεθανοί ήξεραν αυτό που δεν εννοούμε να καταλάβουμε οι σύγχρονοι νεοέλληνες. Ότι χωρίς σωστή εκπαίδευση και χωρίς ελίτ δεν κυβερνάται καμία χώρα.
Β) Όσα παιδιά φαινόταν λίγο χαμηλότερου επιπέδου, τα έστελναν στα μέγαρα των μεγάλων αξιωματούχων όπου, μετά από κατάλληλη εκπαίδευση, αναλάμβαναν θέσεις στην διοίκηση και τον στρατό.
Γ) Τα υπόλοιπα παιδιά, αυτά που φαίνονται λιγότερο προικισμένα, τα στέλνουν κοντά σε τούρκους αγρότες για να μάθουν την τουρκική γλώσσα, για να διδαχθούν το ισλάμ και για να σκληραγωγηθούν εργαζόμενα. Η εκπαίδευση τους είναι απάνθρωπη και η ζωή τους είναι γεμάτη στερήσεις. Μετά από 2-8 χρόνια στην ύπαιθρο, τα μαζεύουν στην Κωνσταντινούπολη και τα εκπαιδεύουν στρατιωτικά στις μονάδες των ατζεμί ογλάν (acemî oğlan) = αρχάριος, άμαθος (στα ελληνικά χρησιμοποιούμε την λέξη ατζαμής).
Από αυτούς του αρχαρίους κάποιοι απασχολούνται σε υπηρεσίες των ανακτόρων (φύλαξη, καθαριότητα, φροντίδα κήπων), στις μεταφορές, σε ταχυδρομικές υπηρεσίες, σε οίκους αξιωματούχων και σε δημόσιες κατασκευές. Σημειωτέον ότι πρόκειται για ταλαντούχα παιδιά και όχι για ατζαμήδες. Πχ όλα τα τζαμιά της Κωνσταντινουπόλεως είναι έργα αρχιτεκτόνων που ανήκουν στους ατζεμί ογλάν οι οποίοι προέρχονται από την παιδοαρπαγή. Ο πιο γνωστός σε μάς είναι ο Σινάν αγά, ο σημαντικότερος Οθωμανός αρχιτέκτονας, που κατασκεύασε το τζαμί Σουλειμανίγιε στην Πόλη και το Σελιμγιέ στην Αδριανούπολη.
Οι περισσότεροι όμως από τους αρχαρίους προορίζονται να επανδρώσουν τις μονάδες των γενιτσάρων (yeniçeri)= νέος στρατιώτης. Οι γενίτσαροι ήταν πολεμιστές, ήταν άγαμοι και ανήκαν στο θρησκευτικό τάγμα των Μπεκτασήδων. Αριθμούσαν περί τις 12000 την εποχή της αλώσεως και έφθασαν τους 140000 την εποχή της ελληνικής επαναστάσεως Ήταν ο πιο αξιόμαχος τακτικός ευρωπαϊκός στρατός της μεσαιωνικής Ευρώπης, ήταν το πιο επίλεκτο τμήμα του οθωμανικού στρατού και είχε τους πιο αφοσιωμένους προς τον σουλτάνο στρατιώτες. Με την διακοπή του παιδομαζώματος το σώμα των γενίτσαρων εκτουρκίστηκε και εκφυλίστηκε. Η διάλυσή του συνέπεσε, το 1826, με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρουπόλεως που ήταν ο πρώτος σταθμός των Ελλήνων προς την ελευθερία.
Τα θύματα της παιδοαρπαγής χάνοντας την θρησκεία τους και την εθνική τους ταυτότητα εξισλαμίζονταν. Χάνοντας τους γονείς τους αποκτούσαν νέο πάτερα, τον Σουλτάνο. Χάνοντας την οικογένεια τους έβρισκαν νέα οικογένεια στα θρησκευτικά τάγματα και στην νέα θρησκεία. Χάνοντας την γλώσσα τους εκτουρκίζονταν. Με την σκληρή εκπαίδευση γίνονταν καρτερικοί και ικανοί να αντιμετωπίσουν κάθε ταλαιπωρία. Με τον φανατισμό του νεοφώτιστου έγιναν οι ενθουσιώδεις και πειθαρχημένοι στρατιώτες που επέκτειναν την αυτοκρατορία στα πέρατα της οικουμένης.
Στην οθωμανική αυτοκρατορία παρατηρήθηκε, για μοναδική φορά στην ιστορία, το φαινόμενο κατά το οποίο ο φόρος αίματος των κατακτημένων λαών (αλλοεθνών και αλλοθρήσκων), τροφοδοτούσε και ανανέωνε την δύναμη των κατακτητών. Όμως αυτό που για τους Οθωμανούς ήταν η βασικότερη πηγή της δυνάμεως τους, για τους ραγιάδες ήταν μια επώδυνη αιμορραγία. Μία μεγάλης διάρκειας και εκτάσεως γενοκτονία.
Ανάθεμά σε βασιλιά και τρις αναθεμά σε, με το κακό οπού΄καμες, με το κακό που κάνεις. Στέλνεις, τραβάς τους γέροντες, τους πρώτους, τους παπάδες, να μάσεις παιδομάζωμα, να κάμεις γενιτσάρους. Κλαίν’ οι μανάδες τα παιδιά κι οι αδελφές τ’ αδέλφια, κλαίγω κι εγώ και καίγομαι, κι όσο να ζω θα κλαίγω.
Πηγή: Γούναρης Αναστάσιος. Ιστορία του παιδομαζώματος κατά την τουρκοκρατία. Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων. Αθήνα 2010