Η λέξη Ιστορία, εκτός από τη γνωστή ετυμολογική της ερμηνεία, που συνδέεται με το αρχαίο ρήμα «οίδα», που σημαίνει γνωρίζω, έχει κι εκείνη που αναφέρει ο Πλάτων στον «Κρατύλο», όπου γράφει ότι η Ιστορία ως λέξη παραπέμπει στο ρήμα «ίστημι + τον ρουν», δηλαδή το γεγονός που σταματά τη ροή.

Η ιστορία των Ελλήνων του Πόντου έχει όλα εκείνα τα στοιχεία, που όχι μόνον σταμάτησαν, αλλά κι άλλαξαν τον ρου των γεγονότων. Είναι η συνέχεια της ιστορίας των Ιώνων, του Βυζαντίου, της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, των Κομνηνών, των Υψηλαντών, μέχρι που ήρθε η γενοκτονία και ο ξεριζωμός από τον Μικρασιατικό Πόντο, ύστερα από τρισχιλιετή παρουσία στην εκεί πατρώα γη.

 

Η ποντιακή διάλεκτος αποκομμένη από τη μητροπολιτική Ελλάδα κράτησε πολλές λέξεις της αρχαίας ελληνικής και διαφοροποιήθηκε από την κοινή νεοελληνική. Οι λέξεις αυτές, όχι μόνον κοσμούν την ποντιακή, αλλά ζουν κι ανασαίνουν μέσα σ’ αυτήν, αφού υπάρχουν ζωντανές στο λεξιλόγιό της.

 

Η εκπαίδευση στον Πόντο οριοθετείται επίσημα από το 1682, όταν ιδρύθηκε το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας από το Σεβαστό Κυμινίτη. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, την εποχή που στη μητροπολιτική Ελλάδα όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά», στον Πόντο η ελληνική παιδεία άνθιζε. Κολλέγια, σχολές, εκκλησιές και μοναστήρια με πλούσιες βιβλιοθήκες αποθησαύρισαν όλα την ελληνική γραμματεία, όπως κι ένα σωρό από αρχαία και βυζαντινά χειρόγραφα. Να θυμηθούμε ότι στη μονή της Παναγίας Σουμελά, το έτος 1873, ανακαλύφθηκε το πρώτο χειρόγραφο του έπους του Διγενή Ακρίτα.

 

Τα σχολεία όλων των βαθμίδων που λειτουργούσαν στον Πόντο, πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ξεπερνούσαν τα 1.000. Ανάλογος ήταν κι ο αριθμός των μαθητών την αντίστοιχη εποχή που έφθανε τους 60.000. Κάθε ελληνική κοινότητα που αριθμούσε πάνω από 10 οικογένειες διατηρούσε σχολείο.

 

Το γεγονός ότι ο αρχιμανδρίτης Άνθιμος Παπαδόπουλος διετέλεσε διευθυντής του «Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών», καθώς και συγγραφέας του «Ιστορικού Λεξικού της Ποντικής Διαλέκτου», όπως και της «Ιστορικής Γραμματικής της Ποντικής Διαλέκτου», φανερώνει το υψηλό επίπεδο μόρφωσης στον Πόντο.

 

Κάθε λέξη της ποντιακής είναι μία ψηφίδα στην ιστορική μας ταυτότητα. Ακόμη και η καθημερινή λέξη «παρακάθ’» έλκει την καταγωγή της από το αρχαίο ρήμα «παρακάθημι». Αυτήν την διάλεκτο έχουμε χρέος να την κρατήσουμε ζωντανή, ξεκινώντας πρώτα και κύρια μέσα από τους Συλλόγους μας, για να μην ξεχαστεί.

 

Επειδή κάθε λέξη όπως και το κάθε έθιμο που χάνεται είναι μια πολιτισμική απώλεια, πρέπει να οριστεί «έτος καταγραφής» της ιστορικής μνήμης. Ο κάθε σύλλογος να συλλέξει στοιχεία που αναφέρονται στην περιοχή προέλευσης των κατοίκων του από τον Πόντο ή τον Καύκασο και να καταγράψει ό,τι σχετίζεται με την παράδοση της περιοχής αυτής. 

 

Έτσι θα δημιουργηθεί μια «βάση δεδομένων» που θα αξιοποιηθεί ιστορικά και γλωσσικά. Να ζητηθεί από το Υπουργείο Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης στο μάθημα των Νέων Ελληνικών να ενταχθεί ενότητα που θα περιλαμβάνει ένα κείμενο από κάθε νεοελληνική διάλεκτο.(Ποντιακή, Καππαδοκική, Τσακώνικη και την Κάτω Ιταλική). Έτσι θα νιώθουν οι μαθητές περήφανοι για τη γλωσσική καταγωγή τους.