Στα πλαίσια της προληπτικής ιατρικής εκπονούνται ενημερωτικά προγράμματα που μέσω μηνυμάτων υγείας προσπαθούν να πείσουν τους ανθρώπους να αλλάξουν μια συμπεριφορά, με απώτερο στόχο να αποτρέψουν την εμφάνιση μίας ασθένειας η να περιορίσουν ένα πρόβλημα υγείας.
Για να είναι ένα μήνυμα υγείας αποτελεσματικό θα πρέπει 1) να είναι απλό 2) να είναι εύκολο στην εφαρμογή του 3) να είναι κατανοητό το κοινωνικό όφελος από την εφαρμογή του, άρα να είναι εύκολα αποδεκτό από την κοινωνία 4) να εκπορεύεται από ένα άτομο ή από έναν φορέα που να εμπνέει εμπιστοσύνη 5) να μην έχει αρνητικές επιπτώσεις στα οικονομικά των ανθρώπων 6) να μην ανατρέπει θρησκευτικές βεβαιότητες και 7) να υποστηρίζεται από το κράτος. Εάν δεν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις, τα μηνύματα υγείας μπορεί να μην επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Α) Η πολιομυελίτιδα είναι μια κατάρα για τα βρέφη και τα παιδιά. Όσα δεν σκοτώνει τα αφήνει παράλυτα για όλη τους την ζωή. Τον Αύγουστο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε την εξάλειψη της πολιομυελίτιδος από την Αφρικανική ήπειρο ( France24 25/8/20). Συντονίστηκαν οι διεθνείς οργανισμοί με τις αφρικανικές κυβερνήσεις, έπεισαν τον πληθυσμό για την αναγκαιότητα και αποτελεσματικότητα του εμβολίου, εμβολίασαν όλα τα παιδιά και η πολιομυελίτιδα εξαφανίστηκε από την Αφρικανική ήπειρο. Το μήνυμα υγείας ήταν απλό και κατανοητό και η κοινωνία ανταποκρινόμενη δέχθηκε να εμβολιάσει τα παιδιά της. Το εγχείρημα ήταν επιτυχές. Αντιθέτως, στο Πακιστάν οι γονείς εναντιώνονται στον εμβολιασμό. Οι θρησκευτικοί λειτουργοί έχουν πείσει τον πληθυσμό ότι οι άπιστοι δυτικοί έχουν ενσωματώσει χοιρινό κρέας στο εμβόλιο(!) για να μολύνουν (θρησκευτικά) τους πιστούς μουσουλμάνους. Ο εμβολιασμός πυροδότησε θρησκευτικές υστερίες με αποτέλεσμα τα κέντρα εμβολιασμού κατά της πολιομυελίτιδος να φυλάσσονται από την αστυνομία. Σε ένα από αυτά επιτέθηκαν τρομοκράτες ισλαμιστές και σκότωσαν τους φρουρούς τους. Ο θρησκευτικός φανατισμός συνάντησε ‘’ψεκασμένους’’ πολίτες και εξουδετέρωσε το μήνυμα. Το μήνυμα απαξιώθηκε, η κοινωνία δεν ανταποκρίθηκε, η προσπάθεια απέτυχε. Στο Πακιστάν εκατοντάδες παιδιά είναι καταδικασμένα στο να πεθάνουν ή να μείνουν ανάπηρα από την αρρώστια.
Β) Το τσιγάρο βλάπτει σοβαρά την υγεία και των καπνιστών και των ‘’καπνιζομένων’’. Το γνωρίζουν οι πάντες. Το αντικαπνιστικό μήνυμα απευθύνεται σε αυτούς που δεν καπνίζουν, για να μην το δοκιμάσουν απευθύνεται και σε αυτούς που καπνίζουν, για να το σταματήσουν. Σχετικές συστάσεις, νουθεσίες και απαγορεύσεις ισχύουν στην Ελλάδα από το 1978. Τότε έγινε η πρώτη αντικαπνιστική εκστρατεία στην χώρα μας. Το αντικαπνιστικό μήνυμα είναι απλό. Το τσιγάρο βλάπτει σοβαρά την υγεία. Όμως το τσιγάρο (που είναι ναρκωτικό) κρατά την κοινωνία διχασμένη σε ‘’καπνο- εξαρτημένους’’ και ‘’τσιγαρομάχους’’. Αυτός ο διχασμός μεταξύ των πολιτών προκαλεί αντιπαραθέσεις που ακυρώνουν το αντικαπνιστικό μήνυμα. Γι’ αυτόν το λόγο χρειάζεται και η βοήθεια της πολιτείας. Χωρίς αυστηρή εφαρμογή των αντικαπνιστικών διατάξεων δεν θα είναι ορατό κανένα όφελος στην υγεία των πολίτων στο άμεσο μέλλον. Οι καπνιστές θα συνεχίσουν να αντιστέκονται και θα έχουν πρόθυμους συμμάχους όσους γιατρούς συνεχίζουν ακόμη να καπνίζουν.
Γ) Κάθε χρόνο οι δερματολόγοι διοργανώνουν ημέρα αφιερωμένη στο μελάνωμα. Το μελάνωμα είναι μια μορφή καρκίνου που προκαλείται από την έκθεση του δέρματος στον ήλιο. Το μήνυμα προτρέπει ενήλικες και παιδιά να αποφεύγουν τον ήλιο και να χρησιμοποιούν αντιηλιακά για να αποτρέψουν τον κίνδυνο αναπτύξεως μελανώματος. Το μήνυμα δεν προκαλεί αντιπαραθέσεις ούτε αντιπαλότητες όπως στην περίπτωση του τσιγάρου. Στην θεωρία κανείς δεν αμφισβητεί τον κίνδυνο της ηλιακής ακτινοβολίας. Στην πράξη όμως σιωπηρά οι περισσότεροι τον αγνοούμε. Αυτό αποδεικνύουν τα χιλιάδες ανθρώπινα κορμιά που λιάζονται στις παραλίες τα καλοκαίρια. Οι περισσότεροι εξακολουθούν να θεωρούν ότι το μαύρισμα είναι ένα απαραίτητο στοιχείο ομορφιάς για κάθε μοντέρνο άνθρωπο. Οπότε το μήνυμα εξακολουθεί να μην επηρεάζει τους αποδέκτες.
Δ) Στην επιδημία του κορονοιου το μήνυμα είναι απλό: Για να μην προσβληθείτε από τον ιό θα πρέπει να ‘’κρατάτε αποστάσεις, να φοράτε μάσκα, να πλένετε τα χέρια’’. Το επαναλαμβάνουν ακούραστα οι λοιμωξιολόγοι, το υπενθυμίζει ο πρωθυπουργός σε κάθε του διάγγελμα, το επαναλαμβάνει και η πολιτική προστασία με τηλεοπτικά μηνύματα. Η υποχρεωτική χρήση μάσκας προκάλεσε αντιδράσεις και ορισμένες ομάδες πολιτών επαναστατούν, αποφεύγοντας να την χρησιμοποιούν. Η κοινωνία δεν πείθεται για την αναγκαιότητα της και γι’ αυτό δεν συμμορφώνεται. Επομένως το μήνυμα για την ανάγκη χρήσεως της μάσκας γίνεται ανίσχυρο. Είναι σίγουρο ότι και εάν δεν υπήρχε ο φόβος επιβολής προστίμου ελάχιστοι θα την φορούσαν.
Το μήνυμα υγείας εξασθενεί ακόμη περισσότερο όταν οι ίδιοι οι πολιτικοί, στην καθημερινή τους ζωή, το απαξιώνουν. Από την πρώτη Αυγούστου 2020 η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική και στις εκκλησίες. ‘’Στους χώρους θρησκευτικής λατρείας (κάθε είδους και κάθε νομικού, κανονικού και εν γένει θρησκευτικού καθεστώτος ναών και παρεκκλησιών, ευκτηρίων οίκων, τεμενών και συναγωγών), κάθε δόγματος και θρησκείας, ανεξαρτήτως μεγέθους και χωρητικότητάς τους, στο σύνολο της επικράτειας, επιβάλλεται η υποχρέωση χρήσης μη ιατρικής μάσκας. Το μέτρο ισχύει τόσο κατά την τέλεση λειτουργιών, λατρευτικών συνάξεων, ιεροπραξιών, μυστηρίων, κηδειών (και των σχετικών με αυτές θρησκευτικών λειτουργιών και λοιπών ιεροπραξιών και ταφικών εκδηλώσεων) και κάθε είδους θρησκευτικών τελετών, όσο και κατά την προσέλευση προσώπων για ατομική ή κατ' ιδίαν προσευχή’’. https:// www.lifo.gr/now/greece/291749/se-fek-i-apofasi-gia-ti-xrisi-maskas-oi-eksaireseis-ti-provlepetai-gia-tis-ekklisies
Στις πέντε Αυγούστου, παραμονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, παραβρέθηκαν στον ομώνυμο Μητροπολιτικό ναό του Κιλκίς οι τοπικές αρχές και πλήθος λαού. Φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο έδειχναν τους τοπικούς άρχοντες και τους παρευρισκόμενους πιστούς να εκκλησιάζονται χωρίς μάσκα, κατά παράβαση του ισχύοντος νόμου. Οι φωτογραφίες προκάλεσαν απορία, έκπληξη, χλευασμό και εν τέλει θυμό (δεν είναι απίθανο να έπαθαν σπασμούς όσοι πλήρωσαν πρόστιμα, τις προηγούμενες ημέρες, επειδή δεν φορούσαν μάσκα στα σούπερ μάρκετ).
Οι υπεύθυνοι του Ναού αδιαφόρησαν για την προστασία της υγείας των πιστών και δεν τους παρότρυναν να φορέσουν μάσκα. Οι παρευρισκόμενοι αστυνομικοί προσποιήθηκαν ότι δεν κατάλαβαν ότι παραβιάστηκε, προκλητικά, ο νόμος. Οι δε τοπικές αρχές, με επικεφαλής τον Δήμαρχο και τον Αντιπεριφεριάρχη, έδωσαν χείριστο παράδειγμα πολιτικής συμπεριφοράς, περιφρονώντας και την Υγεία και τον Νόμο. Πιθανότατα φοβήθηκαν την μήνιν των ιερέων, οι οποίοι από την αρχή της επιδημίας κρατούν χλιαρή στάση απέναντι στην χρήση μάσκας μέσα στις εκκλησίες.
Σε κάθε περίπτωση έστειλαν στους συμπολίτες μας ένα μήνυμα ανταρσίας έναντι του νόμου και έναντι της πολιτείας, την οποία οι ίδιοι εκπροσωπούν. Με το παράδειγμα τους, απαξίωσαν την προσπάθεια που κάνει το κράτος για να περιορίσει την επιδημία και έδωσαν νέα επιχειρήματα στους συνωμοσιολόγους. Το μήνυμα απόσταση - μάσκα- πλύσιμο εξαϋλώθηκε από αυτούς που θα έπρεπε να το υπηρετούν με συνέπεια.
Ο Ιατρικός Σύλλογος Κιλκίς ευλόγως αντέδρασε (ως όφειλε) και κατέκρινε το γεγονός με μια μεστή και μετριοπαθή ανακοίνωση. Παραδόξως η φιλόξενη αυτή εφημερίδα αντί να σχολιάσει την προκλητική συμπεριφορά των αρχόντων, έψεξε τον Ιατρικό Σύλλογο για την δήθεν αυστηρή του αντίδραση. Προφανώς η εφημερίδα ξέχασε ότι ο σχετικός νόμος ήταν ήδη εν ισχύ την ημέρα που γιόρταζε η εκκλησία μας.
Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποιοι από τους παρευρισκόμενους τοπικούς άρχοντες τιμωρήθηκαν με το προβλεπόμενο πρόστιμο για μη χρήση μάσκας. Η επιβολή προστίμου θα έστελνε στην κοινωνία ένα άλλου τύπου μήνυμα. Όχι μήνυμα για την προστασία της υγείας αλλά μήνυμα υπακοής στο Ελληνικό Σύνταγμα, στο άρθρο 4.1 του οποίου αναγράφεται ότι ‘’οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου’’.