Παρουσία προσκοπικών ομάδων καταγράφεται σε όλες τις μικρές και μεγάλες πόλεις της περιοχής με δυναμικότερη παρουσία στην Κωνσταντινούπολη (41 ομάδες), στην Σμύρνη (17 ομάδες), στο Κορδελιό (4 ομάδες), στο Αϊβαλί (3 ομάδες) κλπ
Ο προσκοπικός όρκος απαιτεί πίστη στο Θεό (ο καθένας στον δικό του θεό), πίστη στην πατρίδα (ο καθένας στην δική του πατρίδα) και αγάπη προς τον πλησίον. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι Ελληνικές κοινότητες και η εκκλησία αγκάλιασαν τους προσκόπους με ενθουσιασμό, καθότι με την παρουσία τους εξυπηρετούσαν και την εθνική και την θρησκευτική υπόθεση. Οι Έλληνες Μικρασιάτες πρόσκοποι, προσέφεραν βοηθητικές υπηρεσίες στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, γεγονός που ενοχλούσε τους Τούρκους, οι οποίοι τους αντιμετώπιζαν ως εχθρούς της δικής τους πατρίδας. Το Αϊδίνη, τα Σώκια και η Κάτω Παναγιά είναι τα μέρη όπου νεαροί πρόσκοποι και οι αρχηγοί τους, πλήρωσαν με την ζωή τους το γεγονός και μόνο ότι ήταν Έλληνες και πρόσκοποι.
Το Αϊδίνι είναι πόλις της Μικράς Ασίας που βρίσκεται 70 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Σμύρνης, σε μια εύφορη περιοχή που την ποτίζει ο Εύδωνας, που είναι παραπόταμος του Μαιάνδρου. Χτίστηκε στην θέση των αρχαίων Τράλλεων. Στα τουρκικά το όνομα της ήταν Αιντίν Γκιουζέλ Χισάρ δηλαδή το ωραίο κάστρο του Αιντίν. Ο δε Αιντίν ήταν εμίρης της περιοχής.
Ο Ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στην Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919. Δώδεκα ημέρες αργότερα κατέλαβε το Αιδίνι, με διοικητή τον αντισυνταγματάρχη Σχοινά. Η πόλη αριθμούσε 35000 χιλιάδες κατοίκους από τους οποίους οι 8000 ήταν Έλληνες. Η ευημερούσα ελληνική κοινότητα διέθετε σχολεία, εκκλησίες βιβλιοθήκη, μικρό νοσοκομείο και από τους πρώτους μήνες του 1919 τρεις ελληνικές προσκοπικές ομάδες με 100 περίπου παιδιά. Ο τοπικός τους έφορος λεγόταν Νίκος Αυγερίδης. Οι ομάδες αυτές δημιουργήθηκαν στις αρχές του 1919 ακολουθώντας την ταυτόχρονη εκπληκτική άνθηση του ελληνικού προσκοπισμού στην Μικρά Ασία και στην Θράκη. Βρισκόμαστε στο τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και στο τέλος των αυτοκρατοριών.
Στο Αϊδίνι έγιναν τρία λάθη. Το πρώτο αφορούσε την ασφάλεια. Οι Έλληνες στρατιώτες που απολάμβαναν τις περιποιήσεις της ελληνικής κοινότητος, αδιαφόρησαν για την άμυνα της πόλεως. Το δεύτερο λάθος έγινε ένα μήνα αργότερα. Στις 15 Ιουνίου 1919, τουρκικές δυνάμεις μεγέθους μεραρχίας επιτέθηκαν στην αφύλακτη πόλη με πυροβολικό και πολυβόλα. Ο Σχοινάς πανικόβλητος διέταξε την συγκέντρωση του στρατού εντός της πόλεως, όπου και εγκλωβίστηκε. Ο Ελληνικός στρατός δεχόταν πυρά και από τον τουρκικό στρατό που προέλαυνε από τα νότια και από τα σπίτια των τούρκων κάτοικων οι οποίοι διέθεταν κρυμμένο οπλισμό. Οι Τούρκοι κάτοικοι μόλις άκουσαν τις πρώτες ντουφεκιές, άνοιξαν τα παράθυρα των σπιτιών τους και αρχίσαν να πυροβολούν τους στρατιώτες πισώπλατα. Ακολούθησαν σκληρές οδομαχίες που κράτησαν μέχρι την 17/7. Τότε έγινε το τρίτο λάθος. Ο Σχοινάς αν και διέθετε επάρκεια τροφίμων και πολεμοφοδίων, δεν περίμενε να φθάσουν οι ελληνικές ενισχύσεις και εγκατέλειψε πανικόβλητος την πόλη. Τον ακολούθησαν 800 Έλληνες κάτοικοι. Μέσα σε συνθήκες μάχης, καταστροφής και πυρκαγιάς οι ένστολοι πρόσκοποι συμπεριφέρθηκαν με γενναιότητα. Βοηθούσαν τους στρατιώτες, ανακούφιζαν τους τραυματίες, έμπαιναν στα πυρπολημένα σπίτια για να σώσουν τους ανθρώπους. Θα μπορούσαν να διαφύγουν και να σωθούν, ακολουθώντας τους στρατιώτες στην εγκατάλειψη της πόλεως αλλά επέλεξαν να παραμείνουν στην πόλη για να συνδράμουν τους συμπολίτες τους.
Με την αποχώρηση των Ελλήνων στρατιωτών, Τούρκοι πολεμιστές με την συνεργασία ατάκτων (τσετών) καθώς και του τοπικού Οθωμανικού πληθυσμού, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τις Ελληνικές και Αρμενικές γειτονιές. Δεν χαρίστηκαν στους Έλληνες τους οποίους βασάνισαν, βίασαν και έσφαξαν ανηλεώς. Ο αρχηγός του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος Κ. Νίδερ αναφέρει ότι οι σφραγιάσθησαν περίπου 1000 Έλληνες , και έμειναν άστεγοι άλλοι 4500. Όταν, μετά από τρεις ημέρες θηριωδίας και φρίκης, επέστρεψε ο Ελληνικός Στρατός στην πόλη, ήταν ήδη αργά. Βρήκαν νεκρά διαμελισμένα σώματα και καμένα ερείπια και τα μη κατεστραμμένα σπίτια λεηλατημένα. Οι Τούρκοι βέβαια έχουν μια δική τους, διαφορετική, αντίθετη περιγραφή των γεγονότων. Ποια είναι η αλήθεια ας μας το πουν οι ιστορικοί. Σε αυτό το κείμενο μάς ενδιαφέρει ποια ήταν η τύχη των προσκόπων.
Το τι απέγιναν ο πρόσκοποι περιγράφεται στο βιβλίο της Διευθύνσεως Ιστορίας του στρατού: «όσοι εκ των προσκόπων δεν εφονεύθησαν ή δεν εσφάγησαν καθ’ ον χρόνον προσέφερον τας υπηρεσίας των, συνελήφθησαν και οδηγήθησαν έξωθι και ανατολικώς της πόλεως παρά τον Εύδωνα ποταμόν. Εκεί ο τοπικός έφορος καλείται να απαρνηθή τον Εθνισμόν του με αντάλλαγμα την ζωήν αυτού του ιδίου και των προσκόπων του. Η απάντησις ήτο ‘’ζήτω η Ελλάς’’. Επι τω ακούσματι αυτώ οι τσέται επετέθησαν με μανίαν και αγριότητα εξωρύξαντες τον ένα των οφθαλμών του, καθ’ ον χρόνον προσεκάλουν αυτόν εκ νέου να αξομώση. ‘’ Ζήτω η Ελλάς’’ ήτο η εκ νέου η απάντησις του ιδίου επαναληφθείσα στεντορεία τη φωνή υφ’ όλων των προσκόπων. Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται. Ο Ν. Αυγερίδης (τοπικός έφορος) τεμαχίζεται, ο Φιλοκτήτης Αργυράκης (αρχηγός 1η ομάδος) κυριολεκτικώς γδέρνεται. Ο Μίνως Βεϊνόγλου (αρχηγός 2ης ομάδος ) αποκεφαλίζεται. Όλοι οι άλλοι πρόσκοποι λογχίζονται και κατακρεουργούνται κατά τον πλέον και απάνθρωπον τρόπον…» Τριανταένα ήταν τα ηρωικά παιδιά. Γλύτωσε ένας, και αυτός κατακρεουργημένος, που τον πέρασαν για νεκρό και άλλοι δυο που τους έκοψαν την γλώσσα και τους εγκατέλειψαν.
Τα θύματα στο Αϊδίνη:1.Νικόλαος Αυγερίδης (Ιδρυτής και Τοπικός Έφορος.) 2. Επαμεινώντας Αναστασιάδης (μέλος Τοπικής Επιτροπής) 3. Μιχαήλ Τσοχατζής (μέλος Τ.Ε.) 4. Φιλοκτήτης Αργυράκης (Αρχηγός 1ης Ομάδος Προσκόπων) 5. Μίνως Βεϊνόγλου (Αρχηγός 2ης Ο.Π.) 6. Αιμίλιος Παπαδόπουλος (Αρχηγός 3ης Ο.Π.)και οι πρόσκοποι: 7. Ιωάννης Αβραάμ 8. Κωνσταντίνος Ανδρεάδης 9. Ηρακλής Αντωνίου 10. Δήμος Αραδούλης 11. Γεώργιος Θεοδώρου 12. Βασίλειος Ιωάννου 13. Γεώργιος Ιωάννου 14. Χρυσόστομος Κανάτας 15. Γεώργιος Καραγιαννόπουλος16. Δήμος Καραμαούνας 17. Δημήτριος Κουγιουμτζής 18. Κυριάκος Μανθόπουλος 19. Εμμανουήλ Μαρινάκης 20. Ευδόκιμος Μιναρεδζόγλου 21. Θεοδόσιος Μιναρεδζόγλου 22. Νικόλαος Μιναρεδζόγλου 23. Γεώργιος Νικητόπουλος 24. Κωνσταντίνος Νομικός 25. Γεώργιος Παναγής 26. Γεώργιος Παπαδάκης 27. Δημήτριος Πρωτοψάλτης 28. Πλάτων Σαμιωτάκης 29. Δημοσθένης Σακελλαρίδης 30. Μάνθος Τσοχατζής 31. Ευστάθιος Χριστοδούλου
Ανάλογη εγκληματική συμπεριφορά επέδειξαν οι Τούρκοι 3 χρόνια αργότερα στα Σώκια. Τα Σώκια είναι πόλη που βρίσκεται στην περιοχή της Σμύρνης κοντά στο Αϊδίνιο. Τότε είχε 8000 Έλληνες κατοίκους. Η περιοχή βρισκόταν από τον Μάιο 1919 μέχρι τον Απρίλιο 1922 υπό Ιταλική διοίκηση. Αυτό δεν απαγόρευε στους Έλληνες από το να καλλιεργούν το εθνικό φρόνημα μέσα από τις δράσεις των συλλόγων τους. Το 1919 ιδρύθηκε και προσκοπική ομάδα της οποίας τα μέλη εκπαιδευόντουσαν σε δεξιότητες ώστε να είναι χρήσιμοι στον Ελληνικό στρατό, στην άφιξη του οποίου προσδοκούσαν. Την Μεγάλη Παρασκευή του 1921, Τούρκοι συνέλαβαν (με την ανοχή της Ιταλικής διοικήσεως) επιφανείς ομογενείς καθώς και τα μέλη της προσκοπικής ομάδος. Συνολικά 78 άτομα. Τους κράτησαν επί 13 μήνες φυλακισμένους με την κατηγορία του προδότη της πατρίδος. Ένας από τους προσκόπους δεν άντεξε τις κακουχίες και πέθανε κατά της διάρκεια της φυλακίσεως. Η περιοχή βρέθηκε υπό Ελληνική κυριαρχία από τις 9 Απριλίου 1922 έως τις 23 Αυγούστου 1922. Στις 8 Απριλίου 2022, παραμονή της αφίξεως τού Ελληνικού Στρατού στην πόλη και ενώ οι φυλακισμένοι περίμεναν να απελευθερωθούν, οι Τούρκοι τούς παρέδωσαν στους τσέτες. «Εκεί μας καθίζουν, ξεχωρίζουν όλους τους προσκόπους και επιλέγουν αρκετούς Έλληνες υπηκόους που τους εκτελούν. Εμάς τους υπολοίπους μας προωθούν στο εσωτερικό, ενώ στην φρικτή διαδρομή μας, εκτελούν όσους δεν μπορούσαν να περπατήσουν γρήγορα και τους δυσκόλευαν με την βραδυπορία τους». Αυτά διηγείται ο Πάτροκλος Οικονομίδης που είναι ένας από τους ελάχιστους διασωθέντες προσκόπους.
Τα θύματα στα Σώκια: 1. Χρήστος Χριστίδης (Αρχηγός) και οι πρόσκοποι 2. Γιώργος Βενέτος 3. Βασίλειος Γεωργιάδης 4.Δημήτριος Καραμηνάς 5. Θρασύβουλος Καραμηνάς 6. Δημήτριος Μελάς 7. Ευστράτιος Ματθαίου 8. Ιωάννης Στολίδης 9. Γεώργιος Σαβράκης 10. Βασίλειος Χαραλάμπους 11. Γεώργιος Χαραλάμπους 12. Γεώργιος Χατζημιχαήλ 13. Κωνσταντίνος Χειμωνίδης.
Η Κάτω Παναγιά είναι κωμόπολη που βρίσκεται απέναντι από την Χίο με 7500 κατοίκους. Εκεί ιδρύθηκε τον Μάιο του 1919 προσκοπική ομάδα με 42 παιδιά. Τον Αύγουστο του 1922 Τσέτες τρομοκρατούσαν την περιοχή λεηλατώντας, σφάζοντας και καίγοντας τα πάντα στο πέρασμα τους. Οι τσέτες συνέλαβαν τους ιερείς, τον δάσκαλο και τους προσκόπους της πόλεως. Τους σκότωσαν αφού πρώτα τους βασάνισαν.
Οι Ελληνικές και ξένες εφημερίδες της εποχής έκανα αναφορά στα εγκλήματα του Αϊδινίου. Σε έγκλημα αναφέρθηκε και ο ιδρυτής του παγκόσμιου προσκοπισμού Μπάιντεν Πάουελ. Στην μνήμη των θυμάτων έγιναν μνημόσυνα και ανεγέρθηκαν μνημεία σε διάφορες πόλεις της Ελλάδος (Νέα Σμύρνη, Μυτιλήνη, Νίκαια, Νέα Ιωνία Βόλου). Στην δε Κυλλήνη Ηλείας, τα ονόματα τεσσάρων από τους δολοφονημένους προσκόπους της Κάτω Παναγιάς αναγράφονται στο μνημείο που έστησαν οι συμπολίτες τους στην νέα πατρίδα: Κώστας Θεοφανίδης, Αθανάσιος Καμπάνης, Κυριάκος Μιχαλού, Δημήτριος Οικονομίδης.
Ο διαμελισμός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η δημιουργία νέων κρατών που ακολουθησε, έγινε με βιαιότητα και αιματοχυσίες. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι θύματα του φανατισμού των ενηλίκων θα ήταν και τα παιδιά; Και ποιος θα μπορούσε να πιστέψει ότι ανάλογα φαινόμενα συνεχίζουν να προκαλούνται και στην εποχή μας από πολιτισμένες υποτίθεται χώρες;
Πηγή: Νικόλαος Παραδείσης, Ο προσκοπισμός στις αλησμόνητες πατρίδες 1919-1922. Εκδόσεις Μικρός Ρωμηός Αθήνα 2000.