Οι ηλικιωμένοι, άνδρες και γυναίκες, που έχουν την ατυχία να ζούν κάτω από τέτοιες συνθήκες, υποφέρουν κατά την άποψη ειδικών επιστημόνων, από διαταραχή του ύπνου, άγχος, αγωνία, φόβο, μοναξιά, απομόνωση, ανασφάλεια και έλλειψη κατανόησης, συμπόνοιας και αγάπης. Αυτές βέβαια είναι μόνο μερικές από τις επιπτώσεις της κακοποίησης ηλικιωμένων, σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε στο πρόσφατο παρελθόν η Υπηρεσία Υγείας στην Ιρλανδία,. Δυστυχώς, όπως λέγει και ένας από τους αρχαίους επτά σοφούς, ο Βίος ο Πριηνεύς (625 – 540 π.Χ.): «Το γήρας όρμον είναι των κακών», δηλαδή τα γηρατειά είναι λιμάνι, όπου αράζουν όλες οι συμφορές.

Η καθιέρωση Παγκόσμιας Ημέρας για το γήρας
Κατά τη ΜΚΟ – Γραμμή Ζωής η 15η Ιουνίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της κακοποίησης των Ηλικιωμένων, με σκοπό να ευαισθητοποιηθεί το παγκόσμιο κοινό, όσον αφορά στην κακομεταχείριση, που υφίστανται οι ηλικιωμένοι, ακόμη και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, από ανθρώπους της ίδιας της οικογένειάς τους ή από ανθρώπους που έχουν αναλάβει την ευθύνη για τη φροντίδα τους. Η κακομεταχείριση ηλικιωμένων ατόμων αναγνωρίζεται με τον καιρό όλο και πιο πολύ ως μείζον κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο είναι πολύ πιθανόν να αυξηθεί περαιτέρω στην Ευρώπη, δεδομένης της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού των κρατών – μελών. Η έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) τον Ιούλιο του 2011 έφερε στο φως, ότι κάθε χρόνο τέσσερα εκατομμύρια, ήτοι 2,7% του συνόλου των ατόμων άνω των 60 ετών βιώνουν σωματική κακοποίηση, το 19,4% (29 εκατομμύρια) βιώνουν ψυχολογική κακοποίηση, το 3,8% (6 εκατομμύρια) βιώνουν οικονομική εκμετάλλευση και τέλος το 0,7% (ένα εκατομμύριο) βιώνουν σεξουαλική κακοποίηση (WHO). Αίσχος! Που είναι ο πολιτισμός μας;

Ανθρωποκτονίες ηλικιωμένων
Κατά την WHO η κακομεταχείριση ατόμων τρίτης και τέταρτης ηλικίας οδηγεί σε κατ’ εκτίμηση 2.500 (30%) ετησίως ανθρωποκτονίες. Απ’ αυτές οι περισσότερες διαπράττονται από τα μέλη της οικογένειας του θύματος. Οι πληροφορίες είναι δυστυχώς περιορισμένες, επειδή δεν υπάρχουν οι απαραίτητες βάσεις δεδομένων κρατικών φορέων των χωρών της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας. Το μέγεθος του προβλήματος έγινε φανερό κατά τις τελευταίες δεκαετίες και αυτό μόνο από ερευνητικές μελέτες στον γενικό πληθυσμό της Ευρώπης (WHO 2008).

Τι γίνεται στην Ελλάδα με τους ηλικιωμένους
Όσον αφορά την Ελλάδα, πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη δεδομένων για το μέγεθος του προβλήματος. Τα σχετικά δεδομένα είναι εξαιρετικά περιορισμένα, επειδή δεν υφίσταται, δυστυχώς καμία εθνική πολιτική συστηματικής καταγραφής των περιστατικών κακομεταχείρισης ηλικιωμένων.
Σύμφωνα με μια έρευνα του ABUEL για τη διετία 2008-2010, στην Ελλάδα οι ηλικιωμένοι – θύματα κακοποίησης ήταν 126.111 άτομα. Αυτά τα περιστατικά αναλύονται ως εξής: α) 13,2% ψυχολογική κακοποίηση, β) 3,5% σωματική κακοποίηση, αν αυτό το ποσοστό το 4,7% ήσαν80-84 ετών, γ) 3,2% οικονομική εκμετάλλευση, από τους οποίους το 7,9% ήσαν 80-84 ετών, δ) 1,5% σεξουαλική κακοποίηση εκ των οποίων το 2,3% ήσαν γυναίκες, ε) 3,1% εγκατάλειψη από τους οποίους το 8,9% ήσαν 80-84 ετών και στ) 1,1% τραυματισμοί. Εδώ ας σημειωθεί ότι η «Εθνική Γραμμή SOS» στον πρώτο χρόνο λειτουργιας της (12-4-2011 – 30-4-2012) δέχθηκε 88 κλήσεις για καταγγελίες κακοποίηση ηλικιωμένων.
Οι κακοποιούμενοι στις ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ηλικιωμένοι είναι κυρίως γυναίκες και για την ακρίβεια στους 3 οι 2 είναι γυναίκες, από τις οποίες το 1/3 υποφέρει από τη νόσο του Αλτσαχάϊμερ ή από άνοια. Κατά τον ΠΟΥ, εκτός από το ρόλο και την ηλικία αναφέρεται και η κοινωνική απομόνωση δηλαδή η έλλειψη κοινωνικού υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η ύπαρξη φυσικής ή γνωστικής δυσλειτουργίας, όπως η άνοια, η εξάρτηση από αυτόν που ανέλαβε την φροντίδα κ.ά. Η κακομεταχείριση των ηλικιωμένων εκδηλώνεται κατά την ΠΟΥ ως σωματική βία, ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση, οικονομική εκμετάλλευση, παραμέληση ή παράλειψη φροντίδας, σεξουαλική κακοποίηση κ.ά., ενώ περιστατικά κακομεταχείρισης, που έχουν σημειωθεί παγκοσμίως είναι τραυματισμοί, αφυδάτωση, πλημμελής εφαρμογή θεραπευτικής αγωγής και άλλα.

Η κρατική κακοποίηση των ηλικιωμένων
Υπάρχει κακοποίηση των ηλικιωμένων, που προέρχεται από το Κρατικό Σύστημα. Πρόκειται για την κακομεταχείριση τω ηλικιωμένων την προερχόμενη από το ίδιο το κράτος. Αυτό γίνεται δια μέσου της μειώσεως των συντάξεων, της έλλειψης διευκόλυνσης της πρόσβασης σε υπηρεσίας κ.λπ. Η πιο φανερή μορφή κακοποίηση είναι η άσκηση σωματικής βίας, όπως είναι το χτύπημα, το χαστούκισμα, οι κλωτσιές, το σπρώξιμο και τα όμοια, «ως ουκ έστιν αριθμός». Αυτό λοιπόν είναι το «Κράτος Πρόνοιας;», όχι βέβαια! Το κράτος έχει λόγο υπάρξεως για τον πολίτη και υπέρ του πολίτη ασχέτως γένους και ηλικίας. Επί τέλους, που είναι ο πολιτισμός μας; Μήπως, ενώ ισχυριζόμαστε ότι έχουμε πολιτισμό και τάχα είμαστε πολιτισμένοι άνθρωποι, συμβαίνει στην πράξη το αντίθετο; Μήπως είμαστε ακόμη βάρβαροι;

Άλλες περιπτώσεις κακοποίησης ηλικιωμένων
Οι περιπτώσεις κακοποίησης δυστυχών ηλικιωμένων είναι πολυάριθμες. Αναφερόμαστε σε μερικές, ως παράδειγμα:
α) Η ψυχολογική κακομεταχείριση ηλικιωμένων εκδηλώνεται με τη βίαιη και οργίλη συμπεριφορά των φροντιστών τους, η οποία συμπεριλαμβάνει απειλές, ταπεινώσεις, λεκτικό βασάνισμα, φωνασκίες, αγριεμένο πρόσωπο, απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, λοιδορίες κ.ο.κ., πράγματα που αναγκάζουν τους καημένους τους γέρους (και των δύο φύλων) να κλείνονται στον εαυτό τους και να υποφέρουν ένα σιωπηλό μαρτύριο.
β) Η καταχρηστική και ασεβής χρήση των οικονομιών (χρημάτων) και της περιουσίας των ηλικιωμένων είναι ακόμη μια σοβαρή κακοποίηση οικονομικού χαρακτήρα, που διαπράττουν πρόσωπα οικογενειακά ή συγγενική ή (δήθεν) φιλικά, που αναλαμβάνουν να πληρώνουν τους λογαριασμούς των ηλικιωμένων και τους αφήνουν συνήθως απλήρωτους, τσεπώνοντας τα χρήματα.
γ) Κακοποίηση θεωρείται και η στέρηση βασικών ειδών διατροφής και η παράλειψη των αναγκαίων φαρμάκων. Ακόμη δε μια αισχρότατη μορφή κακοποίησης πιο φοβερή από αυτές είναι η σεξουαλική κακομεταχείριση, η οποία προσβάλλει την τιμή και την αξιοπρέπεια των ενηλίκων, κυρίως γυναικών και των ατόμων με σοβαρές παθήσεις όπως Αλτσαχάϊμερ και άνοια. Τέλος ε) μια πολύ σοβαρή μορφή κακοποίηση εις βάρος ηλικιωμένων είναι οι στερήσεις σε τροφή, ρουχισμό και άλλη αναγκαία προσωπική φροντίδα. Είναι η αδιαφορία ή παραμέληση και τέλος εγκατάλειψη αφού τους ροκάνισαν το βιος.
7. Το δικό μας καθήκον για τους ηλικιωμένους
Είναι ασυγχώρητο λάθος και μεγάλη αμαρτία το να κλείνουμε αδιάφορα τα μάτια μας μπροστά στο πολύπλευρο έγκλημα της κακοποίησης ηλικιωμένων. Δεν πρέπει να αφήνουμε περιθώρια για να συμβαίνουν αυτά τα απαράδεκτα πράματα. Πρέπει να τα σταματούμε με κάθε τρόπο. Η προσπάθειά μας πρέπει να αρχίζει από την πρόληψη. Να καταγγέλλουμε τα περιστατικά κακοποίησης στους αρμόδιους φορείς. Δεν πρέπει να επιτρέπουμε να υποφέρει ο ηλικιωμένος όπου και αν ευρίσκεται. Πολλοί ηλικιωμένοι φοβούνται να καταγγείλουν την κακοποίηση τους, για να μην εξοργίσουν τους θύτες τους. Η κακοποίηση αφήνει σημάδια. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αγνοηθούν αυτά τα σημάδια. Η αδιαφορία μας συμβάλλει στην κακοποίηση.

Πως μπορεί να εκδηλωθεί το ενδιαφέρουν μας
α) Αν ανησυχούμε για κάποιον ας προσπαθήσουμε να είμαστε ειλικρινής μαζί του, για ό,τι δήποτε υποψιαζόμαστε, ότι βιώνει. β) Ας του δώσουμε την ευκαιρία να μιλήσει και ότι είμαστε πρόθυμοι να τον ακούσουμε. γ) Να είμαστε ήρεμοι όταν ο ηλικιωμένος αρχίσει να μας μιλάει για την κακοποίηση του δ) Να μην του δώσουμε ψεύτικες υποσχέσεις ε) Να τον ερωτήσουμε τι θα ήθελε να κάνουμε για την περίπτωση του, ζ) Να του εξηγήσουμε ποιος θα μπορούσε να τον βοηθήσει και να απευθυνθούμε σ’ αυτόν εκ μέρους του, αν ο ίδιος δεν μπορεί να το κάνει. Ίσως χρειασθεί πολύς χρόνος για βρει το κουράγιο να μας ανοιχτεί και να ζητήσει βοήθεια. Δυστυχώς οι περισσότερες από τις συμπεριφορές κακοποίησης αποτελούν ποινικά αδίκημα. Επίσης τις περισσότερες φορές και ο θύτης χρήζει βοηθείας

Ένας ιδιαίτερος τρόπος κακοποίησης ηλικιωμένων
Οι ηλικιωμένοι είναι ψυχολογικά πολύ δεμένοι με τα προσωπικά τους αντικείμενα. Συμβαίνει συχνά οι «δικοί» τους που τον φροντίζουν να καταστρέφουν ή εξαφανίζουν τα πράγματά τους, χωρίς καν να τους ερωτήσουν ή να τους γνωστοποιήσουν, επειδή τα θεωρούν άχρηστα. Είναι ανυπολόγιστος ο ψυχικός πόνος που τους προκαλούν. Τέλος ας σημειωθεί ότι είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπων να ζουν χωρίς τον φόβο πιθανής ή υπαρκτής κακοποίησης, παραμέλησης ή γενικότερα εκμετάλλευσης. Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να νοιώθουν και να ζουν με σιγουριά και ασφάλεια μέσα σε μια ατμόσφαιρα αγάπης και ειρήνης, πράγμα που εμπνέει η αληθινή παρουσία του Χριστού στις ανθρώπινες καρδιές. Αλλιώς κατά τον Ντοστογιεύσκι, «χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται» και τα μεγαλύτερα εγκλήματα, δυστυχώς.