Η συγγραφή και η έκδοση ποιημάτων στην ποντιακή, εκατό χρόνια μετά τον ξεριζωμό από την πατρογονική γη, αποτελεί μία από τις πιο ουσιαστικές συνιστώσες της προγονικής ταυτότητας κι εκφράζει τη δυναμική της ποντιακής μέσα από τη λογοτεχνία.
Η ποιητική συλλογή «Τη ψ̌ής -ι-μ’ θαλασσάκρι͜α» περιλαμβάνει τρεις θεματικές αφιερωμένες στην αγάπη, την αλησμόνητη πατρίδα και την κουλτούρα του Πόντου με τις καθημερινές συνήθειές της. Σε καθεμία είναι έκδηλο το συναίσθημα, η έξαρση της χαράς και της λύπης, η νοσταλγία και η αναπόληση του παρελθόντος. Η γλώσσα των ποιημάτων, πλούσια, λυρική απηχεί την εκφραστικότητα και την πλαστικότητα της ποντιακής αλλά και τους λεπτούς και καλαίσθητους χειρισμούς της ποιήτριας.
Στα ποιήματα είναι συχνές οι μεταφορές, παραστατικές οι εικόνες αλλά και οι εκφράσεις και τα αντικείμενα αναφοράς που ταυτίζονται με τον Πόντο και μας ταξιδεύουν ως γέφυρες στην πατρίδα. Οι αναφορές στον τόπο και στον χρόνο είναι το έναυσμα για να ταξιδέψει η σκέψη μας στον Πόντο, να αφουγκραστούμε τους ήχους και τη μουσική και νοερά να βρεθούμε σε εκείνο το περιβάλλον.
Η Σοφία εμπλέκει άριστα έμβια όντα αλλά και άψυχα αντικείμενα, αποδίδοντας στον υπερθετικό βαθμό τα συναισθήματα της αγάπης και της αφοσίωσης. Πολύτροπες και πολύμορφες είναι οι προσφωνήσεις προς το αγαπημένο πρόσωπο: «Χιονοτσίτσεκο μ’», «παρχαροπούλι της Κρώμνης», «άνασμα σο καρδόπο μ’», «άγγελος ας σον ουρανόν σα άσπρα φορεμένος», «τη ψής-ι-μ’ το έναν» είναι μερικές μόνο από αυτές. Πολυάριθμες και οι εκφράσεις που αποδίδουν την αγάπη αποκαλύπτοντας το μέγεθος και το μεγαλείο της: «τα στράτας έχω οσπίτ’» «σ’ εσόν το γλυκοτέρεμαν απέσ’ θα ταξιδεύω», «να έσ’νε η λύρα ντο κρατώ κι εγώ αρνί μ’ τοξάρι». Η δηλωτική και συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας συμπλέκονται αρμονικά για να αποδώσουν νοήματα και να γεννήσουν συνειρμούς, διαφορετικούς σε κάθε αναγνώστη.
Με πολλή χαρά, ως εκπαιδεύτρια ποντιακής διαλέκτου, διάβασα στο έργο της Σοφίας φράσεις και λέξεις που με παρέπεμψαν σε κείμενα της πρώτης γενιάς στην Ελλάδα. Λέξεις του υλικού βίου, αντικείμενα-σύμβολα της ζωής στον Πόντο, τα οποία στη συνείδηση των Ποντίων μαρτυρούν πατρίδα. Οι αναφορές της ποιήτριας σε αυτά δημιουργούν ανθεκτικούς συνεκτικούς κρίκους μεταξύ του «τότε» και του «τώρα» βοηθώντας ταυτόχρονα στην εμπέδωση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Είναι όλα εκείνα τα στοιχεία στα οποία πηγαίνει ο νους, όταν αροθυμά την πατρίδα. Ακόμη, στα ποιήματα της πρώτης θεματικής έντονη είναι η συμμετοχή του περιβάλλοντος, φυσικού και ιστορικού, σε όσα αισθάνεται το ποιητικό υποκείμενο αλλά και οι παρομοιώσεις με στοιχεία και πλάσματα του περιβάλλοντος: «τ’ ομματοτέρεμα σ’ άμον ντο είν’ τα τσίας», «περιστερόπον ίνουμαι τ’ οσπιτόπο σ’ ωριάζω”.
Θα ήθελα, όμως, να εξάρω και τις ευαισθησίες της ποιήτριας. Εκτός από τις αναφορές στον βίαιο εκπατρισμό από τον Πόντο και την ανείπωτη νοσταλγία της πατρίδας που βαραίνει σαν σίδερο την ψυχή, έχει αφιερώσει και ένα ποίημα στη Γενοκτονία των Αρμενίων και στα φρικτά βασανιστήρια που υπέστησαν από τους Τούρκους, φανερώνοντας πρώτα και κύρια πως η ενσυναίσθηση καθιστά τον πόνο κοινό και πως οι λαοί που μοιράζονται την ίδια μοίρα, συμπονούν και πονούν ο ένας για τον άλλον.
Ξεχωριστή θέση στα ποιήματα κατέχουν και τα μέλη της οικογένειας. Ποιήματα αφιερωμένα στη μητέρα, στα παιδιά, εκφράσεις που ξεχειλίζουν αγάπη και στοργή αποτυπώνονται με ενάργεια στην παρούσα ποιητική συλλογή. Ο αποχωρισμός της μητέρας προς τον γιο, όσο σκληρός κι αν είναι, μετριάζεται από τις ποικίλες προσφωνήσεις αγάπης, απαλύνοντας σε κάποιο βαθμό τη σκληρή πραγματικότητα του θανάτου. Και τον αναντικατάστατο ρόλο της μητέρας, εξαίρουν τα ποιήματα της Σοφίας αφενός με αναφορές στον πολυδιάστατο ρόλο της και στις ποικίλες θέσεις και υποχρεώσεις που εχει απέναντι στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Μια ματιά, όμως, στα παιδιά της και στον άντρα της αρκεί για να την ξεκουράσει από όλο το σκληρό φορτίο της καθημερινότητας και τις ατέλειωτες υποχρεώσεις.
Στα ποιήματα είναι έντονη και η παρουσία ηθογραφικών στοιχείων της ζωής στον Πόντο, που εισάγουν τον αναγνώστη στα ήθη και στα έθιμα της ποντιακής παραδοσιακής κοινωνίας. Η συμβολή αυτή στη γνωριμία με την πολιτισμική φυσιογνωμία κρίνεται καίρια για έναν ακόμη λόγο και για αυτό θα ήθελα να συγχαρώ την ποιήτρια: Εναρμονίζεται απόλυτα με το περιεχόμενο της λογοτεχνίας που γράφτηκε από την πρώτη γενιά Ποντίων στην Ελλάδα. Ο χώρος δράσης είναι ο εξωαστικός και μεταφέρονται πολλά στοιχεία του υλικού βίου, όπως επίσης και οι θρησκευτικές και πολιτισμικές αξίες της εποχής με συνέπεια η σύνδεση με το πολιτισμικό πλαίσιο της ποντιακής να γίνεται πιο φυσικά. Το χαρακτηριστικό αυτό στα ποιήματα της Σοφίας εξασφαλίζει την εξοικείωση με το πολιτισμικό πλαίσιο της ποντιακής κοινωνίας και για τις επόμενες γενιές, δεδομένου ότι οι τωρινές γενιές θα γνωρίσουν την πρώτη γενιά των Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα, που είχε βιώματα από τον Πόντο, μόνο μέσα απο τις αφηγήσεις της.
Η ποιητική συλλογή «Τη ψ̌ής -ι-μ’ θαλασσάκρι͜α» κατατάσσεται δίκαια στον χώρο της διαλεκτικής λογοτεχνίας, δεδομένου ότι έχει όλα τα διακριτικά γνωρίσματα και τις προϋποθέσεις για να ενταχθεί σε αυτήν την κατηγορία. Τα έργα της διαλεκτικής λογοτεχνίας είναι πολύτιμα όχι μόνο για την αισθητική απόλαυση που χαρίζουν στον αναγνώστη, αλλά και για την καίρια συμβολή τους στη διάσωση των προφορικών κι επαπειλούμενων γλωσσών, η οποία εξασφαλίζεται όχι μόνο με τη χρήση της γλώσσας αλλά και στην απαιτούμενη εξοικείωση με το ιστορικό πλαίσιο και τις κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες της κοινωνίας μέσα στην οποία μιλήθηκε η γλώσσα.
Συγχαίρω από καρδιάς τη Σοφία Ιακωβίδου για το έργο της, το οποίο αγγίζει βαθύτατα τον αναγνώστη και τον καθιστά κοινωνό της ποντιακής παράδοσης και του ποντιακού πολιτισμού. Της εύχομαι και την προτρέπω ανεπιφύλακτα να συνεχίσει να μας χαρίζει έργα της, γιατί τέτοια έργα δεν έχουν αποδέκτη μόνο ένα συγκκριμένο αναγνωστικό κοινό, αλλά ολόκληρη την ποντιακή κοινότητα και όποιον άλλον αγαπάει τον πολιτισμό και την παράδοση.
Η Ομιλία της Αρχοντούλας Κωνσταντινίδου, έγινε στην παρουσίαση του βιβλίου της Σοφίας Ιακωβίδου, Τη ψ̌ής -ι-μ’ θαλασσάκρι͜α, την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2024, την οποία μπορείτε να διαβάσετε στο ακόλουθο Link
https://www.efxinospontos.gr/vivlio/10376-egine-i-parousiasi-tou-vivliou-tis-sofias-iakovidou-ti-ps-is-i-m-thalassakri-a
efxinospontos.gr
