Η Ελλάδα μετά την ταπεινωτική ήττα από τους Τούρκους το 1897 είχε προβεί με την καθοδήγηση της Γαλλικής Στρατιωτικής Αποστολής σε γενική αναδιοργάνωση του Στρατού της και όταν μπήκε στον πόλεμο (17 Σεπτεμβρίου 1912) σημείωσε ανέλπιστες για τους Βαλκάνιους «συμμάχους» της επιτυχίες. Σερβία και Βουλγαρία εξεπλάγησαν οδυνηρώς από αυτές τις αναπάντεχες γι’ αυτούς νίκες των Ελλήνων.
Ειδικά οι Βούλγαροι δεν ήταν διατεθειμένοι να αφήσουν τη Θεσσαλονίκη στους Έλληνες. Έτσι, μπροστά στην αναμενόμενη απόφαση της Βουλγαρίας για αιφνιδιαστική προσβολή του Ελληνικού και Σερβικού Στρατού, η Ελλάδα και η Σερβία στις 5 Μαρτίου 1913 υπέγραψαν πρωτόκολλο συνεργασίας και στις 19 Μαΐου/1 Ιουνίου 1913 συνήφθη η Ελληνοσέρβικη 10ετής συμμαχία εναντίον της Βουλγαρίας.
Τελικά οι φόβοι της Ελλάδας για αιφνιδιαστική επίθεση των Βούλγαρων δεν άργησαν να επαληθευτούν. Το βράδυ 16/17 Ιουνίου του 1913 οι Βούλγαροι επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά εναντίον των Ελλήνων (περιοχή Νιγρίτας, Ελευθερές, Μπέροβα-Βερτισκος και Καρασούλι-Πολύκαστρο) και κατά των Σέρβων, περιοχή Γευγελής. Ο Β’ Βαλκανικός πόλεμος είναι πλέον γεγονός, οι Βουλγαρικές δυνάμεις υπέστησαν δεινή ήττα από τον Ελληνικό και τον Σερβικό Στρατό. Κατά την προέλαση του, ο Ελληνικός Στρατός νίκησε τον Βουλγάρικο στις φονικότατες μάχες του Κιλκίς και του Λαχανά (19-20-21 Ιουνίου 1913) της Δοϊράνης (23 Ιουνίου) στην Ανατολική Μακεδονία, καθώς και στις μάχες του Σιμιτλί (12-13 Ιουλίου) και Άνω Τζουμαγιάς (17 Ιουλίου) εντός της παλιάς Βουλγαρίας, ενώ ενδιάμεσα κατέλαβε την Στρώμνιτσα (26 Ιουνίου) και τα στενά της Κρέσνας.
Με χρονολογική σειρά ο Ελληνικός Στρατός απελευθέρωσε το Κιλκίς (21 Ιουνίου 1913), την Καβάλα (26 Ιουνίου), το Σιδηρόκαστρο (28 Ιουνίου) τις Σέρρες (28 Ιουνίου) την Δράμα (1 Ιουλίου), την Αλεξανδρούπολη (12 Ιουλίου), την Ξάνθη (12 Ιουλίου) και την Κομοτηνή (14 Ιουλίου).
Οι Βούλγαροι κατά την αποχώρησή τους έκαψαν τις Σέρρες και έσφαξαν εκατοντάδες αμάχους στο Δοξάτο Δράμας (30 Ιουνίου 1913).
Μεταξύ των νικηφόρων μαχών του Ελληνικού Στρατού κατά τον Β’ Βαλκανικό πόλεμο, αυτή που ξεχωρίζει, αυτή που έκρινε την έκβαση του υπέρ της Ελλάδος, ήταν η τριήμερη Μάχη του Κιλκίς – Λαχανά (19-20-21 Ιουνίου). Μία μάχη με σχεδόν 9.000 νεκρούς και τραυματίες Έλληνες. Ένας τρομακτικός αριθμός στην ιστορία του Ελληνικού Στρατού, αναλογικά με την διάρκεια της μάχης.
«…Ο κάμπος σπαρμένος από σιτάρι, οι οβίδες τον «αναφλέγουνε», οι στρατιώτες μας όρθιοι μόνοι, διμοιρίτες είναι οι υποδεκανείς.
Σε μια στιγμή γίνεται πανδαιμόνιο, πολυβόλα και τουφέκια, μας χαλούν τα αυτιά. Τίποτε δεν μπορεί να δει κανείς… Σε μία στιγμή είμαστε μέσα στα εχθρικά χαρακώματα, η νίκη είναι δική μας. Ο εχθρός φεύγει πανικόβλητος, νικημένος…» αυτά αναφέρει μεταξύ άλλων στη διήγησή του ο Βετεράνος Μανόλης Σοφούλης στο βιβλίο της Ελένης Κ. Δημητρίου «Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1913» εμπειρία, αφηγήματα, διεκδίκηση της μνήμης (εκδόσεις Πατάκη).
Η φιλοπατρία, η αυταπάρνηση, ο ηρωισμός και η πίστη στο κοινό καλό, η μεγαλοψυχία, αλλά και η σκληρότητα υπήρξαν τα χαρακτηριστικά των στρατιωτών μας που τους καθοδήγησαν στη μάχη, μέσα σε συνθήκες δύσκολες και φορτισμένες από το μίσος.
Σε αυτή την απίστευτη και μεγαλειώδη προέλαση του Στρατού μας η 5η Μεραρχία είχε την πρώτη ημέρα 1.275 νεκρούς και τραυματίες. Ο Ελληνικός Στρατός νίκησε, η Ελλάδα νίκησε, το τίμημα όμως αυτής της τριήμερης τιτανομαχίας ήταν βαρύ, πολύ βαρύ. Επρόκειτο για σφαγείο!
Σήμερα, εκατόν έντεκα χρόνια μετά, όλοι οι Έλληνες πρωτίστως εμείς που κατοικούμε σ’ αυτόν τον τόπο, τον τόπο που θυσιάστηκαν χιλιάδες Ελληνόπουλα, έχουμε χρέος και καθήκον ιερό να τους θυμόμαστε, να τους μνημονεύουμε.
Σήμερα, εκατόν έντεκα χρόνια μετά, ελάτε να θυμηθούμε τα λόγια του αείμνηστου Σταύρου Λίβα για την μάχη και τους μαχητές του Κιλκίς στο το βιβλίο του ‘’Η παλιά μικρή μας πόλη’’ (1989).
«…Ένα απέραντο Εθνικό νεκροταφείο, που κρύβει στα σπλάχνα του τα κορμιά χιλιάδων παληκαριών, είναι ο τόπος. Και πάνω στα κορμιά αυτά στήθηκαν τα θεμέλια αυτής της πόλης.
Και το σιτάρι που φτιάχνει το ψωμί μας θεριεύει αι μεστώνει ρουφώντας από τη γη αίμα αντί για νερό. Κάθε λόφος γύρω μας κι ένας «κρανίου τόπος». Κάθε χωράφι κι ένας αγρός αίματος. Τα πρώτα χρόνια, τα αλέτρια που όργωναν τη γη, έφερναν στην επιφάνεια λευκά κόκκαλα, κόκκαλα Ελλήνων ιερά, αντάμα με σκουριασμένες ξιφολόγχες και δερμάτινες παλάσκες περασμένες σε ζωστήρες που έζωναν, κάποτε λυγερά σώματα παληκαριών.
Σαν στοιχειωμένος έμοιαζε ο τόπος μας και τα παιδιά φοβόταν να βγουν το βράδυ από τα σπίτια τους…»
Σήμερα, εκατόν έντεκα χρόνια μετά, ας δώσουμε σε αυτούς που θυσιάστηκαν και απελευθέρωσαν την Μακεδονία, την υπόσχεση πως δε θα τους ξεχάσουμε ποτέ!
Αιωνία η μνήμη τους.
