Η αέναη ταλάντωση αυτού του εκκρεμούς πάνω στα «Δακρυσμένα Χώματα» του Πόντου, του Καυκάσου και της Ελλάδας είναι το νήμα που συνδέει τις προσωπικές και οικογενειακές ιστορίες που εκτυλίσσονται στο λογοτεχνικό πόνημα του εκπαιδευτικού και συγγραφέα Νίκου Κωνσταντινίδη.
Το συνταίριασμα της Ιστορίας με τη Λογοτεχνία είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο διανοητικό και συγγραφικό εγχείρημα. Προϋποθέτει, εκτός των άλλων, βαθιά και σφαιρική γνώση του εκάστοτε ιστορικού πλαισίου αναφοράς και των τρόπων με τους οποίους αυτό μεταβάλλεται, κατανόηση των όρων πρόσληψης των ιστορικών γεγονότων-και ειδικότερα των τραυματικών, επίμαχων και συγκρουσιακών πτυχών τους-από τις επόμενες γενιές και μαεστρία στην ενσωμάτωση των βιωμένων ιστοριών του παρελθόντος στο λογοτεχνικό αφήγημα.
Ο Νίκος Κωνσταντινίδης, ρέκτης του Λόγου και της Ιστορίας, ιχνηλάτης της ζώσας κληρονομιάς του Πόντου και δρων κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο, το επιτυγχάνει αυτό και με το παραπάνω. Έχοντας στη φαρέτρα του ένα ήδη εκτενές και αξιόλογο συγγραφικό έργο και όντας ο ίδιος φορέας μια πλούσιας προσφυγικής μεταμνήμης και βιωμένης μεταναστευτικής εμπειρίας μεταπλάθει ένα εξαιρετικά ετερογενές ιστορικό υλικό σε μια συναρπαστική λογοτεχνική αφήγηση. Με την απαράμιλλη πένα του και το χειμαρρώδες και λυρικό ύφος του ζωντανεύει τόπους, μνήμες, αφηγήσεις, βιώματα, τραύματα και χαρές, δεσμούς και ζωές πάνω στον καμβά των μεγάλων και δραματικών γεγονότων που σφράγισαν τη μοίρα του ελληνισμού κατά τη διάρκεια του πυκνού και πολυκύμαντου 20ου αιώνα: της γενοκτονίας, του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, της δύσκολης και πολλές φορές τραυματικής ενσωμάτωσης των προσφύγων στον ελλαδικό κορμό, του ελληνοϊταλικού πολέμου, της κατοχής, της αντίστασης, του εμφυλίου πολέμου, της πολιτικής προσφυγιάς, της μετανάστευσης...
Οι χαρακτήρες του βιβλίου δεν είναι οι στρατιωτικές και πολιτικές προσωπικότητες των «μεγάλων αφηγήσεων» ούτε οι εξιδανικευμένοι ήρωες που «παρελαύνουν» στα σχολικά αναγνώσματα. Μέσα από γνωστές αλλά και άγνωστες ψηφίδες της ανθρωπογεωγραφίας, της λαογραφίας και του πολιτισμού του Καυκάσου, του Πόντου αλλά και των τόπων εγκατάστασης στην Ελλάδα ο συγγραφέας εστιάζει και δίνει «φωνή» σε χαρακτήρες-αφανείς ήρωες: στον Νίκο και την Όλγα, τον Δημοσθένη και τη Χαρίκλεια, την Αγάπη, τον Θανάση, τον Διογένη και την Ηλέκτρα, τον Γιώργο και τον Χρήστο, τον Σοφοκλή, την Ευρυδίκη, την Αφροδίτη...Ταυτιζόμαστε με τους μόχθους τους, την τραγική τους μοίρα, τα επιτεύγματα και τις πτώσεις τους, τα πάθη και τα λάθη τους, τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις τους...Και καθώς εκτυλίσσονται στις σελίδες του βιβλίου η πορεία και οι μεταπτώσεις των ηρώων σχεδόν κινηματογραφικά, σταδιακά μυούμαστε στο διαγενεακό συλλογικό τραύμα και εμβαθύνουμε στο καλειδοσκόπιο της Μνημοσύνης: προσεγγίζουμε τη μνήμη και τη λήθη, την ατομική και τη συλλογική μνήμη, τη βιωμένη μνήμη και τη μεταμνήμη αλλά και αυτές τις τραυματικές μνήμες. Τις απωθημένες. Τις επίμαχες και διαιρεμένες μνήμες. Και γι’ αυτό και τόσο επώδυνες...
Το ιστορικό μυθιστόρημα του Νίκου Κωνσταντινίδη απέχει πολύ από το να είναι απλά και μόνο ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Είναι μια κατάθεση βιώματος, ψυχής και συναισθήματος. Είναι ένα καραβάνι με ζώσες μνήμες και αφηγήσεις. Ταυτόχρονα είναι μια πολυπρισματική και εναλλακτική θέαση του ιστορικού παρελθόντος που καλλιεργεί την ιστορική ενσυναίσθηση με έναν τρόπο πηγαίο, εύληπτο και οικείο στο ευρύ κοινό. Και γι’ αυτό είναι πολύτιμο.
