Στη μεγάλη εξορία της Τρίπολης του Πόντου ήταν η Ουρανία Μαυρίδου-Φολτοπούλου, γιαγιά της συζύγου μου Αντωνίας σε ηλικία 13 ετών το 1916.
Οι Τούρκοι εξαναγκάζουν τους κατοίκους της Τρίπολης του Πόντου και των γύρω χωριών να εγκαταλείψουν για πάντα τη Γενέτειρά τους. Υπάρχει Τριπολίτης που να μην θυμάται τη μοιραία ημέρα της 16ης Νοεμβρίου 1916, ημέρα Κυριακή; Το πρωί έγινε η Θεία Λειτουργία στην εκκλησία σε κατανυκτική ατμόσφαιρα. Μετά το τέλος ο ιερέας Γεώργιος Κανακίδης με λόγια συγκινητικά τους συνέστησε στενή αλληλεγγύη, ηρεμία και ένωση, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη μεγάλη δοκιμασία που ερχόταν και τους συνέστησε να μεταλάβουν των Αχράντων Μυστηρίων. Στις 12 το μεσημέρι στρατιωτικά αποσπάσματα Τούρκων εμφανίζονταν στην Τρίπολη του Πόντου για την εφαρμογή των μέτρων εκτόπισης.
Ο επικεφαλής των Τούρκων Αξιωματικός φώναξε κάθε αρχηγό της οικογένειας και του ανακοίνωσε ότι έπρεπε να εγκαταλείψει μαζί με τους οικείους τους το σπίτι χωρίς αργοπορία.
Στη συνέχεια μετά την εκκένωση του σπιτιού ο Τούρκος Αξιωματικός ζητούσε να του παραδώσουν τα κλειδιά του σπιτιού!!!
Τους επέτρεπαν το φορτίο της εξορίας να ήταν ένα δέμα 10 έως 15 οκάδες.
Δόθηκε η διαταγή της εκκίνησης της εξορίας την ίδια μέρα. Η πορεία που ακολούθησαν οι εξόριστοι ήταν:
ΤΡΙΠΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ, ΕΣΠΙΕ, ΚΕΡΑΣΟΥΝΤΑ, ΑΣΑΡΤΣΙΚ, ΤΑΜΖΑΡΑ, ΝΙΚΟΠΟΛΗ (ΓΑΡΑΣΑΡΗ), ΣΟΥΣΕΧΙΡ τελικός προορισμός ΜΠΡΙΚ.
Το Μπρικ ήταν Αρμενοχώρι με 500 οικογένειες που σφαγιάσθηκαν όλοι από τους Τούρκους. Σε αυτό το άδειο χωριό πήγαν όλους τους εξόριστους. Ήταν το μοιραίο χωριό του ολέθρου. Από τις 13.000 περίπου, όσοι δηλαδή ήταν οι απελαθέντες Πόντιοι της Τρίπολης και των γύρω χωριών της Περιφέρειας, μόλις 1.000 έως 1.200 επέζησαν (βιβλίο Γεώργιου Σακκά σελ.12). Ο Γεώργιος Σακκάς ο συγγραφέας του βιβλίου «Ιστορία των Ελλήνων της Τρίπολης του Πόντου» ήταν και αυτός στη μεγάλη εξορία των Τριπολιτών μαζί με τη γιαγιά της Αντωνίας, συζύγου μου. Βρέθηκαν με το Γεώργιο Σακκά μετά από 65 χρόνια στην Παναγιά Σουμελά στο Βέρμιο, όπου ξαναθυμήθηκαν τα παθήματά τους στην εξορία.
Στις αρχές Ιανουαρίου 1918 ο Ρώσικος Στρατός φεύγει από τον Πόντο και συγκεκριμένα από το Χαρσιώτη Ποταμό (κοντά στην Τρίπολη), όπου είχαν στρατοπεδεύσει. Με την αποχώρηση του Ρώσικου Στρατού φεύγει και η γιαγιά της συζύγου Αντωνία, Ουρανία από τον Πόντο με χιλιάδες άλλους Πόντιους φοβούμενοι αντίποινα, γιατί πήραν θέση υπέρ των ομόθρησκων Ρώσων κατά την 18μηνη παραμονή τους στον Πόντο. Πήγαν στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας και από εκεί στη Μόσχα. Στην Ελλάδα γύρισε η Ουρανία με τον άντρα της που καταγόταν από την Αργυρούπολη του Πόντου το 1930 στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης με τα 3 παιδιά της: Παρθένα, Γεώργιο και Σάββα.
Ο προπαππούς μου ο Ευστάθιος Λαοσίδης από την Τεπέ Γέμα του Νομού Κερασούντος, πατέρας της γιαγιάς μου Κυριακής, πήγε στη Μολδοβλαχία να εργασθεί. Εκεί το ελληνικό στοιχείο ήταν αρκετά έντονο. Ήταν τα πρώτα «Αυτόνομα κέντρα του ελληνισμού στις παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδαβίας και Βλαχίας». Ο παππούς του Αλέξανδρου Υψηλάντη και ο πατέρας του Κωνσταντίνος Υψηλάντης ήταν ηγεμόνες εκεί. Εκεί λοιπόν εργαζόταν ο προπαππούς μου Ευστάθιος. Όταν επέστρεψε στο χωριό του Πόντου τον εκτέλεσαν οι τσέτες του Τοπάλ Οσμάν, όπως και πολλούς άλλους. Ήδη όμως η προγιαγιά μου Μαρία, γυναίκα του εκτελεσθέντος Ευστάθιου Λαοσίδη, με τις κόρες της Κυριακή (γιαγιά μου) και την αδελφή της Αντιόπη είχαν φύγει νωρίτερα στο Σοχούμ στη Ρωσία για να σωθούν.
Έκλεισαν τα σύνορα Τουρκίας-Ρωσίας. Δεν επέστρεψαν στον Πόντο αφήνοντας τα λίγα περιουσιακά τους στοιχεία στην Τεπέ-Γέμα. Στη συνέχεια ήρθαν όμως στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκαν στο Κιλκίς με τις πικρές αναμνήσεις που δεν επουλώθηκαν ποτέ.
Ο παππούς μου ο Θόδωρος της μάνας μου ο πατέρας και ο αδελφός του Βασίλης πήγαν και αυτοί από τον Πόντο στο Σοχούμ της Ρωσίας. Ο μεν παππούς μου Θόδωρος με την οικογένεια του ήρθαν στην Ελλάδα, ο αδελφός Βασίλης έμεινε στο Γκελεντζίκ της Ρωσίας, όπου το 1985 μάθαμε για τα παιδιά του και τα εγγόνια του και σήμερα έχουμε επικοινωνία μέσω ίντερνετ.
Οι μετοικεσίες των Ελλήνων του Πόντου στη Νότια Ρωσία ήταν διαρκείς. Γίνονται από το 1461 (πτώση Αυτοκρατορίας Τραπεζούντας) μέχρι το 1919.
Το 1778 η Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας εξέδωσε διάταγμα το οποίο δημιούργησε τους όρους για τη μετοίκιση των Ελλήνων της Κριμαίας και την ίδρυση της Μαριούπολης, καθώς και των 23 ελληνικών χωριών της περιοχής που ήταν οι περισσότεροι Πόντιοι.
Η Μεγάλη Αικατερίνη καλεί τους Έλληνες στη Ρωσία, υπόσχεται καλλιεργήσιμη γη, να δώσει ισονομία, ισοπολιτεία με τους Ρώσους, φορολογική απαλλαγή, ίδρυση σχολείων, εκκλησιών και νοσοκομείων. Ήθελε η Αικατερίνη να εγκαταστήσει Έλληνες στη Ρωσία για να απαλλαγεί από αλλόθρησκους τάταρους και μουσουλμάνους.
Οι καλές σχέσεις που είχαν διαταράσσονται μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας την 6η Ιανουαρίου, ημέρα των Φώτων, το 1919. Η αποστολή του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στην Ουκρανία το 1919 μαζί με τους άλλους συμμάχους (ΑΝΤΑΝΤ) πήγε να ενισχύσει τους Τσαρικούς εναντίον των Μπολσεβίκων και προκάλεσε την αγανάκτηση και τη μανία των τελευταίων. Γι αυτό και κήρυξαν σε διωγμό τους Έλληνες του Καυκάσου Ρωσίας και άλλων περιοχών.
Μετά το θάνατο του Λένιν η Σοβιετική εξουσία περιήλθε στον Στάλιν, πολιτική άκρως επιθετική σε βάρος όλων ανεξαιρέτως των εθνοτήτων που ζούσαν στις ομοσπονδίες. Οι δύο αδερφές του παππού μου Γιώργου Πασσαλίδη, Ευτέρπη και Μαρούλα που έφυγαν από τον Πόντο και πήγαν στο Σοχούμ της Ρωσίας δεν ήρθαν στην Ελλάδα και έμειναν εκεί.
Τον Ιούνιο του 1949 ο Στάλιν τους έδιωξε από το Σοχούμ της Ρωσίας και τους έστειλε στο Καζακστάν όπως και όλους τους Έλληνες που βρίσκονταν στη Ρωσία για 17 χρόνια (1949- 1966).
Το Σεπτέμβριο του 1966 ήρθε στην Ελλάδα η θεία μου Ευτέρπη με όλη την οικογένεια την κόρη, τα εγγόνια και το γαμπρό στην Αθήνα.
Η άλλη μας η θεία Μαρούλα πέθανε στο Καζακστάν. Η επιζήσασα αδερφή του παππού μου του Γιώργου Πασσαλίδη, Ευτέρπη μόλις γύρισε από το Καζακστάν πήγε στη Γοργόπη. Εκεί συναντήθηκε με τον αδερφό της, Παύλο Πασσαλίδη μετά από 65 χρόνια. Χάθηκε στην Προκυμαία της Κερασούντας, λόγω μεγάλης αναταραχής που επικρατούσε να φύγουν στη Ρωσία για να σωθούν από τον σφαγέα Τοπάλ Οσμάν. Η συγκίνηση των δύο αδελφών που βρέθηκαν μετά από τόσες δεκαετίες, τα δάκρυα αστείρευτα και εμείς που βλέπαμε τα δύο αδέρφια να ξανασυναντηθούν, ακούγαμε με ανοιχτό το στόμα όλα τα πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν στις μετοικεσίες και εξορίες. Ακούσαμε τις δραματικές μετακινήσεις των γιαγιάδων και παππούδων μας από τον Πόντο σε Ρωσία, Σοχούμ, Γκελεντζίκ, Σεβαστούπολη, Κριμαία, Μόσχα, Καζακστάν, Μολδοβλαχία και Ελλάδα.
Η 19η Μαΐου είναι μέρα υψηλού συμβολισμού. Θλιβερός γράφτηκε o επίλογός της: με διώξεις, διασυρμούς, τάγματα εργασίας, φυλακίσεις, εξορίες, αγωνίες, δάκρυα, σφαγές, δολοφονίες, απαγχονισμούς, φρίκη, ταπεινώσεις, στερήσεις, οδύνη, θλίψεις, μολυσματικές και θανατηφόρες ασθένειες. Η τραγωδία της γενοκτονίας του Πόντου 1916-1923 άφησε πληγές που δεν επουλώνονται.
Κάθε εκδήλωση που γίνεται για τον προσφυγικό ελληνισμό είναι και ένα μνημόσυνο. Έτσι αναπαύονται καλύτερα οι ψυχές τους. Ό,τι πέτυχαν οι Έλληνες στον Πόντο το πέτυχαν μόνοι τους. Εάν κρατήθηκαν επί αιώνες στον Πόντο, τούτο οφείλεται στη θρησκεία, στον πολιτισμό και στον πατριωτισμό τους. Δεν είχαν ούτε πολιτική, ούτε στρατιωτική ηγεσία. Είχαν όμως θρησκευτική ηγεσία.
- Τιμούμε τη μνήμη των 353.000 θυμάτων.
- Ζητούν δικαίωση.
- Ζητούμε διεθνή αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
(Θ. Πασσαλίδης, 6972 093131)
