Ο Χρύσανθος λέγει γι’ αυτήν την στάση των Ρώσων, ότι είχαν εσωτερικά πολιτικά προβλήματα, που επεκτάθηκαν και στο στρατό. Όμως αρκετοί Ρώσοι συντηρητικοί δεν εμπιστεύονταν ούτε την εκοσμικευμένη Γαλλική Δημοκρατία, ούτε τους διπλωματικούς ελιγμούς των Βρετανών, προκειμένου να περιορίσουν την επιρροή των Ρώσων στην Εγγύς Ανατολή. Δεν παρέλειπαν δε να αναφέρονται, μερικοί, στην ‘προβοκατόρικη’ καταδίωξη των Γερμανικών αντιτορπιλικών Γκαίμπεν (Γιαβούζ) και Μπρεσλάου (Μιντιλί), ενώ αναφέρονταν και στην ‘αινιγματική’ συμμετοχή του Βενιζέλου στην ανθράκευσή τους, για να καταφέρουν να μπουν στα Δαρδανέλια).
Στη συνέχεια οι μεγάλοι νικητές κάθισαν στο τραπέζι της Ειρήνης και του διακανονισμού της λείας, στο Παρίσι. Τιμητικός πρόεδρος της διάσκεψης ορίστηκε ο γηραιός πρόεδρος της Αμερικής Γούντρο Ουίλσων. Τον αναφέρω ονομαστικά γιατί έχει σημασία η παρουσία του στη διάσκεψη, ως προέδρου της ανερχόμενης και υπολογίσιμης Αμερικής, στης οποίας διάσκεψης το τραπέζι έγινε προσπάθεια να κατατεθεί, χωρίς να είναι στην ατζέντα των προς συζήτηση θεμάτων και η υπόθεση ανεξαρτησίας του Πόντου. Και όταν λέμε Πόντος σε αυτήν την περίοδο και περίπτωση, το κάνουμε, γιατί ό,τι αποφασιζόταν ή δεν αποφασιζόταν για τον Πόντο, αφορούσε και την δική μας ορεινή και φτωχή προγονική Γιάτζιουλου-Ρεσατιάς της ενδοχώρας της Ορντού!
Διότι ο διαμελισμός της απέραντης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τέθηκε επί τάπητος. Κρινόταν και η τύχη του Πόντου. Το μεγαλύτερο μέρος του, με την Τραπεζούντα και την ενδοχώρα της προοριζόταν, όπως είπαμε, ως ‘συμπλήρωμα’ της Αρμενίας, για διέξοδο αυτής προς τη θάλασσα. Η Αρμενία ήταν, επαναλαμβάνω, η μεγάλη αδυναμία των ισχυρών και είχε την πρώτη θέση στην καρδιά του μεγάλου Αμερικανού!
Εάν δεν γινότανε αυτό, να ενσωματώνονταν δηλαδή στην νεοσύστατη Αρμενία, για τους ‘’μεγάλους’’ συμμάχους, ο Πόντος θα έμενε στην Τουρκία και οι Πόντιοι, όπως και οι πρόγονοί μας στη Γιάτζιουλου, θα έμεναν στην Τουρκία, ως μειονότητα, θα ήταν Τούρκοι υπήκοοι, όχι πλέον υπήκοοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και θα απολάμβαναν ή θα προστατεύονταν με ό,τι προβλέπονταν από το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες για τις εθνοτικές μειονότητες!
Βλέπουμε τώρα, εκατό χρόνια μετά, πως συμπεριφέρεται η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας στις μειονότητες, αν δεν τις αφομοίωσε ή τις αποτελείωσε ακόμη!...
Το Εθνικόν Συμβούλιον του Πόντου, αποτελούμενο από επιφανείς αστούς Ποντίους, προερχόμενους κυρίως από την πρωτεύουσα Τραπεζούντα, (Ιωαννίδης, Θεοφυλάκτου, Λεοντίδης, Ιασωνίδης κ.ά.) και πλουσίους Ποντίους της διασποράς και με αγωνιστική συμμετοχή των Μητροπολιτών (Χρύσανθος Τραπεζούντας, Γερμανός Αμασείας από την Αμισό (Σαμψούντα), ο δικός μας Πολύκαρπος Νεοκαισαρείας, (Κοτυώρων – Ορντού), ο Λαυρέντιος Χαλδίας - Κερασούντας), απέρριψε την Ποντο – Αρμενική Ομοσπονδία και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Χρύσανθο, κατέθεσε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο Παρίσι, το αίτημα για την Ανεξαρτησία του Πόντου. Οι διακηρύξεις του Αμερικανού Προέδρου Ουίλσων μεταξύ των άλλων, ότι όπου υπάρχει σχετική πληθυσμιακή πλειοψηφία, η περιοχή μπορεί να αυτονομηθεί, έδωσε το δικαίωμα στους Πόντιους να προχωρήσουν στην διεκδίκηση της ανεξαρτησίας τους.
Ήδη κυκλοφόρησε σε ταχυδρομικά καρτ - ποστάλ από τον πλούσιο έμπορο του εξωτερικού Γεώργιο Κωνσταντινίδη, (γιο του γνωστού, σε πολλούς, πρώην ισόβιου Δημάρχου Κερασούντας), εγκατεστημένο στην Μασσαλία, ο χάρτης του διεκδικούμενου Πόντου, που αφορούσε τις νοτιοανατολικές ακτές του Ευξείνου πόντου, όπου υπήρχε η πλειοψηφία του 50 +1 % του πληθυσμού, όπως ήθελε ο Αμερικανός πρόεδρος Ουίλσων, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται σε αυτόν οι περιοχές και οι ποντιακοί πληθυσμοί του Καυκάσου και της νότιας Ρωσίας. Οι Πόντιοι προσκόμισαν στοιχεία και ο Βενιζέλος το αποδέχθηκε ότι στον διεκδικούμενο Πόντο πληρούται η απαιτούμενη πλειοψηφία, αναφέροντας πηγές που αναβίβαζαν τον πληθυσμό στις 700.000 ψυχές, από το σύνολο των περίπου 1,5 εκατομμυρίου, διαφόρων φυλών και θρησκειών, χωρίς να συνυπολογισθούν, όπως είπαμε, οι Πόντιοι του Καυκάσου και Νότιας Ρωσίας, όπως και των άλλων περιοχών του εσωτερικού της Τουρκίας (Ακ Νταγ – Μαντέν, μεταλλεία Ταύρου, Αντά – Παζάρ κ.ά.). Είναι ο χάρτης αυτός που αναπαράγεται μέχρι σήμερα, αυτός που βλέπουμε στους τοίχους να πιάνει από τη Σινώπη μέχρι σχεδόν το Βατούμ!

Όμως οι προτάσεις των Ποντίων στη διάσκεψη Ειρήνης περί Ανεξαρτησίας του έπεσαν στο κενό και οι Πόντιοι μπήκαν στο στόχαστρο των εθνικιστών Τούρκων, που έδειχναν εξαγριωμένοι, με τις τάσεις των ‘αγνωμόνων’ Ποντίων, που επιζητούσαν απόσπαση τμήματος του εδάφους τους, αυτονομία και ανεξαρτητοποίηση, ή ακόμη και ένωση με την Ελλάδα! Η οργή και η χολή των κατάλληλα φανατισμένων Τούρκων ξέσπασε σε βάρος των ανυπεράσπιστων και αμέτοχων εν πολλοίς Ποντίων χωρικών και των διάσπαρτων ανταρτικών ομάδων αυτοπροστασίας, που δεν αποτελούσαν άλλωστε κανένα στρατιωτικό σκέλος της κίνησης Ανεξαρτησίας. Να σημειωθεί ότι η πολιτική ποντιακή ηγεσία απολάμβαναν την ασφάλεια του Ρωσικού Βατούμ, ο Χρύσανθος να κινείται εκτός, μεταξύ Βατούμ-Τιφλίδας-Παρισίων-Λονδίνου-Βατούμ κ.α. και οι μητροπολίτες (Γερμανός, Πολύκαρπος κλπ), να απολαμβάνουν την ασφάλεια του Πατριαρχείου της κατεχόμενης από τους συμμάχους Κωνσταντινούπολης. Έλεγε με φανερό παράπονο ο πατέρας μας Τήμος (Δήμος Δημήτρης Αμανατίδης) για τον δεσπότη τους Πολύκαρπο Νεοκαισαρείας (Κοτυώρων), (κατόπιν Ξάνθης), όταν το ‘έφερνε’ ο λόγος: …εδέκε μας ‘σο σιέρ’ κι ατός εφέκεν κι έφυγεν σην Πόλ’….
Σε ότι αφορά την Ελλάδα, ψαλλιδίστηκαν οι απαιτήσεις της σχετικά με τις διεκδικήσεις της από την διάλυση της Οθωμανικής Τουρκίας, γιατί μερικούς εκ των συμμάχων ενοχλούσε η ενδυνάμωσή της, (Ιταλία, Γαλλία), ενώ άλλοι (Αγγλία), έβλεπαν πλέον, ότι δεν εξυπηρετούνταν τα συμφέροντά τους, με την Ελληνική παρουσία στη Μικρά Ασία, παρόλα τα αναγνωρισμένα ιστορικά της δικαιώματα. Οι προθέσεις των συμμάχων γινόταν εμφανέστερες, όσο εδραιωνόταν, την ίδια εποχή, η ενοχλητική και απειλητική μπολσεβικική επανάσταση στη Ρωσία.
Η Ελλάδα, που οι Σύμμαχοι αποφάσισαν να επεκταθεί με την Συνθήκη των Σεβρών και με την προτροπή τους έστειλε το εκστρατευτικό σώμα στη Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919, κρίθηκε τώρα ανεπαρκής, έως και επικίνδυνη για μερικούς από τους συμμάχους (Ιταλία), και αδύναμη να παίξει αυτόν τον δικαιούμενο ηγετικό ρόλο στην Μικρά Ασία, που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει ασφαλώς τα συμφέροντά τους στη Μέση Ανατολή, αλλά και να συγκρατήσει την απειλητική Ρωσία μακριά από τη Μεσόγειο.
Έτσι αναζητήθηκαν, κατά τη γνώμη μας, νέα αναχώματα για να προστατευθούν τα συμφέροντά τους από την ενδεχόμενη απειλή της ανερχόμενης και επικίνδυνης Μπολσεβικικής πλέον Ρωσίας, που εμφανίστηκε στο προσκήνιο.
Η Ελλάδα αντί της αναμενόμενης επιβράβευσης, εγκαταλείφθηκε μόνη της στη δίνη του καταστροφικού Μικρασιατικού Πολέμου, με τους συμμάχους να προβάλλουν ως δικαιολογία για τη στάση τους, δευτερεύουσας σημασίας επιχειρήματα, που αφορούσαν εσωτερικά της εμπόλεμης Ελλάδας θέματα (επάνοδος του εχθρικού Κωνσταντίνου κ.ά.).
Διότι όταν έδειχνε ότι η Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία πετυχαίνει τους στόχους της και να διαφαίνεται ότι μπορεί να αποβεί επικίνδυνη στους Ευρωπαίους συμμάχους, συν το γεγονός ότι στην Τουρκία ανέκυψε εθνικιστικό κίνημα, ευρωπαϊκού όμως προσανατολισμού, οι σύμμαχοι άλλαξαν συμπεριφορά απέναντι στην μικρή Ελλάδα. Δεν την έκριναν, όπως είπαμε, ικανή να προστατέψει τα συμφέροντά τους έναντι του διαφαινομένου στο μέλλον κινδύνου της Ρωσίας του βορρά!
Επιλέχθηκε, (κατά την ταπεινή μου γνώμη), χωρίς δισταγμό και πολλά προσχήματα, να στηριχθεί, να ενδυναμωθεί και να επικρατήσει ο εθνικιστής Μουσταφά Κεμάλ, απέναντι στον δίκαιο και δύσκολο αγώνα που έδινε η Ελλάδα στη Μικρασία. Διότι η μουσουλμανική Τουρκία είχε εκτεταμένα φυσικά σύνορα με το υπογάστριο της αναδυόμενης και πλέον επικίνδυνης Ρωσίας των Μπολσεβίκων. Γι’ αυτό κρίθηκε, χωρίς να ομολογείται, ακόμη και μέχρι σήμερον, εμείς όμως, ως θύματα, έχουμε όλο το δικαίωμα να το υποθέτομε και να το λέγομε, ότι η ενδυνάμωση μιας Κεμαλικής Τουρκίας τους εξυπηρετούσε περισσότερο και ως ανάχωμα στην Ρωσική κάθοδο στη μεσόγειο, αλλά και ότι μια αναγεννημένη Τουρκία αποτελεί πιο ασφαλή γέφυρα σύνδεσης με τον Περσικό κόλπο και τις Ινδίες.
Το είπε και Ουίνστων Τσώρτσιλ, υπουργός Ναυτικών και Αποικιών τότε, τον αναφέρω και αυτόν ονομαστικά, γιατί είναι πρόσωπο της παγκόσμιας διπλωματίας και ανάλογης ακτινοβολίας:
…Ότι, καλόν είναι να μην ταπεινωθούν άλλο οι Τούρκοι, διότι την μουσουλμανική Τουρκία συνδέουν θρησκευτικοί δεσμοί με τους λαούς της Μέσης και πέραν αυτής Ανατολής (Μεσοποταμία, Περσία, Ινδίες), επί των οποίων οι χριστιανοί σύμμαχοι ήθελαν να είχαν επιρροή και ασκούσαν αποικιακή πολιτική… .
Υποτίθεται ότι η Αγγλία ήταν ο κυριότερος σύμμαχος της Ελλάδας.
Τα λέμε όλα αυτά, διότι από εδώ και πέρα εκτυλίχθηκαν τραγικά γεγονότα σε ολόκληρο τον ανυπεράσπιστο Πόντο και δρομολογήθηκαν εξελίξεις, που έχουν άμεση σχέση με την τύχη των Ποντίων και φυσικά με την τύχη των πατέρων και πάππων μας και της δικής μας Γιάτζιουλους, χαμένης κάπου στο βάθος του ορεινού κεντρικού Πόντου.
Ματαίως έλπιζαν και ανέμεναν οι Έλληνες και μεταξύ αυτών και οι Πόντιοι, ότι οι χριστιανοί σύμμαχοι θα λειτουργούσαν συναισθηματικά στον δίκαιο αγώνα που έδιναν για την ελευθερία, την τιμή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια τους.
Ενοχλεί, ως υποκριτική ή ανιστόρητη, η αναφορά που γίνεται από μεγαλόστομους, συνήθως άκαπνους, ρήτορες, στις επετειακές εκδηλώσεις των μαχών του ίδιου Μεγάλου Παγκόσμιου πολέμου του Μακεδονικού Μετώπου, που έλαβαν χώρα εδώ στην περιοχή του Κιλκίς ( Σκρά, Πολύκαστρο, Δοϊράνη κλπ). Πλειοδοτούν και υπερθεματίζουν στις ομιλίες τους, ότι οι νικηφόρες μάχες των Συμμάχων μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, εναντίον των ιδίων αντιπάλων, δόθηκαν υπέρ της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας, της τιμής και αξιοπρέπειας των λαών, των κρατών και των ανθρώπων γενικά.
Διότι την ίδια εποχή γίνονταν στον Πόντο, αυτά που έγιναν εναντίον των παραπάνω πανανθρώπινων αξιών και δικαιωμάτων. Διότι εμείς οι απόγονοι, ακροατές, τώρα, αυτών των μεγαλοστομιών, προερχόμενοι από Πόντο, Θράκη και λοιπή Μικρασία, αναλογιζόμαστε ότι στον ίδιο πόλεμο ήμασταν μπλεγμένοι (Πρώτος Παγκόσμιος και εδώ και εκεί), τον ίδιο χρόνο και με τους ίδιους εμπλεκόμενους αντιπάλους!
Δεν είχαμε εμείς εκεί προβλήματα ελευθερίας, ζωής, τιμής και αξιοπρέπειας;