Καλκίς, Καλκίτσι, Kălkăš,
Κιλκίς, Κιλκίσιον, Κιλκίτσι, Kiklič, kilkitch, Kilkits, K’lk’s
Κουκους, Κουκούσι, Koukouch, Koukous, Kukus, Kukuš.
Οι τρεις βασικές ονομασίες, Κιλκίς, Καλκίς και Κουκους, χρησιμοποιούνταν από τις διαφορετικές εθνικές ομάδες που κατοικούσαν στην πόλη, τους Έλληνες, τους Τούρκους και τους Βούλγαρους ή ορθότερα τους Πατριαρχιακούς, τους Μουσουλμάνους και τους Εξαρχικούς, αφού στα τέλη του 19ου – αρχές 20ου αιώνα η εθνική συνείδηση είχε ως πρόσημο τη θρησκευτική ταυτότητα. Με αυτές τις τρεις ονομασίες «Καλκίς ή Κιλκίς ή Κουκούσι» καταγράφεται η πόλη στο Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν, το εγκυρότερο λεξικό του τέλους του 19ου αιώνα (Εκδόσεις Μπαρτ – Χιρστ, Αθήνα 1893-1894).
Οι τρεις αυτές ονομασίες εξακολουθούν να εμφανίζονται και στα λεξικά του 20ου αιώνα όπως στην Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Παύλου Δρανδάκη (εκδ. «ο Φοίνιξ») και στο Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν (εκδ. «Ήλιος») όπου επισημαίνεται: «επί τουρκοκρατίας ωνομάζετο και Καλκίς και Κουκούσι αλλά εκ των ονομασιών τούτων μόνον η πρώτη εξακολουθεί να χρησιμοποιήται εις τα εκκλησιαστικά έγγραφα».
Το Κιλκίσιον ήταν η ονομασία που χρησιμοποιούσαν συχνότερα οι Έλληνες στις αναφορές και τις εκθέσεις του προς τις προξενικές και τις εκκλησιαστικές αρχές και το ίδιο συνέβαινε με τις εφημερίδες των Αθηνών, όταν σπανίως συμπεριελάμβαναν «την φωλεά» αυτή «όλων των κακοποιών στοιχείων» στην ειδησεογραφία τους. Δεν έλειπαν και οι παρεμφερείς ονομασίες όπως Κιλκίσι που χρησιμοποιεί ο κτηματίας Κ. Χατζηλάζαρος σε αναφορά του προς τον Στ. Δραγούμη (15-09-1892) ή Κλικίσι την οποία συναντούμε σε επιστολή Κλικισινών της 7ης Μαΐου 1901.
Την ονομασία Καλκίς καταγράφει ως κύρια ο Ν. Σχινάς στις οδοιπορικές σημειώσεις του που εκδόθηκαν το 1886, ενώ δεν παραλείπει να επισημάνει και τις άλλες: Καλκίτσι, Κιλκίς ή Κουκούσι. Η ονομασία Κaλκίς χρησιμοποιείται και αυτή σε διάφορες επιστολές του 19ου αιώνα όπως του ιατρού Θ. Τσαγρή προς τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Καλλίνικο στις 29 Μαΐου 1881. Στο κατάστιχο αλληλογραφίας του επισκόπου Πολυανής Παρθενίου του 1900 αναφέρεται ως Κιλκίς και Κιλκίτση. Ως Κιλκίς και δευτερευόντως Kilkich εμφανίζεται η πόλη στον οδηγό της Ελλάδος του Ν. Ιγγλέση του 1911.
Η ονομασία Κчkчшъ είναι η συχνότερα εμφανιζόμενη στις βουλγαρικές πηγές. Το όνομα αυτό αναγράφεται στη σφραγίδα της βουλγαρικής ορθόδοξης κοινότητας Κιλκίς που χρονολογείται από το 1869 ενώ σε βουλγαρικές εκδόσεις του 20ου αιώνα χρησιμοποιείται κυρίως η λέξη Kukuš και σπανιότερα Kukuše.
Ως Kukuš (Kilkič) αποτυπώνεται η πόλη σε αυστριακούς χάρτες του 1900 και 1903 που εκτυπώθηκαν από το Καισαροβασιλικό Ινστιτούτο της Βιέννης.
Η ένοπλη σύρραξη την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και ο 2ος Βαλκανικός πόλεμος προκάλεσαν το ενδιαφέρον των ξένων εφημερίδων που μεταξύ άλλων ανέφεραν και το Κιλκίς στις ανταποκρίσεις του. Στο φύλλο της 9ης Αυγούστου του 1903 οι New York Times ονομάζουν την πόλη kilkitch ενώ η ίδια εφημερίδα σε δημοσίευμα της για τη μάχη στις 4 Ιουλίου 1913 (21 Ιουνίου με το παλιό ημερολόγιο που ίσχυε στην Ελλάδα) την αναφέρει ως kilkish. Την ονομασία kilkitch χρησιμοποιεί και η ισπανική ABC της Μαδρίτης στα φύλλα της 1/07 και 7/08 του 1913 ενώ ως Kilkiz (ou Kilkich) καταγράφεται στο περιοδικό L’ Illustration στο τεύχος της 26-7-1913.
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4station.
