πλάκες και μολυβδοκόνδυλα για το νηπιαγωγείο, πένες, μελανοδοχείο, μολύβια και μικρά οκτασέλιδα τετράδια για το δημοτικό. Αργότερα άρχισαν να εμπλουτίζουν τα ράφια τους και με βιβλία, αν και ήταν ιδιαίτερα σημαντικό το πρόβλημα προμήθειάς τους στην επαρχία, εξ αιτίας της απουσίας ενός οργανωμένου δικτύου διακίνησης των βιβλίων. Παρείχαν και άλλα είδη όπως χάρτες, προσωπογραφίες των Βασιλέων ή ιστορικών προσώπων και εθνικών αγωνιστών, καλλιτεχνικές εικόνες και φωτογραφίες αρχαιοτήτων. Διέθεταν, επίσης, κατάστιχα, φακέλους και επιστολόχαρτα, πολυσέλιδα τετράδια γραφής, ιχνογραφίας και μουσικής, ημεροδείκτες.
Μετά τον πόλεμο τα βιβλιοπωλεία διεύρυναν την αγοραστική τους βάση και σε αυτό συνετέλεσε η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου. Έτσι, άρχισαν να πωλούνται βιβλία κλασικής λογοτεχνίας, τα οποία μάλιστα αγοράζονταν ως πρωτοχρονιάτικα δώρα και ως τέτοια προτιμούνταν όσα διέθεταν κομψά και ωραία εξώφυλλα. Δεν έλειπαν και τα περιοδικά, όπως το «Ρομάντσο», η «Μάσκα», το «Μπουκέτο», το «Διάβασέ με», ο «Θησαυρός» και πλήθος άλλων. Η αγορά των βιβλίων γινόταν τοις μετρητοίς ή με δόσεις, συνήθως όταν επρόκειτο για μεγάλες σειρές βιβλίων.
Το πρώτο βιβλιοπωλείο του Κιλκίς ήταν ο «Ερμής» των αδελφών Κυνηγόπουλων. Στεγαζόταν στον πρώτο όροφο οικήματος στην αρχή της Βενιζέλου. Σε διαφήμιση του 1923 διαβάζουμε ότι «Στο άνω βιβλιοπωλείο βρίσκονται όλα τα είδη των βιβλίων διδακτικά, εκκλησιαστικά, φιλολογικά ως και διάφορα μυθιστορήματα, βιβλία του Λαού και όλα τα είδη της γραφικής ύλης διάφοροι χάρται και εικόνες». Το βιβλιοπωλείο διακινούσε και το πρώτο βιβλίο που έγραψε συγγραφέας από την περιοχή του Κιλκίς, ο Παναγιώτης Φωτιάδης, ο οποίος ήρθε στην Ελλάδα το 1923 και εγκαταστάθηκε στο Λειψύδριο, όπου είχε διοριστεί δάσκαλος. Το βιβλίο αυτό ήταν «Της τρίχας το γεφύρι», που όπως γράφει ο Ερμής Μουρατίδης, ήταν «γραμμένο στη δημοτική, με ποντιακή σύνταξη. Κάποιος το «διόρθωσε» στο τυπογραφείο, έτσι που το τυπωμένο αυτό κείμενο έχασε, σε μεγάλο βαθμό, την ομορφιά της γραφής του». Σε δημοσίευση που καταχωρήθηκε στο φύλλο της 5-5-1927 της ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ διαβάζουμε: «Εξεδόθη και πωλείται εις το βιβλιοπωλείον Γεωργ. Κυνηγοπούλου εν Κιλκίς το βιβλίον του κ. Παναγ. Φωτιάδου ή Μαρκησίου «Της τρίχας το γεφύρι». Δράμα εις δυο πράξεις, παρμένο από την ζωήν των Ελλήνων του Πόντου. Όσοι θέλουν να αποκτήσουν το όντως ωραίον τούτο βιβλίον ας αποτανθούν εις Κιλκίς εις την ανωτέρω διεύθυνσιν. Τιμάται 15 δραχμάς ελεύθερον ταχυδρομικών τελών».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 λειτούργησε το τυπογραφείο των αδελφών Αντώνη και Βασίλη Νικολόπουλου που στη συνέχεια εξελίχθηκε σε πρακτορείο εφημερίδων και βιβλιοχαρτοπωλείο. Ο Αλέκος Κοντοειδής στα «Κιλκισιώτικα πατριδογραφικά θέματα» γράφει σχετικά: «Ο Αντώνης και ο μικρότερος αδερφός του Βασίλης το 1918 εγκαταστάθηκαν στην Καβάλα σε ένα θείο τους που είχε πρακτορείο εφημερίδων. Με τις γνωριμίες και τη φροντίδα του θείου τους ίδρυσαν το 1934 πρακτορείο εφημερίδων στο Κιλκίς όπου και εγκαταστάθηκαν».
Το 1930 λειτούργησε το βιβλιοπωλείο του Γεωργίου Ψάλτου, που ήταν γνωστός με το προσωνύμιο Τζώνης που του είχε δώσει ένας Αμερικανός θείος και με αυτό καταχωρείται ως βιβλιοπώλης σε επαγγελματικό οδηγό του 1937-38. Το κατάστημα αυτό, που ήταν κυρίως αντιπροσωπεία τσιγάρων, είχε και μερικά βιβλία και χαρτικά και βρισκόταν δίπλα στο σημερινό ζαχαροπλαστείο ΣΕΡΑΝΟ. Το 1960 το βιβλιοπωλείο ανέλαβε ο γιος του Βασίλης και το μετέφερε σε νεόδμητη οικοδομή, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα.
Προπολεμικό χαρτοπωλείο και ψιλικατζίδικο ήταν της «παπαδιάς», που στεγαζόταν σε μια μικρή ξύλινη παράγκα σκεπασμένη με λαμαρίνες στη θέση της σημερινής πιάτσας των ταξί. Η «παπαδιά» ήταν η μητέρα του γνωστού σε όλους «Μήτα», απ’ όπου πιτσιρικάδες αγοράζαμε εικονογραφημένα περιοδικά: Μπλεκ, Μικρός Ήρωας, Ζαγκόρ, Όμπραξ. Το μαγαζάκι αυτό, παρά το μικρό του μέγεθος, διέθετε «απ’ όλα», όπως γράφει ο Σταύρος Λίβας: «…. στο εσωτερικό του, που με δυσκολία μπορούσε να κινηθεί ένας άνθρωπος, εκτός από τα σχολικά είδη (σάκκες, κασετίνες, τετράδια κλπ) υπήρχανε, πάνω στα ράφια κουτιά με διάφορα «ψιλικά» (κουβαρίστρες, φουρκέτες, κουμπιά κα). Η «παπαδιά» όμως ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στον κόσμο των παιδιών γιατί εκεί μπορούσαν να βρουν μια αφάνταστη ποικιλία από φανταχτερές γυάλινες γκαζόζες, πολύχρωμες μπίλιες και σβούρες, και κόλλες για τσουρμάδες. Και τα κορίτσια χιλιάδες από όμορφα «σκαλιστά» και χαλκομανίες για να στολίσουν τα τετράδια και τα βιβλία τους».
Το 1935 ο Παντελής Καζαμίας, απότακτος αξιωματικός μετά το κίνημα του ‘35 άνοιξε ένα μικρό βιβλιοπωλείο επί της 21ης Ιουνίου, που λειτούργησε μέχρι την Κατοχή.
Προπολεμικό βιβλιοπωλείο ήταν και του Γεώργιου Μιχαηλίδη, που βρισκόταν απέναντι από το γαλακτοπωλείο των Νουρήδων και σε αυτό σύχναζαν κυρίως δάσκαλοι.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, σύμφωνα με τα αρχεία του ΤΕΒΕ, λειτουργούσαν επίσης τα βιβλιοπωλεία του Δημήτριου Ιωαννίδη (21ης Ιουνίου από το 1951) και του Ιωάννη Μιχαηλίδη (21ης Ιουνίου 137 από το 1952).
Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες από το νομό Κιλκίς θα βρείτε στην ιστοσελίδα και στο fb του τεχνικού γραφείου k4station.
