Όπως σημειώνεται στην έκθεση, η μη ενιαία, απ' όλους τους δήμους, εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, προκαλεί συχνές και σοβαρές αμφισβητήσεις της νομιμότητας των σχετικών πράξεων επιβολής τους και αναπόφευκτα συνεπάγεται την αδυναμία των δήμων να ανταποκριθούν στις συμβατικές οικονομικές υποχρεώσεις τους, καθώς η τακτική χρηματοδότησή τους αποδεικνύεται ανεπαρκής.

Ταυτόχρονα, η παρατεταμένη καθυστέρηση διορισμού των Ελεγκτών Νομιμότητας και λειτουργίας των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας, σε συνδυασμό με την ανεπαρκώς ασκούμενη -στην παρούσα φάση- από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις εποπτεία, επιτρέπει την εφαρμογή αμφισβητούμενης νομιμότητας κανονιστικών πράξεων, καθώς συχνά τίθενται σε ισχύ αποφάσεις δημοτικών συμβουλίων οι οποίες εγείρουν ζητήματα παραβίασης των αρχών της νομιμότητας, της αναλογικότητας, της ισότητας και ακόμη της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.

Ο Συνήγορος θεωρεί ότι τα ανωτέρω ζητήματα χρήζουν άμεσης επίλυσης, τόσο σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης, όσο και τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιαίτερα ενόψει των κρίσιμων οικονομικών συνθηκών στις οποίες έχει περιέλθει η χώρα και της εν γενεί υποβάθμισης των δημοτικών υπηρεσιών, ενώ ταυτόχρονα διατυπώνει και 25 προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στους δήμους.

Εν κατακλείδι, ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι απαιτείται η απλοποίηση και αποσαφήνιση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου και η ενιαία εφαρμογή του από όλους τους δήμους, η ενδυνάμωση του ελέγχου νομιμότητας των πράξεων των δήμων, καθώς και η διεύρυνση των τρόπων επίλυσης των διαφορών τους με τους πολίτες, μέσω εξώδικου συμβιβασμού, σε συνδυασμό με την εξασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης, διαφανή και χρηστή δημοσιονομική διαχείριση, ενίσχυση της αξιοπιστίας των δήμων και κατ' επέκταση την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.