«Το 2016 θα είναι το έτος της ειρήνης για τον λαό μας. Η Κολομβία μπορεί να δει πολύ σύντομα την αυγή μιας νέας εποχής χωρίς πόλεμο και συγκρούσεις» είπε πανηγυρικά στο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του ο δεξιός πρόεδρος Χουάν Μανουέλ Σάντος. Αισιοδοξία εξέφρασε, για πρώτη φορά, και ο ηγέτης των ανταρτών των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας (FARC). «Είθε το 2016 να γίνει η χρονιά που θα αγκαλιάσουμε τη συμφιλίωση για να χτίσουμε ειρήνη με κοινωνική δικαιοσύνη» δήλωσε ο 58χρονος Ροντρίγκο Λοντόνιο, γνωστός με το πολεμικό ψευδώνυμο Τιμοτσένκο.

Εκτός από τα λόγια υπάρχουν και πράξεις. Η συνεχιζόμενη ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ κυβέρνησης και αριστεριστών ανταρτών οδήγησε σε σημαντικές προκαταρκτικές συμφωνίες το 2015 - παρά την αναζωπύρωση της βίαιης δράσης δεξιών παραστρατιωτικών. Υστερα από τρία χρόνια διαπραγματεύσεων στην Κούβα, έχει επιτευχθεί συμβιβασμός σε τέσσερα ακανθώδη ζητήματα.

Το πρώτο είναι η μεταρρύθμιση στην ιδιοκτησία της αγροτικής γης: αναδιανομή υπέρ των φτωχών ακτημόνων, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές, όπου το 50% των εδαφών ανήκει σήμερα στο 1% των «τσιφλικάδων». Ελπίζεται ότι έτσι θα αρχίσει να γεφυρώνεται κάπως το τεράστιο χάσμα της ανισότητας και να περιορίζεται η φτώχεια. Παρότι η Κολομβία είναι η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής, με ρυθμό ανάπτυξης 3,2% το 2015, το 30% του γενικού πληθυσμού (48,4 εκατομμύρια) και το 43% των αγροτών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, με 1,25 δολάριο την ημέρα.

Αρχική συμφωνία έχει επιτευχθεί επίσης για τα υπόλοιπα τρία θέματα: τον αφοπλισμό, τη συμμετοχή των ανταρτών στην πολιτική διαδικασία με αμνηστία για όσους ομολογήσουν εγκλήματα, και την πάταξη του λαθρεμπορίου ναρκωτικών.

Αυτό το βρώμικο λαθρεμπόριο είναι η σημαντικότερη πηγή εσόδων για την FARC.

Λίγοι το περίμεναν, αλλά ο Σάντος και ο Τιμοτσένκο έσφιξαν τα χέρια τον Σεπτέμβριο στην Αβάνα όταν έκλεισε η προκαταρκτική συμφωνία. Οι δυο τους δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικοί.

Ο 64χρονος πρόεδρος είναι φιλελεύθερος οικονομολόγος και πρώην δημοσιογράφος, γόνος της πάμπλουτης οικογένειας των εκδοτών της μεγάλης εφημερίδας «El Tiempo».

Ο Τιμοτσένκο γεννήθηκε το 1958, «20 ημέρες μετά τον θρίαμβο της επανάστασης στην Κούβα», όπως του αρέσει να λέει. Κομμουνιστής από τα 17 του, εξελέγη ηγέτης της FARC το 2011.

Η οργάνωση ιδρύθηκε το 1964 με σκοπό «την κατάληψη της εξουσίας από τον λαό» και ο απολογισμός της ένοπλης σύγκρουσης μισού αιώνα είναι βαρύς: 220.000 νεκροί - το 80% των οποίων άμαχοι -, 5 εκατομμύρια εσωτερικώς εκτοπισμένοι, 7 εκατομμύρια θύματα του εμφυλίου από απαγωγές, τραυματισμούς από νάρκες, «εξαφανίσεις». Αλλά οι 8.000 αντάρτες της FARC δεν είναι οι μόνοι ένοχοι. Πάμπολλες θηριωδίες έχουν διαπράξει μονάδες ακροδεξιών παραστρατιωτικών ταγμάτων θανάτου που δημιουργήθηκαν πριν από 30 χρόνια για να πατάξουν τους αριστερούς. Ναρκο-συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος έχουν σπείρει επίσης τη βία στις περιοχές των συγκρούσεων.

Ο Σάντος έχει ξεκαθαρίσει ότι αν και όταν υπογραφεί η τελική συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί από τον λαό για να ισχύσει. Το σχετικό δημοψήφισμα μπορεί να γίνει ακόμη και τον Μάιο.

Και ενώ οι περισσότεροι Κολομβιανοί φαίνεται να στηρίζουν την ειρήνη, υπάρχουν ισχυρές και ηχηρές αντιρρήσεις. Οι ίδιοι οι αντάρτες έχουν επικρίνει την ιδέα του δημοψηφίσματος, λέγοντας ότι δεν συμμετείχαν ποτέ στην πολιτική διαδικασία.

Αρκετοί πιστεύουν ότι οι αντάρτες θέλουν απλώς να κερδίσουν χρόνο για να ανασυνταχθούν και δεν έχουν ειλικρινή σκοπό να τηρήσουν τη συμφωνία.

Ο πρώην πρόεδρος της χώρας Αλβαρο Ουρίμπε κατακεραυνώνει τον Σάντος, λέγοντας ότι θα δώσει αμνηστία σε στυγνούς εγκληματίες που δεν θα λογοδοτήσουν ποτέ για τις σφαγές.

Αν και στο παρελθόν ο Σάντος έχει κατηγορηθεί για στήριξη στους παραστρατιωτικούς, τώρα, στη δεύτερη θητεία του, φαίνεται ότι θέλει τη συμφωνία για να μείνει στην Ιστορία ως ο ηγέτης που έφερε την ειρήνη. Και ο Τιμοτσένκο έχει προσωπικό κίνητρο για να υπογράψει.

Ο πρόεδρος φέρεται να έχει δεσμευθεί ότι αν υπάρξει οριστική συμφωνία η Κολομβία θα απορρίψει τα αιτήματα των ΗΠΑ για έκδοση του Τιμοτσένκο και 70 ανταρτών που καταζητούνται εκεί για διακίνηση ναρκωτικών. Εκτιμάται ότι το 90% της κοκαΐνης στους δρόμους των ΗΠΑ προέρχεται από την Κολομβία.