Οι επιλογές που κάνουμε όταν ψωνίζουμε στο σούπερ μάρκετ μπορούν να επηρεάσουν τη βιωσιμότητα, αλλά πώς θα μπορέσουμε να κάνουμε σωστές και υπεύθυνες επιλογές ιδιαίτερα όταν στο σούπερ μάρκετ ερχόμαστε αντιμέτωποι συχνά με πολλές επιλογές του ίδιου προϊόντος;
Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι δεν έχει μεγάλη διαφορά το τι θα επιλέξουν να βάλουν στο καλάθι τους. Οι επιστήμονες όμως είναι εδώ και μας λένε ακριβώς το αντίθετο. Έτσι τα μεγάλα σούπερ μάρκετ έχουν αρχίσει εδώ και κάποια χρόνια να προτιμούν τους ντόπιους παραγωγούς για τα ράφια τους και τα βιολογικά και οργανικά προϊόντα ολοένα και πληθαίνουν όπως μπορούμε να δούμε χαρακτηριστικά στο φυλλάδιο My Market που στηρίζει τους “μικρούς έλληνες παραγωγούς”.
Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της παραγωγής τροφίμων
Τα τρόφιμα που βρίσκουμε στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ παράγονται και υποβάλλονται σε επεξεργασία από εκατομμύρια αγρότες και μεσάζοντες παγκοσμίως, με σημαντικό σχετικό περιβαλλοντικό κόστος. Σε μια μετα-ανάλυση που συγκρίνει διάφορους τύπους συστημάτων παραγωγής τροφίμων οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το περιβαλλοντικό κόστος παραγωγής των ίδιων αγαθών μπορεί να είναι πολύ μεταβλητό ανάλογα με τη μέθοδο παραγωγής που θα επιλεχθεί.
Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής τροφίμων δημιουργούνται από εκατομμύρια διαφορετικούς παράγοντες. Για τον εντοπισμό λύσεων που είναι αποτελεσματικές βάσει αυτής της ετερογένειας, οι ερευνητές συγκεντρώσαν δεδομένα που καλύπτουν πέντε περιβαλλοντικούς δείκτες. 38.700 αγροκτήματα και 1600 επεξεργαστές, είδη συσκευασίας και λιανοπωλητές. Ο αντίκτυπος που έχει η παραγωγή στο περιβάλλον μπορεί να είναι έως 50 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των παραγωγών του ίδιου προϊόντος.
Ωστόσο, οι παραγωγοί έχουν όρια στο βαθμό που μπορούν να μειώσουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της παραγωγής τους. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι οι επιπτώσεις των ζωικών προϊόντων με χαμηλότερες επιπτώσεις συνήθως υπερβαίνουν αυτές των λαχανικών, παρέχοντας νέα στοιχεία για τη σημασία της διατροφικής αλλαγής. Αθροιστικά, τα ευρήματά της έρευνας υποστηρίζουν μια προσέγγιση όπου οι παραγωγοί θα παρακολουθούν τις επιπτώσεις της δικής τους παραγωγής, και θα επιτυγχάνουν ευέλικτα περιβαλλοντικούς στόχους επιλέγοντας ανάμεσα σε διαφορετικές πρακτικές και κοινοποιώντας τις επιπτώσεις τους στους καταναλωτές.
Ο ρόλος του καταναλωτή
Σήμερα, αλλά και στο μέλλον, η διατροφική αλλαγή μπορεί να αποφέρει περιβαλλοντικά οφέλη σε κλίμακα που δεν είναι εφικτή μόνο από τους παραγωγούς. Η μετάβαση από τις τωρινές διατροφικές μας συνήθειες σε μια χορτοφαγική διατροφή θα μπορούσε να μειώσει τη χρήση γης των τροφίμων κατά 3,1 δισεκατομμύρια εκτάρια (μείωση 76%), τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 6,6 δισεκατομμύρια μετρικούς τόνους CO2eq (μείωση κατά 49%) την οξείδωση κατά 50%, τον ευτροφισμός κατά 49% και την έλλειψη αποθεμάτων γλυκού νερού κατά 19%. Εκτός όμως από τη μείωση των ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η γη που δεν θα απαιτείται πλέον για την παραγωγή τροφίμων θα μπορούσε να αφαιρέσει έως 8,1 δισεκατομμύρια τόνους CO2 από την ατμόσφαιρα κάθε χρόνο για 100 χρόνια καθώς η φυσική βλάστηση αποκαθίσταται και ο άνθρακας του εδάφους επανασυσσωρεύεται.
Οι καταναλωτές μπορούν να διαδραματίσουν έναν άλλο σημαντικό ρόλο αποφεύγοντας τους παραγωγούς υψηλού περιβαλλοντικού αντίκτυπου. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι καμία ετικέτα σήμερα δεν καταγράφει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός προϊόντος από το αγρόκτημα στο πιρούνι. Η επικοινωνία των επιπτώσεων των προϊόντων στους καταναλωτές θα επιτρέψει τη διατροφική αλλαγή και πρέπει να επιδιωχθεί. Αν και η διατροφική αλλαγή είναι ρεαλιστική για οποιοδήποτε άτομο, η ευρεία αλλαγή συμπεριφοράς θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί στο στενό χρονικό διάστημα που απομένει για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την πρόληψη περαιτέρω, μη αναστρέψιμης απώλειας βιοποικιλότητας.
Τα παραπάνω νέα δεδομένα προκαλούν τον προβληματισμό μας και θα πρέπει να μας κάνουν να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που επιλέγουμε τα προϊόντα που θα βάλουμε στο πιάτο μας. Από εδώ και πέρα ως υπεύθυνοι καταναλωτές εκτός από την τιμή και τις υγιεινές επιλογές θα πρέπει να λαμβάνουμε ακόμα ένα κριτήριο υπόψη και αυτό είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που αφήνουν πίσω τους στην πορεία ως το τραπέζι μας.
