Μπροστά στα μάτια μας προβάλλουν η πολύπτυχη δραστηριότητα τους, η ποιμαντορική τους αξιοσύνη, το πνευματικό τους βάθος και το ηθικό τους ανάστημα. Η προσφορά τους στην εκκλησία του Χριστού και στα ελληνικά γράμματα και τηνπαιδεία υπήρξε μοναδική. Η ζωή τους δεν ήταν καθόλου εύκολη. Έζησαν σε μια εποχή αφάνταστα δύσκολη για τους γνησίους εργάτες του πνεύματος και της αλήθειας και σ’ έναν αιώνα, τον 4ο μ.Χ. αιώνα, αιώνα ταραχώδη και ανάστατο όπου ακόμη ούτε η αυτοκρατορία είχε αποβάλλει το σκληρό ρωμαϊκό της χαρακτήρα, ούτε η νέα πίστη είχεν εδραιωθεί με τρόπο τέτοιο, που να μην αντιμετωπίζει πλέον εσωτερικά προβλήματα. Ας μας επιτραπεί να ρίξουμε μια σύντομη ματιά στη θαυμάσια και αξιομίμητη ζωή τους. Είναι ο Βασίλειος ο Μέγας (330 -379 μ.Χ.), ο Γρηγόρης ο Θεολόγος (329-390μ.Χ.) και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (349-407 μ.Χ.).

Η προσέγγιση μερικών
σημείων της ζωής τους:
Οι δύο πρώτοι, ο Βασίλειος και Γρηγόριος ήσαν σύγχρονοι με διαφορά μόνον ενός έτους, έζησαν και εσπούδασαν μαζί φιλοσοφία στην πόλη των Αθηνών. Τα δύο αυτά τέκνα της Καππαδοκίας, ως σπουδαστές, διαβίωσαν κάτω από την ίδια στέγη, τρέφονταν με το ίδιο φαγητό και θέρμαναν της καρδιές τους με τους ίδιους πνευματικούς πόθους και οραματισμούς. Ήσαν μια ψυχή σε δύο σώματα, όπου σημειώνει ο Γρηγόριος. Η τύρβη της μεγαλούπολης οι θορυβώδεις μεταξύ των σπουδαστών συζητήσεις, φιλονικίες και συμπλοκές, ο έκλυτος βίος της κοσμόπολης, τους αφήνουν ανεπηρέαστους και απαθείς. Επιβάλλουν στον εαυτό τους με την ισχυρή και γρανιτένια θέληση τους. Δεν παρασύρονται, δεν κάμπονται, δεν αποκλίνουν ούτε κατ’ ελάχιστον από το στόχο τους. Αξιοποιούν το χρόνο τους κατά τον δημιουργικό τρόπο. Βρίσκουν τον καιρό, πέραν από την φιλοσοφία, να λάβουν μέρος σε μαθήματα γεωμετρίας, αστρονομίας και ιατρικής. Έτσι μεστώνει γρήγορα το πνεύμα τους και ετοιμάζονται επαρκώς για τις μεγάλες και δύσκολες εξορμήσεις τους, για την αντιμετώπιση της γηρασμένης ειδωλολατρίας και την καταπολέμηση των πολυποίκιλων αιρέσεων στους κόλπους της εκκλησίας. Οι ψυχές τους ατσαλώθηκαν άριστα για να μπορέσουν να βαστάξουν τον αφάνταστο κατατρεγμό που τους περίμενε και να σηκώσουν το ασήκωτο φορτίο του πόνου, του κατατρεγμού και των θλίψεων που θα αντιμετώπιζαν.

Ήσαν μεγάλες καρδιές
και μεγάλες διάνοιες
Η ιστορία αποκάλεσε τον Βασίλειο μέγαν ουρανόν φάντορα, τον Γρηγόριο στοχαστικό και Θεολόγο και τον Ιωάννη κλεινό χρυσορρήμονα. Στη μεγάλη καρδιά τους χώρεσαν άρτια και συμβιβάστηκαν αρμονικά οι χριστιανικές αλήθειες και τα ιδανικά της ελληνικής παιδείας. Κατά τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό, του οποίου η υψηλή ποιητική έμπνευση συναγωνίζεται τη φιλοσοφική του βαθύνοια κάθε σωστός και φρόνιμος άνθρωπος ομολογεί ΄’ότι η παιδεία είναι μέγα αγαθό και πρώτο. Εμείς οι χριστιανοί, φωτισμένοι από το πνεύμα του Θεού, μελετούμε τους εθνικούς μας σοφούς, συμφωνούμε για την έρευνα και την θεωρία των έργων τους, αφήνουμε με σεβασμό κατά μέρος ό,τι οδηγεί στο πονηρό και σφαλερό και προσλαμβάνουμε τα πνευματικά μαργαριτάρια της σοφίας τους. Ας σημειώσουμε ότι ο Μέγας Βασίλειος ο εμβριθής αυτός μελετητής της ελληνικής γραμματείας, συνέθεσε ειδικό λόγο προς τους νέους προτρέποντας τους να μελετούν μεθοδικά τα ελληνικά συγγράμματα για να αποκομίσουν απ΄ αυτά πολύτιμους θησαυρούς του πνεύματος αφήνοντας κατά μέρος τα οποιαδήποτε ανωφελή στοιχεία.
Επί πλέον ο μέγας Βασίλειος μέγας και θαρραλέος υπέρμαχος της Ορθοδοξίας, καταπολέμησε τη φοβερή αίρεση του Αρειανισμού με έργα και λόγια και περιφρόνησε τις απειλές του αρειανίζοντα αυτοκράτορα Ουάλη, απαντώντας καθαρά και ξάστερα στον απεσταλμένο του φανατικό αρειανόφρονα Μόδεστο: Δεν με πτοούν οι απειλές σας. Τη δήμευση της περιουσίας μου δεν την φοβούμαι γιατί δεν έχω τίποτε άλλο παρεκτός από κάποια βιβλία και ένα τριμμένο ράσο. Την εξορία δεν τη λογαριάζω γιατί η γη αυτή δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η εφήμερη κατοικία μας. Τα βασανιστήρια με τα οποία με απειλείς δεν με τρομάζουν, δεν τρομάζουν το ασθενικό μου σώμα, γιατί γρήγορα θα υποκύψει σε αυτά, και ο θάνατος σαν ευεργέτης θα με ενώσει για πάντα με τον ουράνιο Πατέρα! Αυτό θα πει να είναι κανείς θαρραλέος και ατρόμητος, πραγματικός «άνδρας και παλληκαράς». Και δεν ήταν ο Βασίλειος ο άνθρωπος μόνον των λόγων, αλλά ήταν και άνθρωπος των έργων αγάπης. Τα πολλαπλά ευαγή ιδρύματα της Βασιλειάδας το μαρτυρούν. Ο θεσμός της Κοινωνικής Πρόνοιας, που σήμερα αποτελεί αφορμή για καύχηση των πολιτισμένων χωρών, εκεί έχει τη ρίζα της, στη Βασιλειάδα.
Και ο ιερός Χρυσόστομος στη βασιλεύουσα, την Κωνσταντινούπολη, γίνεται ο αληθινός, ο στοργικός και άφοβος πατέρας του λογικού του ποιμνίου: ‘Αρπάζεται τι υπό της εξουσίας; συνήγορος ο θείος πατήρ. Λιμός ενοχλεί; ο συνήγορος γίνεται τροφεύς. Νοσεί τι; ο τροφεύς μεταβάλλεται εις ιατρόν. Πενθεί; Γίνεται παρηγοριά, Είναι ξένος; Ο επίσκοπος θα φροντίσει γι’ αυτόν» μας πληροφορεί σε κείμενο του Ο Θεόδωρος ο Κύρου. Παράλληλα δίνει σκληρόν αγώνα για την εξυγίανση της εκκλησίας και την κάθαρση της από τα ανάξια και σκανδαλοποιά στελέχη της. Δεν σταματά ούτε μπροστά στους πιο υψηλούς βαθμούς αξιωματούχων, εκκλησιαστικών και πολιτικών. Είναι αποφασισμένος να φανεί άξιος της εποχής του, ό,τι και αν του στοιχίσει αυτό. Πνεύμα ασκητικό ο ίδιος και ανώτερος από ανθρώπινες αδυναμίες στηλιτεύει άφοβα τους «βαλαντιοσκόπους» και τους αυλοκέφαλους και τους εμπόρους των οσίων και των ιερών. Γι’ αυτό και συνασπίσθηκαν εναντίον του όλοι όσων τα άνομα συμφέροντα και δικαιώματα εβλάπτονταν, ως το υπέρτατο σκαλί της πολιτικής εξουσίας. Και επέτυχαν να τον εξορίσουν. Δεν κατόρθωσαν να τον λυγίσουν: «Ούτε έχθρα Συνόδου, ούσα παράνομη – ούτε μίσος Αυγούστης, ούσης παράφρονος – τας αρετάς τας εν σοι Πάτερ (λέγει ο υμνογράφος), κατέσβεσαν. Άλλ’ ως χρυσά εν τω πυρί δοκιμασθείς των πειρασμών – καθικετεύεις απαύστως την παναγίαν Τριάδα – υπέρ ης ηγωνίσω ζέων τω πνεύματι». Ύστερα από εξαντλητική πορεία 70 ημερών έφθασε στον τόπο του μαρτυρίου του την Κουκουσό της Αρμενίας.
Νέα απάνθρωπη διαταγή επρόσταξε την μεταφορά του πιο μακρύτερα. Και μετά τρίμηνη οδοιπορία, στο δρόμο προς την Πυτιάνα η ψυχή του εγκατέλειψε το γήϊνο οικητήριο και αποδήμησε ως μάρτυς της αληθείας και της αρετής προς Κύριον απαλλάσσοντας έτσι τους βασανιστές του από την φροντίδα για το θύμα τους. Οι τρεις Ιεράρχες έφυγαν από τούτον τον κόσμο για τη Βασιλεία του Θεού, αλλά το φωτεινό τους παράδειγμα μένει και θα ζει για πάντα.

Η καθιέρωση του κοινού
εορτασμού τους.
Την 30 Ιανουαρίου η Ορθόδοξος Εκκλησία άγει κοινής εορτής των τριών μεγάλων Πατέρων και οικουμενικών διδασκάλων, Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννη του Χρυσοστόμου. «Η εορτή αυτή εισήχθη κατά τα μέσα του 11ου αιώνος υπό Ιωάννου του Μαυρόποδος, μητροπολίτου Ευχαϊτων, επί αυτοκρατορίας Κωνσταντίνου του Μονομάχου (1042 -1055). Ούτος «απέβλεπεν εις να προτυπώσει τους τρεις τούτους Μεγάλους Πατέρες και οικουμενικούς διδασκάλους, ως τους κατ’ εξοχήν υπέρμαχους των Τριαδικού Δόγματος. Τέλος η εορτή των τριών Ιεραρχών κατ’ άγραφον μεν νόμον από δε του ακαδημαϊκού έτους 1843-1844 και επισήμως καθιερώθη υπό της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) ως εορτή και των Ελληνικών Γραμμάτων (Βλέπε και Δ.Σ. Μπαλάνου: Διατί η εορτή των τριών Ιεραρχών εθεσπίσθη ως εορτή της Παιδείας;

Επιλογικό Σημείωμα
Στην εποχή μας, εποχή παρακμής των πολιτιστικών και πνευματικών αξιών κάποια εδαφιαία πνευματικά «αναστήματα» γενόμενα, Κύριος είδεν πως, φορείς κρατικών (και άλλων) αξιωμάτων, γέμονται ύβρεως και βλασφημίας, θρασύτητος και αδιαντροπίας, κατεδαφίζουν εμπαικτικά τους βασικούς πυλώνες της Πίστεως και της πατρίδος του ελληνικού λαού, Από τη λαίλαπα δεν ήταν δυνατόν να εξαιρεθεί η εορτή των τριών Ιεραρχών. Κατά την ενδόμυχη επιθυμία τους, η άτυχη Νεολαία μας δεν πρέπει να έχει προς μίμησιν πρότυπα πίστεως, σοφίας, συνέσεως και αρετής, αλλά πρότυπα καταστροφικής μανίας, ασυδοσίας, αδιαντροπιάς και παλιανθρωπιάς.
Εσείς τι λέτε κύριε καθηγητά Ηλία Μόσιαλε, κύριε γελοιογράφε Ανδρέα Πετρουλάκη και κύριε λογοτέχνη Χρήστο Χωμενίδη; Μήπως άραγε, δεν είναι έτσι;