Η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα για την αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής ιδιαίτερα κατα την περίοδο 1914 - 1922, λόγω και της άφιξης χιλιάδων προσφύγων απ το μαρτυρικό Πόντο ήταν πρωτοφανής.
Με όλα αυτά που συνέβησαν στο μαρτυρικό Πόντο αλλα και στην Ρωσία με την επανάσταση των Μπολσεβίκων, το όραμα της μητέρας Ελλάδος ήταν η διέξοδος σωτηρίας. Για αυτούς η Ελλάδα πλέον ήταν η μόνη λύση. Ταυτόχρονα όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια ήταν ο ευλογημένος τόπος (η γη της Επαγγελίας). Η φράση “σην Ελλάδα ευρίεται και τη πουλί το γάλα” περικλείει την αγάπη, την πίστη και την βεβαιότητα ότι εκεί όλα είναι καλά και ευλογημένα.
Οι μετακινήσεις μαζικές, ξεκίνησαν από το 1919 μετά από την αποτυχημένη επέμβαση των συμμάχων και Ελλήνων κατά των Μπολσεβίκων στην Ουκρανία (Οδησσό κτλ). Ακολούθησαν σε μεγάλο αριθμό το 1923 - 24 μετά την οριστική επικράτηση ¨των κόκκινων”, ενας νέος κύκλος ξεκίνησε από το 1929 μετά την βίαια κολεκτιβοποίηση.
Όσοι παρέμειναν τη δεκαετία του 30 υπέστησαν τις Σταλινικές διώξεις που ξεκίνησαν από τα Χριστούγεννα του 1937, με ένα από τα χιλιάδες θύματα τον παππού μας Δημήτρη Πηλαλίδη (ετών 52, δάσκαλος) πρωτότοκο γιό του Στάθη Πηλαλίδη που αναφέραμε σε προηγούμενο κείμενο.
Δεύτερο θύμα της ίδια οικογένειας ο πρωτότοκος υιός του Δημήτρη , Κωνσταντίνος (ετών 27) που και αυτός συνελήφθη και εξαφανίστηκε το Φεβρουάριο του 1938, δεν μάθαμε ποτέ τι απέγιναν ή πού είναι ο τάφος τους.
Οι εκτοπίσεις των Ελλήνων συνεχίστηκαν μέχρι και το 1949, που έγινε η μαζική εκτόπιση όλων των Ελλήνων των ανατολικών παραλίων του Ευξείνου Πόντου προς τις Ασιατικές δημοκρατίες , Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν κτλ.
Επανεπιστροφή των Ελλήνων από τις Ασιατικές δημοκρατίες πρός τις παλιές εστίες τους σε ένα σημαντικό ποσοστό πραγματοποιήθηκαν μετά τον θάνατο του Στάλιν το 1953 και την αποσταλινοποίηση (περίοδο Ν. Χρουστσόφ).
Η εναπομείνασα οικογένεια του Δημήτρη Πηλαλίδη, η σύζυγος Ελισάβετ και τα παιδιά της Κλεοπάτρα(1915-1989) , Ιωάννης(1920-1968), Κλεονίκη (1924-2014) και Σοφία (1928- 2011) ήρθαν στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 1939 και εγκαταστάθηκαν στην Ευκαρπία(Γραμάτινα) Κιλκίς. Το Δεκέμβριο του 1941 η Κλεοπάτρα παντρεύτηκε τον Νικόλαο Αθανασιάδη και εγκαταστάθηκε στο Πολύκαστρο όπου μετά από λίγα χρόνια ήρθαν και τα άλλα μέλη της οικογένειας Πηλαλίδη εκτός από την Κλεονίκη που παντρεύτηκε τον Γιάννη Μοσκωφίδη και παρέμεινε στην Ευκαρπία.
Με πρώτη επαφή μέσω Ερυθρού Σταυρού στα μέσα της δεκαετίας του 50, στο ερώτημα πρός την παραμείνασα στην ΕΣΣΔ σύζυγο του αλησμόνητου Κώστα Πηλαλίδη, Ευδοκία που μαζί με τα δύο της παιδιά εκτοπίστηκε στο Ουζμπεκιστάν, “ντο ένταν τεμετέρ, κάτ΄έμαθες ; ” η απάντηση ήταν δραματική:
“ φυλακομέντς σην φυλακήν,
έφαεν ατς το χώμαν,
σ΄οσπίτια αναμένομεν
να κλώσκουνταν ακόμαν”.
Τα παιδιά του Κώστα και της Ευδοκίας Πηλαλίδη, αδελφοπαίδια τεμά, τον Ανδρέα και την Μαρούσα τα συνάντησα μετά από 51 χρόνια, όταν ήρθαν στην Ελλάδα για πρώτη φορά το 1989.
Φωτογραφία: 1912 (109 ετων), προσωπικό αρχείο. Ο παππούς Δημήτρης Πηλαλίδης 1885-1937, στην αγκαλιά του ο πρωτότοκος γιος Κωνσταντίνος (1911-1938) και η γιαγιά μας, Ελισάβετ Πηλαλίδου (1889-1962).
