Λαϊκό παραδοσιακό θέατρο του Πόντου
«Τα Μωμο’έρα» είναι ένα θεατρικό δρώμενο που παιζόταν το δωδεκάμερο μεταξύ Χριστουγέννων και Φώτων.
Κατά των Σαμουηλίδη υπάρχουν 55 παραλλαγές σε όλον τον Πόντο. Η παραλλαγή του Αγίου Μάρκου προέρχεται από τους κατοίκους της Λαραχανής, Σκαλίτα, Σκόπα, Άγουρσα,.. περιοχή Ματσούκας και περιφέρεια Τραπεζούντος.
Κάθε παραμονή της Πρωτοχρονιάς και την Πρωτοχρονιά νέοι (μεταμφιέζονταν και) μεταμφιέζονται σε διάφορα πρόσωπα και δημιουργούν ένα θίασο.
Τα μέλη ή πρόσωπα του θιάσου είναι ο γαμπρόν ή αλογάς, η νύφε, ο Γέρον, η Γραία, ο Γιατρόν, ο Τσανταρμάς, το άλογον, οι Μωμόγεροι, Μουσικοί (ο λυράρης, Νταουλτσής..), δισακκάς, (και παλιά ο δίκωλος, η αρκούδα και ο αρκουδάς....) και έκτακτα πρόσωπα ο Νοικοκύρης και οι Θεατές.
Ο σκοπός της παράστασης είναι κυρίως ψυχαγωγικός. Ο Ευετηριακός χαρακτήρας της διαφαίνεται από τη χρονική σύνδεσή της με την πρωτοχρονιά, από τις ευχές για τη καλή χρονιά που δίνουν και παίρνουν οι Μωμόγεροι καθώς και η νεκρανάσταση του γέρου. Η γονιμότητα διαφαίνεται από τη συμπεριφορά της νύφης, σύμβολο πνεύματος βλάστησης και γονιμότητας. Δευτερεύων σκοπός της παράστασης ήταν/είναι κοινωνικός συγκεντρώνοντας φιλοδωρήματα.
Το περιεχόμενο κατά κανόνα είναι κωμικό και η παράσταση χαρακτηρίζεται κωμωδία. Στοιχείο της κωμωδίας είναι και η παρανόηση της γραίας στο διάλογό της με τον γιατρό. Η κωμωδία όμως αυτή, παίρνει σε μερικές περιπτώσεις κοινωνικές διαστάσεις και σατιρίζει τη διαφθορά και την αυταρχικότητα (τότε των Τούρκων αρχόντων, των Τούρκων δικαστών, των γιατρών και των αστυνομικών οργάνων, καθώς και την τυραννική συμπεριφορά των πρώτων σε βάρος των απλών, των φτωχών ανθρώπων και ραγιάδων) και φτάνει μέχρι τη σημερινή κοινωνική και πολιτική κατάσταση της χώρας
«Τα Μωμο’έρα»
Η αντίδραση σ’ όλα αυτά είναι κοροιδία και τα κωμικά καμώματα από τη μεριά των καταπιεζομένων ή και ο εξευτελισμός των σημερινών πολιτικών.
Και αυτό αναδεικνύεται ιδιαίτερα στο κομμάτι της νεκρανάστασης του γέρου με τον διάλογο της γραίας-γιατρού-νοικοκύρη.
Ο κόσμος χρησιμοποιούσε τις φράσεις, για τον θίασο «Τα Μωμοέρα έρχουνταν» ενώ για την παράσταση έλεγαν «παίζ’νε τα Μωμοέρα».
Η πομπή των Μωμογέρων περιφέρεται στους δρόμους και πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι του χωριού.
Οι κάτοικοι του χωριού στήνουν τραπέζια με ποτά και κεράσματα για να υποδεχθούν του Μωμόγερους.
Σε όλη την διάρκεια της παράστασης οι μωμόγεροι δημιουργούν θορυβώδη, φοβερή και άγρια εντύπωση προκαλώντας στους θεατές φόβο και δέος αλλά και με την συμπεριφορά και τα πειράγματα των γέλιο. Είναι ανήσυχοι και σε πλήρει επιφυλακή και περιφέρονται γύρω από την νύφη.
Μην κανείς διανοηθεί και αρπάξει την νύφη.
Αλλά παράλληλα διακηρύττουν τραγουδώντας τα κάλλη και την ομορφιά της
Μωμό’ερος θα ΄ίνουμαι
θα βγαίνω σα παρχάρια
θα ερωτώ θα ερημώ
ας σή σεβντάς τα χάλια
Νασάν εμάς τοι Μωμο’έρ’ς
π’ έχομε ΄πμορφον νύφεν
εμάς αν ΄κ΄ινανεύετε
όλεν ο κόσμον είδε
Και αυτή με τη συμπεριφορά της προκαλεί τον έρωτα, την γονιμότητα. Οι θεατές συμμετέχουν ενεργά στο θεατρικό δρώμενο προσπαθώντας να κλέψουν την νύφη, ή πειράζωντας τον γέρο και την γραία αλλά και το αντίθετο
