Η παρουσία του Παναγιώτατου λάμπρυνε τις εορταστικές εκδηλώσεις που είχαν προγραμματιστεί με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την ανύψωση της Επισκοπής Πολυανής σε Ιερά Μητρόπολη Πολυανής και Κιλκισίου.

Κατά την τετραήμερη παραμονή του ο κκ Βαρθολομαίος έγινε αποδέκτης τιμών και αγάπης από τον ιερό κλήρο, την δημοτική αρχή και του κιλκισιώτικου λαού.

Για την πόλη του Κιλκίς, αλλά και ολόκληρο τον ακριτικό μας νομό, η παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη ήταν ένα ξεχωριστό ιστορικό γεγονός.

Με αφορμή αυτή την ιστορική επίσκεψη του Πατριάρχη θα κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης είναι το πρώτο στην τάξη πατριαρχείο της ορθόδοξης εκκλησίας που αναγνωρίστηκε από τη Β’ οικουμενική σύνοδο και τη Δ’ οικουμενική της Χαλκηδόνας, ισότιμο με το πατριαρχείο της Ρώμης.

Η τύχη του πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης συνδέθηκε άμεσα με την ιστορία και την πορεία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο τίτλος Οικουμενικός χρησιμοποιήθηκε αργά, μόλις τον 6^ο αιώνα. Η εκκλησία κατά τα άλλα διοικούνταν σύμφωνα με τον 37^ο αποστολικό κανόνα και τον 5^ο κανόνα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου που προέβλεπαν ότι δύο φορές το χρόνο έπρεπε να συνέρχονται σε σύνοδο όλοι οι Επίσκοποι υπό την προεδρία του πρώτου της επαρχίας Επισκόπου.

Το 451 στη διοίκηση του πατριαρχείου εισάγεται ο θεσμός της ενδημούσας συνόδου, στην οποία συμμετείχαν οι μητροπολίτες των πλησιέστερων μητροπόλεων και όσοι ιεράρχες τύχαινε να βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη.

Ο τίτλος του οικουμενικού πατριάρχη δόθηκε επειδή συνεχώς ανέβαινε το γόητρο του πατριαρχείου με τις προσφορές του προς την αυτοκρατορία κατά τους αγώνες εναντίον των Περσών, αλλά και με την υπεράσπιση της ορθόδοξης πίστης εναντίον των αιρέσεων και της εικονομαχίας. Μεγάλη σημασία απόκτησε το πατριαρχείο στα χρόνια του Μ. Φωτίου, οποίος με τη σθεναρή του στάση στις παπικές αξιώσεις συνέβαλε στην  και εδραίωση της ορθοδοξίας. Το πρώτο σχίσμα ανάμεσα στις δύο εκκλησίες παρουσιάστηκε το 857 και οριστικοποιήθηκε το  1057. Από τότε το βασικότερο ρόλο στην ορθόδοξη εκκλησία παίρνει το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, αφού τα άλλα ορθόδοξα πατριαρχεία (Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας και Ιεροσολύμων) από τον 7^ο αιώνα είχαν υποταχτεί στους Άραβες. Οι σταυροφορίες που ακολούθησαν υπήρξαν μεγάλο πλήγμα για το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης αφού αναγκάστηκε να καταφύγει στη Νίκαια, απ’ όπου ξαναγύρισε στην έδρα του το 1261.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453 ο Μωάμεθ Β’ ο πορθητής προκάλεσε την εκλογή του Γεωργίου Σχολαρίου του Πατριαρχείου γνωρίζοντας ότι ο Γεώργιος – Γεννάδιος Σχολάριος ήταν ανθενωτικός. Ταυτόχρονα ο Μωάμεθ Β’ έδωσε ορισμένα προνόμια στον πατριάρχη, καθιστώντας τον σε πραγματικό εθνάρχη των υπόδουλων Ελλήνων, παραχωρώντας και πολιτικές εξουσίες πάνω στους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο πατριάρχης ήταν για τους Τούρκους κατακτητές ο ηγέτης του έθνους των ορθόδοξων χριστιανών, ο «μιλέτ μπασί» όπως τον αποκαλούσαν.

Το πατριαρχείο εκτός από τον πατριάρχη το διοικούσαν η ενδημούσα Σύνοδος και οι αξιωματούχοι. Αργότερα η δύναμη της ενδημούσας Συνόδου αυξήθηκε και ιδιαίτερη σημασία απέκτησαν οι μητροπολίτες που οι έδρες τους γειτνίαζαν άμεσα με την πρώην Βασιλεύουσα, όπως Ηράκλειας, Κυζίκου, Νίκαιας, Νικομήδειας κ.τ.λ.

Οι αξιωματούχοι (οφφικιάλιοι) ήταν οι λαϊκοί άρχοντες, τα μέλη της ανωτέρας τάξης, εκείνη που αργότερα χαρακτηρίστηκε με το γενικό όνομα «Φαναριώτες». Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας τα οφίκια δεν ήταν σταθερά, ορισμένα έπεσαν σε αχρηστία και δημιουργήθηκαν νέα. Τα αξιώματα που δίνονταν στους λαϊκούς ήταν συνήθως του Μεγάλου Οικονόμου, του Μεγάλου Λογοθέτη, του Μεγάλου Σακελλάριου, του Μεγάλου Ρήτορα, του Μεγάλου Σκευοφύλακα κτλ.

Οι αξιωματούχοι πολλές φορές ενεργούσαν σύμφωνα με τα συμφέροντα τους, αφού ήταν διαιρεμένοι σε φατρίες και κόμματα που επιδρούσαν στις τύχες του πατριαρχείου, απαιτούσαν, αυθαιρετούσαν και ανεβοκατέβαζαν πατριάρχες.

Το πατριαρχείο μετά την άλωση βρέθηκε γενικά σε δεινή θέση.

 Οι αυθαιρεσίες των ισχυρών και ο φανατισμός των μουσουλμάνων συχνά παραβίαζαν τα προνόμια και τις όποιες εγγυήσεις είχαν παραχωρηθεί στο ανώτατο θρησκευτικό ίδρυμα των ραγιάδων από τους σουλτάνους.

Οι βίαιοι εξισλαμισμοί αραίωσαν υπερβολικά το ποίμνιό του, ενώ οι συνεχείς διωγμοί, οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες και η απαιδευσία των κληρικών ταλάνιζαν μονίμως τόσο τους πιστούς, όσο και τον θεσμό. Λίγοι από τους πατριάρχες πατριάρχησαν για αρκετό χρόνο, πολλοί εκδιώχτηκαν βίαια από τον θρόνο και αρκετοί έχασαν τη ζωή τους.

Το πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης από το 1661 μέχρι σήμερα είναι εγκατεστημένο στο Φανάρι. Μεγάλες υπήρξαν οι προσφορές του στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821 και μεγάλη φυσιογνωμία πατριάρχη αναδείχτηκε ο Γρηγόριος ο Ε’ ο οποίος απαγχονίστηκε από τους Τούρκους.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την συνθήκη της Λωζάνης το οικουμενικό πατριαρχείο έχασε την πολιτική του επιρροή και περιορίστηκε μόνο στους ορθόδοξους χριστιανούς της Κωνσταντινούπολης οι οποίοι σύμφωνα με την συνθήκη της Λωζάνης είχαν εξαιρεθεί από την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας.

Έκτοτε η Τουρκία μεθοδευμένα με αλλεπάλληλες διώξεις και πιέσεις, εξαιτίας της ανθελληνική της πολιτικής εξανάγκασε τους Έλληνες να φύγουν από την Κωνσταντινούπολη με αποτέλεσμα από τις 150.000 σήμερα να έχουν απομείνει μόλις 2-3 χιλιάδες και η δύναμη του πατριαρχείου μειώθηκε σημαντικά, όμως άντεξε και πρέπει να αντέξει γιατί είναι ο πνευματικός φάρος του Γένους και όλων των ορθόδοξων της οικουμένης.

Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια ΚΟΣΜΟΣ Τ. 21

Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού, εκδόσεις Μαλλιάρης

Στο επόμενο άρθρο:Παπά Ευθυμ (Παύλος Καραχισαρίδης 1884-1968), ιδρυτής της λεγόμενης τουρκορθόδοξης εκκλησίας.