Η νέα συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας προβλέπει ότι η Ουκρανία θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από την εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τη στρατηγική σχέση μεταξύ των δύο χωρών, παρά τις αντιφάσεις και τις οικονομικές δεσμεύσεις που εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία.
Η Ουκρανία φαίνεται έτοιμη να υπογράψει συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων, σε μια κίνηση που ενδεχομένως να αποτελέσει κρίσιμο βήμα για την ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης.
Σύμφωνα με αξιωματούχους από το Κίεβο, ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι προγραμματίζει να επισκεφτεί τον Λευκό Οίκο την Παρασκευή για την τελική υπογραφή της συμφωνίας. Από την πλευρά του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, επιβεβαίωσε την επικείμενη συνάντηση, δηλώνοντας: «Άκουσα ότι έρχεται την Παρασκευή, και αν το επιθυμεί, είμαι εντάξει».
Οι όροι της συμφωνίας
Το σχέδιο συμφωνίας προβλέπει ότι η Ουκρανία δεν θα είναι υποχρεωμένη να χρησιμοποιήσει τα κέρδη από τους φυσικούς πόρους της για την αποπληρωμή των ΗΠΑ έως 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως ζητούσε αρχικά η κυβέρνηση Τραμπ.
Αντίθετα, το Κίεβο θα συνεισφέρει το 50% των εσόδων από τη μελλοντική εμπορική εκμετάλλευση των κρατικών ορυκτών πόρων, σύμφωνα με αντίγραφο της συμφωνίας που επικαλούνται οι Financial Times.
Η συμφωνία δεν περιλαμβάνει ρητές εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ, αλλά οι Ουκρανοί αξιωματούχοι τη θεωρούν ως ένα θετικό βήμα προς την ενίσχυση της σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.
Η Ουκρανή Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Δικαιοσύνης, Όλγα Στεφανίσινα, σχολίασε: «Η συμφωνία για τα ορυκτά είναι μόνο μέρος της συνολικής εικόνας. Έχουμε ακούσει πολλές φορές από την αμερικανική διοίκηση ότι αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής».
Ο Πρόεδρος Τραμπ επανέλαβε τη στήριξή του στη συμφωνία για τα ορυκτά, υποστηρίζοντας ότι η Ουκρανία πρέπει να επιστρέψει τις Ηνωμένες Πολιτείες για τα δισεκατομμύρια σε στρατιωτική βοήθεια που έλαβε υπό τη διοίκηση Μπάιντεν. «Χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη βοήθειά τους, αυτός ο πόλεμος θα είχε τελειώσει πολύ γρήγορα», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Αρχικά, η Ουκρανία είχε απορρίψει την πρόταση των ΗΠΑ, γεγονός που προκάλεσε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ηγετών. Ο Τραμπ είχε χαρακτηρίσει τον Ζελένσκι «δικτάτορα» και είχε κατηγορήσει την Ουκρανία για την έναρξη του πολέμου.
Ο Ουκρανός Πρόεδρος απάντησε λέγοντας ότι ο Αμερικανός ομόλογός του έχει πέσει θύμα της ρωσικής προπαγάνδας, ιδιαίτερα όταν ο Τραμπ ισχυρίστηκε λανθασμένα ότι η δημοτικότητα του Ζελένσκι είχε πέσει στο 4%.
Το παρασκήνιο της συμφωνίας και οι οικονομικές δεσμεύσεις της Ουκρανίας
Η ιδέα μιας οικονομικής δέσμευσης με τις ΗΠΑ είχε αρχικά προταθεί από τον ίδιο τον Ζελένσκι στο «Σχέδιο Νίκης» που παρουσίασε στους δυτικούς συμμάχους τον Οκτώβριο. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη πρόταση, η Ουκρανία θα μπορούσε να υπογράψει συμφωνίες με τις ΗΠΑ, την ΕΕ και άλλους συμμάχους για κοινές επενδύσεις και αξιοποίηση των φυσικών της πόρων.
Ωστόσο, σύμφωνα με σχέδιο που διέρρευσε από την Telegraph, η αρχική αμερικανική πρόταση προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα λάμβαναν το 50% των εσόδων της Ουκρανίας από την εξόρυξη φυσικών πόρων, καθώς και το 50% της οικονομικής αξίας όλων των νέων αδειών που θα εκδίδονταν σε τρίτους για την εκμετάλλευση αυτών των πόρων.
Το αρχικό σχέδιο περιλάμβανε επίσης πρόβλεψη για την απόδοση έως 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αποπληρωμή για τη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια που παρέχει η Ουάσιγκτον στο Κίεβο από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
Ωστόσο, το ποσό αυτό αμφισβητήθηκε, καθώς τα επίσημα στοιχεία του Κογκρέσου των ΗΠΑ δείχνουν ότι το συνολικό ύψος της βοήθειας προς την Ουκρανία ανέρχεται σε 174,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Από αυτά, ο Ζελένσκι υποστηρίζει ότι μόνο περίπου 75 δισεκατομμύρια αφορούν στρατιωτική υποστήριξη.
Η Ρωσία, η οποία εισέβαλε στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, έχει απορρίψει οποιαδήποτε ανάπτυξη νατοϊκών ειρηνευτικών δυνάμεων στο ουκρανικό έδαφος, τονίζοντας ότι μια τέτοια εξέλιξη θα κλιμάκωνε περαιτέρω την κατάσταση.
Οι κινήσεις του Τραμπ να επιβάλει μια γρήγορη λύση στον πόλεμο έχουν προκαλέσει ανησυχίες για πιθανές παραχωρήσεις προς τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ασφάλεια της Ουκρανίας και της Ευρώπης και να αλλάξουν την παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία.
Η συμφωνία για τα ορυκτά ενδέχεται να είναι μια προσπάθεια του Κιέβου να διασφαλίσει τη συνεχιζόμενη στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και αν δεν περιλαμβάνει σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας.
Ωστόσο, παραμένει ασαφές αν θα οδηγήσει σε μια βιώσιμη ειρηνευτική συμφωνία ή αν θα αποτελέσει απλώς ένα προσωρινό μέτρο για την οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας σε μια κρίσιμη φάση του πολέμου.
Τι είναι τα «κρίσιμα ορυκτά»;
Τα κρίσιμα ορυκτά είναι μέταλλα και πρώτες ύλες απαραίτητες για την παραγωγή υψηλής τεχνολογίας προϊόντων, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, καθώς και για τα καταναλωτικά ηλεκτρονικά, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα οπλικά συστήματα.
Η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα έχουν αυξήσει τη ζήτηση για ορυκτά όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι απαραίτητα για την ηλεκτροκίνηση και την κατασκευή ανεμογεννητριών. Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και όπλων, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η αγορά των κρίσιμων ορυκτών διπλασιάστηκε μέσα σε πέντε χρόνια, φτάνοντας τα 320 δισεκατομμύρια λίρες το 2022. Εάν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για την καθαρή ενέργεια, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040.
Ποια ορυκτά θεωρούνται «κρίσιμα»
Ο όρος «κρίσιμα ορυκτά» δεν έχει αυστηρή επιστημονική βάση, αλλά καθορίζεται με πολιτικά και γεωοικονομικά κριτήρια. Κάθε χώρα έχει τη δική της λίστα ανάλογα με τις εθνικές και στρατηγικές της ανάγκες.
Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε μια λίστα 50 κρίσιμων ορυκτών, που περιλαμβάνει από το αλουμίνιο έως το ζιρκόνιο. Σημαντικά στοιχεία στη λίστα περιλαμβάνουν το αρσενικό (για ημιαγωγούς), το βηρύλλιο (για την αεροδιαστημική και την άμυνα), το κοβάλτιο, το λίθιο και τον γραφίτη (για τις μπαταρίες), καθώς και το ινδίου (για οθόνες αφής) και το τελούριο (για την ηλιακή ενέργεια).
Τι είναι οι σπάνιες γαίες
Οι σπάνιες γαίες (REEs) είναι μια ομάδα 17 κρίσιμων ορυκτών που χρησιμοποιούνται σε κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρικά οχήματα, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και βιομηχανικές εφαρμογές. Παρά το όνομά τους, δεν είναι απαραίτητα σπάνιες, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη και περιβαλλοντικά καταστροφική, με αποτέλεσμα η παραγωγή να συγκεντρώνεται κυρίως στην Κίνα.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν το ευρώπιο (για πυρηνικούς αντιδραστήρες), το δυσπρόσιο και το πρασεοδύμιο (για μαγνήτες κινητών τηλεφώνων) και το γαδολίνιο (για λέιζερ).
Ποια κρίσιμα ορυκτά διαθέτει η Ουκρανία;
Η Ουκρανία διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών αποθεμάτων, σύμφωνα με το 2022 άρθρο της προέδρου της Ένωσης Γεωλόγων Ουκρανίας, Hanna Liventseva. Με βάση ουκρανικά δεδομένα που επικαλείται το Reuters, η χώρα έχει κοιτάσματα 22 από τα 34 κρίσιμα ορυκτά της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο και το ύττριο.
Πριν τον πόλεμο, η Ουκρανία ήταν σημαντικός προμηθευτής τιτανίου, με το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019. Διέθετε επίσης 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη. Ωστόσο, λόγω της ρωσικής εισβολής, το 40% των ουκρανικών μεταλλευτικών πόρων βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων δύο κοιτασμάτων λιθίου στο Ντονέτσκ και στη Ζαπορίζια.
Πηγή: ieidiseis.gr
