Η αδυναμία της έχει σοβαρές επιπτώσεις στα μεσαία στρώματα και οδυνηρές στα φτωχά στρώματα. Η κρίση του πολιτικού όμως συστήματος τροφοδοτείται από τον μεγάλο ασθενή, που κατά τη γνώμη μου είναι το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. απέναντι στην αδυναμία της Νέας Δημοκρατίας να κυβερνήσει σύμφωνα με τις απαιτήσεις μιας χώρας, που θέλει να βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αδυνατεί να προσφέρει μια πειστική εναλλακτική κυβερνητική λύση.
Η αριστερά συμβάλει στην κρίση του πολιτικού συστήματος επειδή και αυτή με τη σειρά της αρνείται κάθε συζήτηση για ανάληψη κυβερνητικών ευθυνών. Απέναντι σε αυτό, απέναντι δηλαδή στη δίδυμη κρίση, την πολιτική και την οικονομική η κοινωνία αντιδρά. Εμείς θα αντιδράσουμε;
Το κέντρο βάρους της πολιτικής μετατοπίζεται ριζοσπαστικά. Εμείς θα μετατοπιστούμε; Και δεν εννοώ μια ευκαιριακή εκμετάλλευση της αριστερής κοινωνικής μετατόπισης αλλά εννοώ την ανάγκη να συμβάλλουμε σε αυτήν, να συμβάλλουμε στο μετασχηματισμό αυτής της ριζοσπαστικής κοινωνικής μετατόπισης και να ξαναχτίσουμε έτσι το σοσιαλιστικό κίνημα στη βάση της αλλαγής προτύπου ζωής ανάπτυξης και πολιτισμού.
Ένα νέο πρόσωπο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με βάση την αξιοπιστία, την ενότητα και την ανανέωση πρέπει να στηριχθεί σε μια νέα στρατηγική τοποθέτηση στον άξονα δεξιά-αριστερά. Η νέα πολιτική βάση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρέπει κατά τη γνώμη μου να είναι η υπέρβαση της κεντρώας φυσιογνωμίας και η μετάβαση σε μια σοσιαλιστική στρατηγική στις νέες ριζοσπαστικές συνθήκες.
Με άλλα λόγια το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρέπει να θεωρήσει ότι έκλεισε ο κύκλος του κέντρο- εκσυγχρονισμού, και ότι πρέπει να εγκαταλείψει όσο γίνεται πιο γρήγορα τον κύκλο του κέντρο-φιλελευθερισμού και να δώσει νέες σοσιαλιστικές απαντήσεις στα αιτήματα και τις προσδοκίες του κόσμου της κοινωνικής αλλαγής.
Το κέντρο ως πολιτική ιδεολογία αφομοιώθηκε από τη δεξιά και η συντριπτική πλειοψηφία της μεσαίας τάξης πιεζόμενη κοινωνικά και οικονομικά καθώς και η νέα γενιά κοιτούν προς τα αριστερά. Η αντιδεξιά πολιτική ως κεντρώα πολιτική δεν αποδίδει και ταυτόχρονα η άλλη αριστερά κάνει πάρτυ στα αριστερά του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Κεντρώα πολιτική και νοοτροπία είναι και άλλα πράγματα που πρέπει να απορρίψουμε και να υπερβούμε. Είναι για παράδειγμα η παράκαμψη των ουσιαστικών και πραγματικών προβλημάτων. Είναι επίσης η ασυνέπεια και η αστάθεια στην πολιτική μας συμπεριφορά. Είναι το δημαγωγικό στοιχείο στην πολιτική μας. Είναι ακόμη η ατομικίστικη και φιλελεύθερη ένταξη στην πολιτική και κομματική διαδικασία.
Γίνεται μια συζήτηση ότι κινδυνεύουμε να γίνουμε Ένωση Κέντρου. Σύντροφοι, μήπως εδώ και αρκετά χρόνια δεν είμαστε πραγματικά Ένωση Κέντρου; Κατά τη γνώμη μου η κρίση μας, η βαθιά πολιτική κρίση μας βρίσκεται στο γεγονός ότι είμαστε Ένωση Κέντρου εδώ και αρκετά χρόνια.
Άρα απαιτείται ένας νέος ορισμός του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στον πολιτικό άξονα. Ριζοσπαστικά, αριστερά, σοσιαλιστικά. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. χρειάζεται διαφοροποίηση για να γίνει διακριτό από τη συντήρηση και ταυτόχρονα να υπάρξει και πάλι ως κινούσα δύναμη στο σύνολο της αριστεράς.
Όταν συζητούμε για τη νέα βάση της πολιτικής ενότητας στο ΠΑ.ΣΟ.Κ., προφανώς δεν εννοούμε τις καλές κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των στελεχών. Αυτό είναι μέγεθος αδιάφορο για το πολιτικό σύστημα, αδιάφορο για την κοινωνία. Αυτό που ενδιαφέρει σε ένα μεγάλο πολυσυλλεκτικό κίνημα είναι αν έχουμε κατανοήσει τα αίτια της βαθιάς πολιτικής κρίσης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και αν μπορούμε να συμφωνήσουμε στους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να υπερβούμε την κρίση αυτή.
Άρα εάν συμφωνήσουμε που ακριβώς τοποθετείται το ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις νέες συνθήκες ριζοσπαστικής κοινωνικής μετατόπισης, τότε είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο΄ότι μπορεί εκεί να σφυρηλατήσουμε την πολιτική μας ενότητα.
Και σε αυτή τη βάση σαρώνονται όλοι οι μηχανισμοί, όλες οι παλιές νοοτροπίες, όλες οι συμπεριφορές, όλοι οι διχασμοί και οι παλιές αντιλήψεις. Και σε αυτή τη βάση μπορεί να υπάρξει αναγέννηση του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα.
Δύο λόγια και θα τελειώσω για την περίφημη προοδευτική διακυβέρνηση. Συντρόφισσες και σύντροφοι, η νέα κοινωνική μετατόπιση, στην πραγματικότητα μας λέει ότι η ελληνική κοινωνία στην πλειοψηφία της θέλει πράγματι μια προοδευτική διακυβέρνηση.
Αυτό φαίνεται στον ορίζοντα ως μια δυνατότητα. Η πολιτική συγκυρία και η γεωγραφία πολώνεται ανάμεσα σε δυο μεγάλα σύνολα κεντροδεξιά - κεντροαριστερά. Κατά έναν περίεργο τρόπο στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. σπεύδουμε να εγκλωβιστούμε σε ένα εκλογικό δίλημμα χωρίς πολιτική βάση. Και εξηγούμαι: Υπάρχει το εκλογικό δίλημμα αυτοδυναμία ή συμμαχικές κυβερνήσεις;
Για να γίνει πράξη η προοδευτική διακυβέρνηση, συντρόφισσες και σύντροφοι, θέλει πολύ δουλειά. Ένα απλό ερώτημα: Σήμερα, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε κρίση, είναι δυνατόν να συζητά για εκλογική συμμαχία στο χώρο της κεντροαριστεράς; Είναι δυνατόν να γίνει συζήτηση με τον Συνασπισμό, δηλαδή με ένα κόμμα που δεν αποδέχεται αυτή τη στιγμή, για λόγους συγκυριακούς, την ανάληψη κυβερνητικής προοπτικής;
Άρα οι περίφημες δυο συνιστώσες της κεντροαριστεράς για να μπορέσουν να θέσουν κάποια στιγμή το ζήτημα, πρέπει να αλλάξουν και οι δυο. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρέπει να αλλάξει στην κατεύθυνση που προσπάθησα να περιγράψω και ο Συνασπισμός να αφήσει την επικοινωνιακή αυταπάτη και να ασχοληθεί με το πώς θα μπορούσε να συμμετάσχει και να μετασχηματιστεί στο μέλλον, σε μια δύναμη κυβερνητικής, προοδευτικής ευθύνης.
Άρα το εκλογικό δίλημμα γιατί μπαίνει σε μας σήμερα και σπεύδουμε όλοι να τοποθετηθούμε πάνω σε αυτό; Η απάντηση πρέπει να είναι πολύ καθαρή. Η κεντροαριστερά για να μπορέσει να κυβερνήσει πρέπει να αλλάξει και να αλλάξει σε όλες τις συνιστώσες της. Xωρίς τη μεταβολή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και χωρίς την αλλαγή του Συνασπισμού, είναι αδιανόητο να συζητάμε σήμερα αυτό το θέμα. Και εμείς ως ΠΑ.ΣΟ.Κ. πρέπει να δούμε την κατεύθυνση πάνω στην οποία θέλουμε να αλλάξουμε. Μέχρι τότε τι κάνουμε; Μέχρι τότε χρειάζεται κριτικός και δημιουργικός διάλογος μεταξύ μας, χρειάζεται κινηματική συμπόρευση εκεί όπου μπορούμε και όπου επιλέγουμε εμείς. Και χρειάζεται μια ουσιαστική προγραμματική αναζήτηση.
Συντρόφισσες και σύντροφοι, εάν δεν καταλάβουμε ότι οι δύο μεγάλοι κύκλοι της ριζοσπαστικής κοινωνικής αλλαγής με τον Ανδρέα Παπανδρέου και του εκσυγχρονισμού με τον Κώστα Σημίτη που ανταποκρίθηκε στην ανάγκη των μεγάλων πια μεσαίων στρωμάτων της χώρας να ασφαλιστούν σε υπερεθνικά σύνολα όπως η ΟΝΕ, έκλεισαν και ότι είμαστε σε νέο κύκλο που οδηγεί στην αποδόμηση των μεσαίων στρωμάτων, επειδή η οικονομική κατάσταση της χώρας είναι εξαιρετικά άσχημη και γιατί αυτό που έρχεται απέξω, μέσα από αυτό τον μετασχηματισμό της παγκοσμιοποίησης που οδηγεί στην κατάρρευση μεγάλων οικονομικών συστημάτων, είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να συζητάμε για το μέλλον του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
Και μια φράση. Σε όλους μας αρέσει η αναφορά σε ένα ηρωικό παρελθόν. Σε όλους αρέσει να τιμούμε, με κάθε ευκαιρία και έτσι πρέπει, τους γενάρχες της παράταξης και τα ιστορικά στελέχη που έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση του μεγάλου προοδευτικού κινήματος στη χώρα. Θέλω όμως να πω, χρησιμοποιώντας μια φράση ενός Ινδού σοφού ότι όταν σε μια κοινωνία ή σε ένα κόμμα οι αναμνήσεις γίνονται περισσότερες από τα όνειρα, τότε το τέλος είναι κοντά και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. χρειάζεται να πολλαπλασιάσει τα όνειρα σε σχέση με τις αναμνήσεις για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο μέλλον.